Mongòlia

Sa Mongòlia (in mòngolu: Монгол Улс, romanizatzione: Mongol ULS ) est unu istadu mannu, sena atzessu a su mare, chi si localizat intre sas regiones de s'Àsia orientale e Àsia tzentrale. Sa Mongòlia est unu istadu de s'Àsia chi faghet frontera cun sa Rùssia in su norte e sa Repùblica Populare de sa Tzina in su sud, s'est e ovest. Sa limba ufitziale est su khalkha (puru mentovadu mòngolu) e sa moneda su tögrög. Su sistema polìticu est sa repùblica parlamentare. Sa capitale sua est Ulan Bator, in ue raighinat su tres unu (38%) de sa populatzione totale.

Custa natzione est su restu de s'antigu Impèriu mòngolu chi at dominadu manna parte de s'Àsia durante su de 13 sèculos. A pustis, at pèrdidu s'indipendèntzia, e est istadu surbidu in sa Manciúria dae sa fine de su de 17 sèculos fintzas a su 1911, annu in ue at recuberadu pro pagus tempus s'indipendèntzia, fintzas a cando in su 1919 sas tropas tzinesas nd'ant ocupadu sa capitale. Su 1921, cun s'agiudu de Rùssia, s'est torrada a s'indipendentizare e tres annos a fatu, in su 1924, est istada proclamada sa Repùblica Populare de Mongòlia, adotende polìticas comunistas e de acostu a s'Unione Soviètica. A pustis de s'iscontzu de s'Unione Soviètica in su 1991, sa Mongòlia redatat in su 1992 una costitutzione liberale chi marcat sa transitzione a sa democratzia rapresentativa e in sa cale s'istadu torrat a mudare nùmene cun Mongòlia.

Est su de deghennoe istados prus mannos de su mundu, cun 1.565.000 chilòmetros quadrados; no antimes, s'istadu est dominadu dae istepas e montes in su norte e ovest, e su desertu de Gobi in su sud. De sos 2,8 milliones de abitantes, b'at una tassu artu de nòmades e seminòmades, chi intorinat a su 30%. Su 90% de sos bividores est de etnia mòngola, cun una minoria de etnias túrcas, comente sos kazacos. Su buddhismu tibetanu est sa religione de majoria, e est paris cun su Bhutàn s'ùnica natzione indipendente in ue custa religione est dominante.