Тохсунньу 25: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 340 күн (ордук хонуктаах сылга 341 күн) баар.

• Арассыыйа  Арассыыйа — Устудьуоннар күннэрэ (Татьяна күнэ)
• Арассыыйа  Арассыыйа — Байыаннай флот штурманын күнэ
• Эгиипэт  Эгиипэт — Балыыссыйа күнэ. 1952 сыллаахха Исмаилия куоракка 50 полицейскай Британия былаастарын сорудаҕын толорботохторун иһин өлөрүллүбүттэрин уонна бааһырбыттарын кэриэстииллэр.
• Эгиипэт  Эгиипэт — Өрөбөлүүссүйэ күнэ. 2011 сыллаахха Хосни Мубарак 29 сыл тухары уларыйбакка былааска олорбутун сөбүлээбэккэ өрө туруу саҕаламмыт, түмүгэр былаас уларыйбыт
• Индонезия  Индонезия — Ас-үөл күнэ. 1951 сыллаахха бу күн Пурво Соедармо диэн Индонезияҕа "ас-үөл аҕатынан" билиниллэр диетолог-быраас оскуолата аһыллыбыт
• Ииндийэ  Ииндийэ — Быыбардааччы күнэ. Ииндийэ бырабыыталыстыбата 2011 сыллаахха быыбарга ыччат көхтөөхтүк кыттарын ситиһээри олохтообут күнэ
• Шотландия  Шотландия — Бернс түүнэ. Шотландия национальнай бэйиэтэ Роберт Бернс төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр. Киэһэ дьон мустан волынка тыаһаталлар, хаггис диэн Бернс биир хоһоонугар туойбут бүлүүдэтин сииллэр, Шотландия вискитин амсайаллар уонна бэйиэт хоһооннорун дорҕоонноохтук ааҕаллар, ырыаларын ыллыыллар.

• 41 — Түүҥҥү сүбэлэһии кэнниттэн Сенат Клавдийы Рим импэрээтэринэн аныырга сөбүлэспит.
• 750 — Заб өрүс аттынааҕы кыргыһыыга өрө турааччылар Омейядтар аармыйаларын кыайбыттар. Халиф Марван II күрээбит, онтон хас да ый буолан баран кыргыһыыга өлбүт. Түмүгэр Омейядтар династиялара быстыбыта, Аббасидтар династиялара былааска кэлбитэ, Ас-Саффа диэн киһи халиф буолбута. Омейядтар импиэрийэлэрэ Дамаскайга кииннэнэрэ, Аравия тумул арыыны бүтүннүүтүн, Мавераннахры уонна Магрибы (билиҥҥи Сиирийэ, Ираак, Ираан, Орто Азия дойдулара), Хотугу Африканы, билиҥҥи Испанияны, Португалияны баһылаан олорбута.
• 1072 — Маһмуд ал-Кашгари «Диван луҕат ат-Турк» диэн түүр тылларын бастакы тылдьытын суруйан саҕалаабыт. 1074 сыл олунньу 10 күнүгэр бүтэрбит.
• 1755 — Москубаҕа Сибэтиэй Татьяна күнүгэр университет олохтоммут.
• 1905 — Соҕуруу Африкаҕа аан дойду саамай улахан алмааһа 3106 караттаах «Куллинан» (эбэтэр «Африка сулуһа») булуллубут. Алмаас хайа барыылардаах буолан биир улахан бриллиант оҥорор кыаллыбатах, ол иһин кинини алдьатан хас даҕаны бриллиант оҥорбуттар.
• 1918
  • Украина Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ Сэбиэскэй Арассыыйаттан тутулуга суоҕун биллэрбит.
  • Финляндия көмүскэнэр күүстэрэ тутулуга суох Финляндия аармыйатын быһыытынан биллэриллибиттэр, оттон барон К.Г.Е. Маннергейм главнокомандующайынан анаммыт.
  • Сэбиэттэр бүтүн Арассыыйатааҕы III сийиэстэригэр «Үлэһит уонна баттанар норуот бырааптарын декларацията» (Декларация прав трудящегося и эксплуатируемого народа) ылыныллыбыт.
• 1919 — Антанта Наассыйалар Лиигаларын төрүттүүрү бигэргэппит.
• 1924 — Францияҕа Шамони диэн куоракка бастакы Кыhыҥҥы Олимпия оонньуулара аһыллыбыттар.
• 1932
  • ССРС уонна Польша саба түспэт туһунан пакт түһэрсибиттэр.
  • Иккис Кытай-Дьоппуон сэриитин кэмигэр хотугулуу-илиҥҥи Хэйлунцзян провинциятын киин куората Харбин обороната саҕаламмыт.
• 1938 — Күн радиацията үрдээн, дьүкээбил Арҕаа Европа дойдуларыгар көстүбүт.
• 1942 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Таиланд АХШ-ка уонна Англияҕа сэриини биллэрбит.
• 1943 — Воронеж куорат ньиэмэстэртэн босхоломмут.
• 1955 — АХШ Конгреһа Тайваны көмүскүүргэ сэбилэниилээх күүстэри туһанарга куоластаабыт.
• 1957 — Ииндийэ мөккүөрдээх Кашмир эрэгийиэнин бэйэтин састаабыгар штат быһыытынан киллэрбит. Үксүн мусульманнар олорор сирдэрин Кашмир туһугар Ииндийэ уонна Пакистан 1947—1949 уонна 1965 сыллардаахха иккитэ сэриилэспиттэрэ.
• 1960 — ССРС-ка ГУЛАГ (Главное управление исправительно-трудовых лагерей, трудовых поселений и мест заключения) сабыллыбыт.
• 1998 — Куубаҕа сылдьыытын кэмигэр Рим паапата Иоанн Павел II дойдуга бэлиитикэ уларыйыахтааҕын уонна бэлиитикэ хаайыылаахтарын босхолууру модьуйбут, ону таһынан АХШ Куубаны изоляциялыы сатыырын сөбүлээбэтин эппит.
• 2011 — Эгиипэт өрөбөлүүссүйэтин бастакы долгуна саҕаламмыт. Уулусса устун тэрээһиннээх хаамыылар, миитиннэр, былаас модьуйуутун истибэт буолуу аахсыйалара, забастовкалар уонна хааннаах киирсиилэр буолуталаабыттар.

• 1759 — Роберт Бернс, Шотландия бэйиэтэ уонна ырыа суруйааччыта (1796 өлб.).
• 1856 — Василий Монастырев — саха бастакы үөрэхтээх учууталларыттан биирдэстэрэ, Иркутскайдааҕы учуутал сэминээрийэтин бүтэрээччитэ. Кини Бүлүү уокуругун оскуолаларыгар 37 сыл үлэлээбитэ, Исидор Бараховы, Марфа Потапованы уонна да атын өрөспүүбүлүкэҕэ, улууска биллибит дьону үөрэппитэ.
• 1906 — Мария Нартахова — саха бэлиитикэҕэ, уопсастыбаҕа диэйэтэлэ. 1947—1954 сылларга Саха АССР социальнай харалтатын миниистирэ, 1954-1963 сылларга Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун Бэрэстээтэлэ.
• 1909 — Ефрем Сивцев - Таллан Бүрэ — саха биллиилээх бэйиэтэ, тылбаасчыт. Кини аатынан Нам улууһун Бөтүҥ орто оскуолата ааттаммыта.
• 1938 — Владимир Высоцкай — сэбиэскэй бэйиэт, ырыа ааптара уонна толорооччута, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа.
• 1942 — Эйсебио (Эузебиу да Силва Феррейра) — аатырбыт Португалия футболиһа.
• 1947 — Николай Устинов — саха мелодииһа.
• 1956 — Михаил Гуляев — 1986—1999 сыллардаахха Чурапчытааҕы өрөспүүбүлүкэ таһымнаах күөн-күрэс орто оскуолатын дириэктэрэ, Чурапчытааҕы физкультура уонна спорт институтун дириэктэрэ, доцент. 2012-2016 сылларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун миниистирэ, 2016-2018 сылларга СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин солбуйааччыта.
• 1959 — Софрон Осипов — нууччалыы суруйар саха бэйиэтэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
• 1978 — Владимир Зеленскай — Украина артыыһа, сценариһа, продюсера, телеведущайа, Украина 6-с бэрэсидьиэнэ (2019 сылтан ыла).

• 1852 — Фаддей Беллинсгаузен (1778 төр.), Ньиэмэс төрүттээх Арассыыйа айанньыта, Антарктиданы арыйааччылартан биирдэстэрэ.
• 1947 — Аль Капоне (1899 төр.), АХШ аатырбыт гангстера.