Тыаһыт

1904 сыллаахха бэс ыйын 11 күнүгэр уруккута Арҕаа Хаҥалас улууһугар Бастакы Малтааны нэһилиэгэр үөрэҕэ суох отчут-масчыт тыа ыалыгар, төрдүс оҕонон төрөөбүт. Аҕата Васильев Николай Павлович, ону нэһилиэгин дьоно Николай Павлов диэн ааттыыллар эбит, онтон буккуллан аҕабыт саҥа төрөөбүт оҕону сүрэхтииригэр фамилиятын «Павлов» диэн сыыһа суруйан кэбиспит.

Оҕо кыра эрдэҕинэ эбэтин сабыдыалыгар улааппыт. Эбэтэ киэһэ таҥалайынан, хабарҕатынан ыллыыр, Мэник Мэнигийээн, Холуобунньук (Салтаан Саар биир сахалыы вариана), Охонокоон Чуохаан тустарынан остуоруйалыыр, Манчаарыны киһини өлөрбөтөх барахсан диир эбит.

Ньукулай үөрэниэн олус баҕарарын иһин, төрөппүттэрэ билэр киһилэрин көрдөһөн, дьиэлэригэр үөрэттэрбиттэр. Ити кэнниттэн уоннааҕар Өктөмнөөҕү икки кылаастаах инородческай оскуолаҕа киирэр. 1919 с. Учуутал семинариятын бэлэмнэнии куурсугар үөрэххэ киирбит. Онтон өрөбөлүүссүйэ аргыарыгар ситэ үөрэммэккэ, төрөөбүт нэһилиэгэр тахсан ревкомҥа суруксуттуур. 1920 с. күһүнүгэр аҕата куоратттан чугас Хоро нэһилиэгэр көһөн киирбит. НЭП саҕана хаһаайыстыбатын бөҕөргөппүт, ол иһин 1929 сыллаахха кулаак оҥорбуттар.

1921 с. күһүн куоракка педагогическай кууруска киирэр. Ол кэмҥэ Саха Сиригэр В. Коробейников баһылыктаах үрүҥ эпписиэрдэр өрө туруулара буолбут. Илин эҥэр барыта бастаанньаһыттар илиилэригэр киирэр. ЧОН этэрээтэ тэриллибитигэр 17-лээх уол онно хабыллар. Аҕата ону быыһаан ылар, эбэтигэр тыаҕа ыытар, онно кооперативка бирикээсчиктии сырыттаҕына, үрүҥнэр кэлэн, хомсомуолгун диэн ыта сыһаллар. Онтон 1922 сыллаахха Саха уобалаһа Сэбиэскэй автономнай өрөспүүбүлүкэҕэ кубулуйуутугар, куораттан төннөн иһэн, эмиэ үрүҥнэргэ түбэһэн ытылла сыһар, хата аймаҕа этэрээккэ баар буолан быыһыыр. Онтон үрүҥнэртэн күрээн куоракка киирэн педтехникумҥа ылаллар. Техникум ячейкатын бюротун чилиэнинэн талыллар.

Ситэтэ суох үрдүк үөрэхтээх. Республика комсомолун хаһыатыгар литературнай сотруднигынан, Тылы, литератураны чинчийэр, научнай Институкка научнай сотруднигынан, Пушкин аатынан республиканскай библиотекаҕа библиографынан, нуучча тылын, литературатын учууталынан үлэлээбитэ.

Тыаһыт 1924—1925 сыллардаахха кэпсээн, хоһоон, очерк, фельетон, саха суруйааччыларын айымньыларын туһунан ыстатыйалары суруйан, ааптар, ырытааччы быһыытынан саха литературатыгар киирбитэ. Л. Толстой, Н. Островскай, М. Горькай, В. Гюго, М. Зощенко, А. Дейч айымньыларын тылбаастаабыта.

Н. Павлов икки томнаах нууччалыы-сахалыы тылдьыт ааптара.

Суруйааччы революция иннинээҕи Саха Сирин олоҕун көрдөрөр сэһэннэрдээх. Айымньы геройдара батталы, атаҕастабылы туорааннар, Өктөөп былааһа кыайан, саҥа олоххо актыыбынайдык кыттыбыттарын ойуулаабыта.

Саха АССР оскуолатын үтүөлээх үлэһитэ.