Perù

Su Perù (in castillianu: Perú , in chèciua e aimara: Piruw), ufitzialmente Repùblica de su Perù, est unu istadu de su Sudamèrica chi làcanat in su norte cun s'Ecuador e sa Colòmbia, in s'estu cun su Brasile, in su sud-estu cun Bolìvia, in su sud cun Cile e in s'ovest cun s'otzèanu Patzìficu. Sa capitale est Lima.

Tenet una geografia cumplessa dominada mescamente dae sa serra de sos Andes e sas currentadas de su Patzìficu, chi li dant climas e paesàgios variados meda, de una costera desèrtica a sa Puna de sos Andes o a sa padente tropicale de su lutone de su Riu de sas amàtzones.

Su territòriu peruvianu est istadu su logu de sa tziviltade de su Norte Chico, una de sas prus antigas de su mundu, e a pustis de l'impèriu Inca, s'istadu prus mannu de su Sudamèrica precolombianu. S'impèriu ispagnolu at conchistadu su territòriu durante su de 16 sèculos e nch'at istabilidu unu visurènniu peri su cale s'est guvernadu, pro una iscurta de tempus, totu su subcontinente. A pustis de otènnere s'indipendèntzia, su Perù at bìvidu perìodos de instabilidade polìtica e econòmica, interverados cun perìodos de crèschida e prosperidade econòmica.

Su Perù in s'atualidade est una repùblica democràtica e rapresentativa dividida in bintighimbe regiones. Est unu paisu in bia de isvilupu cun un'ìnditu de isvilupu umanu mèdiu e cun un'arta disugualidade econòmica. Sas atividades econòmicas printzipales sunt sa massaria, sa pisca, sa mina e sa manìgiu de tèssiles. Sa populatzione peruana, istimada a 28 milliones, est multiètnica, basada subra sos pòpulos indìgenos, ma tenet fintzas influèntzia europea, africana e asiàtica. Sa limba printzipale est su castillianu, mancari una pertzentuale significativa de sa populatzione faeddat su chècua o àteras limbas ameríndias nadias. Custa cumbinatzione de traditziones culturales tenet a resurtadu una diversidade manna de espressiones in campos comente s'arte, sa coghina, sa literadura e sa mùsica.