Сэтинньи 25: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 36 күн баар.

• Саха Өрөспүүбүлүкэтэ  Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Олоҥхо күнэ
• ХНТ  ХНТ — Дьахтары атаҕастааһыны суох гыныы аан дойдутааҕы күнэ
• Арассыыйа  Арассыыйа — Хирург күнэ. Улуу быраас, чинчийээччи Пирогов төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр.
• Босния уонна Герцеговина  Босния уонна Герцеговина — Дойду күнэ (Дан државности). 1943 сыллаахха Боснияны уонна Герцеговинаны босхолуур Судаарыстыба антыбасыыстыы сэбиэтэ (ZAVNOBiH) дойдуну биллэрэр ZAVNOBiH Өрөсөлүүссүйэтин ылыммыт
• Индонезия  Индонезия — Учуутал күнэ
• Таиланд  Таиланд — Вачиравуд ыраахтааҕы кэриэстэбилин күнэ. 1925 сыллаахха бу күн өлбүт, 2003 сылтан бэлиэтэнэр
• Түркменистаан  Түркменистаан — Үүнүү бырааһынньыга
• Суринам  Суринам — Тутулуга суох буолуу күнэ (1975, Нидерландыттан)

• 1510 — Португалия байыаннай хараабыллара Биджапур султааныттан Гоаны сэриилээн ылбыттар. Түмүгэр бу сир 451 сыл тухары Португалия холуонньата буолбута.
• 1596 — Фиин бааһынайдара түһээн элбэҕин сөбүлээбэккэ дворяннарын утары өрө турбуттар (Финляндия ол саҕана Швецияҕа киирэрэ). Бу өрө туруу устуоруйаҕа Сүллүгэстээх сэрии диэн аатынан киирбитэ — бааһынайдар куйахтаах дьону кытта сүнньүнэн сүллүгэһинэн охсуһаллар этэ.
• 1735 — Москубаҕа ыраахтааҕы Анна Иоанновна дьаһалынан сүдү улахан "Ыраахтааҕы-куолакал" кутуллубут.
• 1867 — Альфред Нобель динэмиити патеннаабыт.
• 1906 — Дьокуускайга уокурук бэрэстэбиитэллэрин мунньаҕа буолбут. Сэриигэ харчы сиэртибэлээһин туһунан, Иркутскайга арыллар үнүбүрсүөккэ харчынан көмө туһунан, уон биэксэл-акушер пууннарын эбии арыйыы туһунан кэпсэппиттэр.
• 1906 — Бу кэмҥэ Саха уокуругар 269 тыһыынча киһи олороро биллибит. Онтон 3600 киһитэ араас буруйдары оҥорон көскө кэлэн олороллор эбит, олортон 900-һэ дьахтар этэ.
• 1906 — Ыраахтааҕы ыйааҕынан Саха уобалаһын губернаторынан Иван Крафт анаммыт. Кини бу солоҕо 1913 сыллаахха дылы олорбута.
• 1936 — Саха АССР саҥа Төрүт сокуонун барыла Сойуус былааһыгар бигэргэтиигэ киирбит.
• 1941 — Финляндия, Румыния, Болгария уонна ньиэмэстэр окупаассыйалаабыт сирдэригэр баар дойдулар Хорватия, Словакия, Дания Коминтерн утары пакт диэн сөбүлэҥҥэ холбоспуттар. Маны таһынан сөбүлэҥҥэ Япония окупаассыйалаабыт Кытай сорҕото киирбитэ. Бу сөбүлэҥи бастаан Германия уонна Япония 1936 с. түһэрсэллэригэр Сэбиэскэй Сойууһу утары хайысхалаах этэ, ол иһин "хомуньуус идэлиэгийэтэ аан дойдуга тарҕаныытын хааччахтыырга" диэн соруктааҕа. Кэлин ,1939 с. Германия уонна ССРС ыккардыларыгар атын сөбүлэҥ (Риббентроп-Молотов паакта) түһэрсиллибитин кэннэ, Британияны уонна атын арҕаа дойдулары утары хайысхалана сылдьыбыта.
• 1950 — Кэриэйэ сэриитин кэмигэр ХНТ сэриилэрэ хомуньуустары быһаарыылаахтык кыайан Кытай кыраныыссатыгар тахсыбыттарын кэннэ Кытай аармыйата улахан кимэн киириини саҕалаабыт. ХНТ ыараханнык кыайтаран дойду хотугу аҥаарын сүтэрбит.
• 1965 — ССРС Минцветметын № 32 бирикээһинэн «Якутзолото» производственнай холбоһук тэриллибит.
• 1992 — Судаарыстыба баайын-дуолун Арассыыйа Федерациятын уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин ыккардыларыгар чопчулааһын туһунан Арассыыйа бэрэсидьиэнин уонна СӨ бырабыыталыстыбатын ыккардыларыгар сөбүлэһии түһэрсиллибит. Бу сөбүлэһии түмүгүнэн дойдуну көмүскүүр суолталаах эбийиэктэртэн ураты баай-дуол барыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин бас билиитигэр киирбитэ. Аҕыйах тэрилтэ (холобур Өлүөнэтээҕи өрүс пароходствота) икки хаһаайыннаммыта (совместная собственность) — Арассыыйа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтэ.
• 2004 — Панкратион Аан дойдутааҕы федерациятын (ATHLIMA) ыҥырыытынан Сидней куоракка буолбут чөмпүйэнээккэ Саха Өрөспүүбүүкэтэ туспа хамаанданнан кыттыбыт.

• 1562 — Лопе де Вега — Испания "Көмүс үйэтин" кэминээҕи уһулуччулаах драматург, бэйиэт, прозаик.
• 1919 — Тимофей Сметанин — саха суруйааччыта, прозаик, бэйиэт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Киэҥник биллэр айымньылара: "Лоокуут уонна Ньургуһун" драма, "Егор Чээрин" сэһэн,оҕоҕо аналлаах "Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ"
• 1925 — Нонна Мордюкова — киинэ артыыһа, ССРС норуодунай артыыһа.
• 1944 — Владимир Яковлев — 1996-2003 сылларга Санкт-Петербург губернатора, 2004-2007 сылларга Арассыыйа Экэниэмикэ сайдыытын миниистирэ. Ийэтэ, фиин дьахтара, Өлүөхүмэҕэ көскө кэлэн олордоҕуна төрөөбүт.

• 1886 — Ричард Маак — натуралист, Сибиири уонна Уһук Илини чинчийээччи, педагог. Хас да эспэдииссийэни тэрийэн ыыппыта — ол иһигэр Саха сирин Бүлүү уокуругар (1853—1855 сыллардаахха), аан маҥнай Бүлүү, Чуона, Өлүөхүмэ тардыыларын айылҕатын, геологиятын уонна олохтоохторун чинчийбитэ. Ону таһынан Амур уонна Уссури өрүстэр тардыыларын чинчийбитэ.
• 1962 — Ольга Ионова (07.11.1911 төр.) — сахаҕа бастакы учуонай-устуорук дьахтар, сүрүннээн Өрөбүлүүссүйэ иннинээҕи саха олоҕун-дьаһаҕын чинчийбитэ.
• 1970 — Юкио Мисима — дьоппуон литэрэтиирэтигэр XX үйэ иккис аҥаарын саамай биллэр суруйааччыта, драматург.
• 1975 — Лев Габышев — саха живописеһа, Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ. Айар үлэтин сүнньэ — пейзаж.