Бэс Ыйын 26: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 188 күн баар.

• ХНТ  ХНТ — Пыткаламмыт дьону өйүүр аан дойдутааҕы күн
• ХНТ  ХНТ — Наркотик кыдьыгын уонна наркотигынан бобуулаах эргиниини утары охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ
• Аан дойдуга Тымныы күнэ. Сылын ахсын бу күн тымныынан хааччыйыы, салгыны сөрүүкэтии, сылааһы көһөрүү салаатыгар болҕомто тардаары ыытыллар. 2019 сылтан бу күнү ЮНЕП (ХНТ тулалыыр эйгэни харыстыыр программата) өйүүр. Күн 2021 сыллааҕы тиэмэтэ — салааҕа ыччаты тардыы.

• Азербайджан  Азербайджан — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
• Беларусь  Беларусь — Прокуратура үлэһиттэрин күнэ.
• Түркменистаан  Түркменистаан — Прокуратура үлэһиттэрин күнэ.
•   Кырыым татаардара — Кырыым татаардарын былаахтарын күнэ.
• Мадагаскар  Мадагаскар — Тутулуга суох буолуу күнэ
• Румыния  Румыния — Былаах күнэ^(wikidata)
• Таиланд  Таиланд — Азала Пуйя (бэйиэт Сунтон Пу күнэ)

• 1243 — Монгуол аармыйата билиҥҥи Туурсуйа сиригэр Көсө Даг (Тараҕай хайа) аттыгар сельджуктар икки төгүл баһыйар аармыйаларын үлтүрүппүт. Сельджук султаанын аармыйатыгар абхазтар, эрмээннэр, грузиннар, харчыга наймыласпыт Кипр уонна Генуя "франктара", гириэктэр Никейскэй импиэрийэлэрин этэрээтэ бааллара (сыанабыл быһыытынан барыта 70-80 тыһыынча кэриҥэ киһи). Бу кыргыһыы кэнниттэн сельджуктар Джучи улууһун сабыдыалыгар киирбиттэрэ.
• 1843 — Нанкин дуогабара Кытай уонна Улуу Британия ыккардыларыгар буолбут Бастакы Опиум сэриитин түмүктээбит. Кытай соҕуруу кытылыгар баар Гонг Конг арыыта Британияҕа бэриллибит.
• 1884 — Арассыыйа ыраахтааҕыта Александр III сыаркап приходун оскуолаларын арыйар туһунан ыйаах таһаарбыт.
• 1907 — Айанньыт, географ, этнограф, суруйааччы Владимир Арсеньев Уссурига иккис эспэдииссийэтин саҕалаабыт. Кини суруйбут кинигэтинэн аатырбыт дьоппуон режиссера Акира Куросава "Дерсу Узала" диэн киинэни устубута.
• 1927 — М. К. Аммосов бэрэстээтэллээх «Саха кэскилэ» научнай-чинчийэр общество Сэбиэтин уонна РГО Саха сириээҕи отделын холбоһуктаах мунньаҕа буолбут. Максим Аммосов Саха Сирин үөрэтии туһунан дакылаат оҥорбут.
• 1939 — аатырбыт бэйиэт Арбита "Маҥнайгы кандидатка" диэн Т. Самсиев хоһоонун тылбаастаабыт.
• 1942 — 1915 с. Иркутскайдааҕы хайа-техническэй училищетыгар үөрэммит Игнатий Попов Сунтаар улууһун II Дьаархан нэһилиэгиттэн сэриигэ барбыт. Бу киһи суругар 12 Сунтаар киһитэ өлбүтүн туһунан суруйбута, хайыһардьыттар роталарын хамандыыра этэ. 1943 сыллаахха алтынньыга сураҕа суох сүппүтэ.
• 1943 — Снайпер Алексей Миронов хамандыыра кинини Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун аатыгар түһэрбит. Бу кэмҥэ аатырбыт снайпер 123 өстөөҕү суруммут этэ, ону таһынан 13 бэргэн ытааччыны бэлэмнээн таһаарбыт. Ол эрээри аармыйа байыаннай сүбэтэ «Аҕа дойду сэриитин I ст. уордьанынан наҕараадалыырга» диэн түмүктээбит. Дьоруой аата Алексей Мироновка 1990 сыллаахха эрэ иҥэриллибитэ.
• 1945 — Сан-Францискоҕа буолбут конференцияҕа 50 дойду бэрэстэбиитэлэ Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрин устаабыгар илии баттаабыттар.
• 1947 — Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиума «Саха сирин норуодунай артыыһа» диэн ытык ааты олохтообут.
• 1954 — Калуга уобалаһын Обнинскай бөһүөлэгэр (билигин куорат) аан дойдуга бастакы атомнай электростанцианы үлэлэппиттэр.
• 1959 — Саха сиринээҕи култуура үлэһиттэрин I сийиэстэрэ саҕаламмыт. Сийиэскэ 300-чэ дэлэгээт кыттыбыт.
• 1975 — Пайн-Ридж диэн АХШ Соҕуруу Дакота штатыгар индеецтэр резервацияларыгар буолбут ытыалаһыы түмүгэр икки ФБР агена уонна биир индеец өлбүттэр. ФБР агеннарын өлөрбүтүн иһин Леонард Пелтиер диэн индеец икки олоҕун тухары болдьоххо хаайыллан олорор. Индеец өлүүтэ силиэстийэлэммэтэҕэ. Леонард Пелтиеры өйөөн Сэбэиэскэй Сойууска элбэх аахсыйа ыытыллыбыта, кэлин Михаил Горбачев кинини босхолуур туһунан этии киллэрэ сылдьыбыта.
• 2000 — Яндекс.Почта үлэлэтин саҕалаабыт — Яндекс хампаанньа босхо e-mail сиэрбиһэ.
• 2011 — 33-с Москубатааҕы омуктар икки ардыларынааҕы киинэ бэстибээлигэр «Снайпер саха» диэн "Сахафильм" устубут киинэтэ көстүбүт.

• 1805 — Баһылай Манчаары төрөөбүт, саха национальнай дьоруойа, сурукка киирбит бастакы саха бэйиэт-импровизатора, олоҥхоһут (1870 өлб.).
• 1876 — Нестор Каландаришвили, революционер, анархист, Гражданскай сэрии кэмигэр Илин Сибиир бартыһааннарын салайааччылартан биирдэстэрэ. Карательнай эспэдииссийэни салайан Дьокуускайга кэлэн истэҕинэ Табаҕа аттыгар тоһуурга түбэһиннэрэн өлөрбүттэрэ.
• 1916 — Валентин Павлов (24.04.1974 өлб.) — Дьокуускай куоракка уголовнай розыска үлэлээбит Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа.
• 1950 — Степан Сивцев-Доллу — араас сылларга Саха сыыркатын уонна "Сахафильм" тэрилтэни салайбыт киһи, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа.

• 1998 — Алексей Бродников (26.02.1917 төр.) — бэйиэт, прозаик, СӨ оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Аҕа дойду Улуу сэрии кыттыылааҕа. 1965 сылтан ССРС Суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
• 2018 — Андрей Дементьев (1928 төр.), бэйиэт.