ханнык Баҕарар Бикипиэдьийэҕэ Баар Буолуохтаах Ыстатыйалар Тиһиликтэрэ

БП:ХББББЫ

Бу сирэй List of articles every Wikipedia should have сирэйи чопчу хатылыахтаах. Тиһиги уларытарга Мета-вики ситим-сиргэ этии киллэриэххин сөп. Тиһэх тэҥнээһин — 2014 сыл ыам ыйын 10 күнүгэр ыытыллыбыта.

Билигин ол тиһилик 1000 ыстатыйаттан турар. Бу тиһиликкэ киирбит ыстатыйа Сахалыы Бикипиэдьийэҕэ булгуччу суруллуохтаах диэн буолбатах, нөҥүө өттүттэн, улахан суолталаах ыстатыйа барыта бу тиһиликкэ хайаан да киириэхтээх диэн буолбатах. Тиһилик бырайыактары тэҥнииргэ уонна саҥа саҕалаан эрэр дьон салайтарарыгар аналлаах.

Модьу бичигинэн бастаан суруйарга/тылбаастыырга сүбэлэнэр ыстатыйалар бэлиэтэнэллэр.

Бу тиһилик кэҥэтиллибит барылын манна көрүөххэ сөп: m:List of articles every Wikipedia should have/Expanded (ааҥыллыы).

Бөлөһүөктээһин (Философия)

1. Кэрэ
2. Диалектика
3. Этика
4. Эпистемология
5. Феминизм
6. Көҥүл талыы (Дьулуур көҥүлэ, свобода воли)
7. Билии
8. Логика
9. Өй (разум)
10. Философия
11. Вероятность
12. Дьиҥ (реальность)
13. Кырдьык (истина)

• Сиэр (Мораль)

Психология (Уйулҕа үөрэҕэ)

1. Быһыы-майгы (поведение)
2. Эмоция
3. Таптал
4. Психология
5. Толкуйдааһын (психология)

1. Таҥара
2. Мифология
3. Мировоззренческие философии
   1. Атеизм
   2. Фундаментализм
   3. Материализм
   4. Монотеизм
   5. Политеизм
4. Кут (душа)
5. Итэҕэл
6. Сорох итэҕэллэр
   1. Буддизм
   2. Христианство
      1. Католицизм
   3. Конфуцианство
   4. Индуизм
      1. Тримурти
   5. Ислам
      1. Шииттэр
   6. Джайнизм
   7. Иудаизм
   8. Сикхизм
   9. Даосизм
   10. Зороастризм
7. Духовнай практикалар
   1. Суфизм
   2. Йога
   3. Дзэн

1. Уопсастыба (түмэт)
2. Цивилизация
3. Үөрэхтээһин

Ыал

1. Ыал
2. Оҕо
3. Эр киһи
4. Ыал буолуу (кэргэннэнии)
5. Дьахтар

Бэлиитикэ

1. Бэлиитикэ
2. Анархизм
3. Колониализм
4. Коммунизм
5. Консерватизм
6. Демократия
7. Диктатура
8. Дипломатия
9. Фашизм
10. Глобализация
11. Бырабыыталыстыба (дьаһалта)
12. Идеология
13. Империализм
14. Либерализм
15. Марксизм
16. Монархия
17. Национализм
18. Өрөспүүбүлүкэ
19. Социализм
20. Ил (судаарыстыба)
21. Баартыйа (бэлиитикэ)
22. Пропаганда
23. Терроризм

Урбаан уонна экономика

1. Экономика
2. Хаппытаал
3. Капитализм
4. Валюта
   1. Евро
   2. Иена
   3. АХШ дуоллара
5. Бырамыысыланнас
6. Харчы
7. Түһээн

Быраап

1. Быраап (право)
2. Сүрүн сокуон (Конституция)

Омуктар ыккардыларынааҕы тэрилтэлэр

1. Африка дойдуларын сойууһа
2. Арааб дойдуларын Лиигата
3. АСЕАН
4. Көҥүл дойдулар доҕордоһуулара (Содружество Независимых Государств)
5. Нациялар доҕордоһуулара (Содружество наций)
6. Эуропа Унията (Европейский союз)

1. Кыһыл кириэс аан дойдутааҕы кэмитиэтэ уонна Кыһыл Ый хамсааһын (Международное движение Красного Креста и Красного Полумесяца)
2. НАТО (NATO)
3. Нобель бириэмиэйэтэ
4. OPEC
5. Холбоһуктаах нациялар тэрилтэлэрэ
   1. Омуктар ыккардыларынааҕы ХНТ суута
   2. Аан дойдутааҕы харчы пуондата
   3. ЮНЕСКО
   4. Киһи быраабын биирдэһиллибит декларацията
   5. Доруобуйа аан дойдутааҕы тэрилтэтэ
6. Аан дойду Баана
7. Аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтэ

Сэрии

1. Гражданскай сэрии
2. Сэбилэниилээх күүстэр (Army)
3. Эйэ
4. Сэрии

Дьон-сэргэ утарсыыта (Социальные разногласия)

1. Аборт
2. Суутунан өлөрүү
3. Киһи бырааба
4. Расизм
5. Кулуттааһын

1. Тыл
2. Тыллар:
   1. Арааб тыла
   2. Бенгаал тыла
   3. Кытай тыла
   4. Ааҥыл тыла
   5. Эсперанто
   6. Француз тыла
   7. Ниэмэс тыла
   8. Гириэк тыла
   9. Иврит
   10. Хиндустани
   11. Дьоппуон тыла
   12. Латыын тыла
   13. Перс тыла
   14. Португаал тыла
   15. Нуучча тыла
   16. Санскрит
   17. Испаан тыла
   18. Суахили
   19. Түрк тыла (тууроктар тыллара)
3. Лингвистика
4. Грамматика
5. Тыл (слово)
   1. Фонема
   2. Сүһүөх (тыл) (тыл сүһүөҕэ)
6. Сурук-бичик
   1. Араабтыы сурук-бичик
   2. Кытай суруга-бичигэ бичигэ
   3. Кириллица
   4. Гириэк суруга-бичигэ алпаабыта
   5. Хангыль
   6. Латыын суруга-бичигэ
7. Ааҕыы-суруйуу (Грамотность)
8. Тылбаас
9. Литэрэтиирэ Литература
   1. Проза
   2. Искусство войны
   3. Уус-уран литэрэтиирэ
      1. Тыһыынча уонна биир түүн
   4. Роман (жанр) (жанр)
      1. Сон в красном тереме
      2. Гэндзи туһунан сэһэн
   5. Поэзия
      1. Гильгамеш туһунан эпос
      2. Илиада
      3. Махабхаарата
      4. Шахнаме

1. Билим (наука)
2. Айылҕа

Астрономия

1. Астрономия
2. Астероид
3. Сүдү эстии
4. Хара иин
5. Комета
6. Галактика
   1. Халлаан Сиигэ
7. Ый
8. Планета
   1. Сир
   2. Юпитер Сэндэли
   3. Марс Хатааһын чолбоно
   4. Меркурий
   5. Нептун
   6. Сатурн
   7. Ураан (планета)
   8. Чолбон
9. Күн систиэмэтэ
10. Космоска көтүү
11. Сулус
    1. Күн
12. Вселенная

Биология

1. Биология
2. Биологические материалы
   1. Дезоксирибонуклеиновай кислота
   2. Ферменнэр
   3. Белок
3. Ботаника
4. Өлүү
   1. Бэйэҕэ тиийинии
5. Экология
   1. Сүтэн эрэр көрүҥнэр
6. Дьиэтитии
7. Олох
8. Биология систематиката
   1. Көрүҥ (биология)

Биология процесстара

1. Метаболизм
   1. Ас буһарыы
   2. Фотосинтез
   3. Тыыныы
2. Эволюция
3. Ууһааһын
   1. Хат буолуу Беременность человека
   2. Аҥардам пол организмов

Анатомия

1. Анатомия
2. Дьахтар эмиийэ
3. Саанык Килиэккэ
4. Хаан эргиирэ
   1. Хаан
   2. Сүрэх
5. Былчархай тиһигэ (Эндокрин систиэмэ)
6. Киһи аһыыр куолаҕайа (Желудочно-кишечный тракт человека)
   1. Киһи быычаһа
   2. Киһи очоҕоһо
   3. Быар
7. Былчыҥ
8. Ньиэрбэ тиһигэ
   1. Мэйии
   2. Сенсорнай тиһик Иминэн билэр тиһик
      1. Кулгаах
      2. Мурун
      3. Харах
9. Ууһуур тиһик
10. Тыынар тиһик
    1. Тыҥа
11. Дьардьама
12. Тирии

Мэдиссиинэ

1. Мэдиссиинэ
2. Аддикция
3. Альцгеймер ыарыыта
4. Искэн
5. Холера
6. Тумуу
7. Стоматология
8. Инвалидность
   1. Балай буолуу
   2. Дьүлэй буолуу
   3. Иирии (Психическое расстройство)
9. Ыарыы
10. Эмп
11. Этанол
12. Никотин
    1. Табах
13. Чөл турук (доруобуйа)
14. Төбө ыарыыта
15. Иммуннай тиһик
16. Сүрэх инфаркта
17. Малярия
18. Аччыктааһын (недоедание)
19. Менструация
20. Уойуу
21. Пандемия
22. Антибиотик
    1. Бензилпенициллин
23. Пневмония
24. Полиомиелит
25. Венерическэй ыарыылар
    1. СПИД
26. Инсульт
27. Сэллик
28. Сахарнай диабет
29. Вирустар
    1. Грипп
    2. Хара буоспа

Организм

1. Организм
2. Кыыллар (Животные)
   1. Нематодалар
   2. Моллюскалар
   3. Членистоногие Үөн-көйүүр
      1. Үөннэр (Насекомые)
         1. Кымырдаҕас
         2. Ыҥырыа
         3. Чешуекрылые
      2. Ооҕуйдуҥулар
   4. 1. Амфибиялар
      2. Көтөрдөр
         1. Куурусса
         2. Холууп
      3. Балык
         1. Акуулалар
      4. Үүттэнээччилэр
         1. Тэбиэн
         2. Куоска
         3. Ынах
         4. Ыт
         5. Слоннар
         6. Сылгы
         7. Хой
         8. Кэрбээччилэр
         9. Сибиинньэ (Тороху)
         10. Примааттар
             1. Өйдөөх киһи
         11. Кииттиҥилэр
      5. Пресмыкающиеся (Сыыллааччылар)
         1. Динозаврдар
         2. Моҕойдор
3. Архейдар
4. Бактериялар
5. Тэллэйдэр
6. Үүнээйилэр
   1. Сибэкки (чэчик)
   2. Мас
7. Протистар

Хиимийэ

1. Химия
2. Неорганическая химия
3. Биохимия
4. Химия холбоһуга (химическое соединение)
   1. Кислота (аһыыба)
   2. Солох (химия)
   3. Туустар
5. Химия элэмиэнэ Хиимийэ элэмиэнэ
   1. Элэмиэннэр наардаммыт табылыыссалара (Периодическая система химических элементов)
   2. Алюминий
   3. Углерод
   4. Алтан
   5. Кыһыл көмүс
   6. Водород
   7. Тимир
   8. Азот
   9. Кислород
   10. Үрүҥ көмүс
   11. Хорҕолдьун
6. Органическай химия
   1. Испиирдэр
   2. Углевод
   3. Гормоннар
   4. Липид
7. Мөлүөкүлэ
8. Анаалыстыыр химия
9. Физическэй химия

Килиимэт уонна геология

1. Лавина
2. Килиимэт
   1. Эль-Ниньо
   2. Аан дойду сылыйыыта
3. Сир хамсааһына
4. Геология
   1. Минерал
      1. Алмаас
   2. Билиитэлэр тектоникалара
   3. Хайа боруодата
5. Айылҕа алдьархайа Айылҕа саахала
   1. Халаан
   2. Цунами
6. Вулкан
7. Погода (халлаан туруга)
   1. Былыт
   2. Ардах
   3. Хаар
   4. Холорук
   5. Тропик циклона
   6. Тыал

Физика

1. Физика
2. Түргэтээһин Ускорение
3. Атом
4. Энергия
   1. Закон сохранения энергии
5. Электромагнит сардаҥа
   1. Инфракраснай сардаҥа
   2. Ультрафиолет сардаҥа
   3. Көстөр сырдык
      1. Өҥ
6. Классическай механика
7. Күүс
   1. Электромагнит дьайсыы
      1. Магнит поле
   2. Гравитация
   3. Күүстээх дьайсыы
   4. Мөлтөх дьайсыы (Слабое взаимодействие)
8. Магнит
9. Маасса
10. Тимирдэр
    1. Ыстаал
11. Ядро хайдыыта (Деление ядра)
12. Агрегатнай турук
    1. Гаас
    2. Убаҕас
    3. Плазма
    4. Кытаанах эттик
13. Квант механиката
14. Радиоактивнай распад
15. Холоон сүрүн түөрүйэтэ (Общая теория относительности)
16. Холоон анал түөрүйэтэ (Специальная теория относительности)
17. Полупроводник
18. Тыас Дорҕоон
19. Түргэнэ
    1. Сырдык түргэнэ
20. Температура
21. Кэм
22. Термодинамика
23. Вакуум

Кээмэй биирдэмнэрэ

1. Кээмэй
2. Килограмм
3. Лиитэрэ
4. Миэтэрэ
5. Аан дойдутааҕы биирдэм систиэмэтэ тиһигэ/тиһилигэ
6. Сөкүүндэ

Кэм

1. Халандаар
   1. Григорианскай халандаар
2. Чаас
3. Суукка
4. Кэм курдааһына (часовой пояс)
5. Сыл

Ас-үөл

1. Ас-үөл (пища)
2. Килиэп (бурдук)
3. Бурдук (туораахтаах култууралар, зерновые культуры)
   1. Нэчимиэн
   2. Кукурууза
   3. Эбиэс
   4. Риис
   5. Оруос
   6. Сорго
   7. Сэлиэһинэй
4. Сыыр
5. Сакалаат
6. Мүөт
7. Фрукта
   1. Дьаабылыка
   2. Банаан
   3. Виноград (отон)
   4. Соя
   5. Лимон
   6. Эриэхэ
8. Эт
9. Саахар
10. Оҕуруот аһа
    1. Хортуоска

Утах

1. Пиибэ
2. Кофе
3. Сок (симэһин)
4. Үүт
5. Чэй
6. Уу
7. Вино

Математика

1. Математика
2. Алгебра
   1. Логарифм
   2. Линейнай алгебра
3. Арифметика
4. Координаталар систиэмэлэрэ
5. Математическай анаалыс
   1. Дифференциальнай тэҥнэбил
   2. Вычислительнай математика
6. Тэҥнэбил (уравнение)
7. Функция (математика)
8. Геометрия
   1. Муннук
   2. Иэн
   3. Пи
   4. Пифагор теоремата
9. Математикаҕа дакаастабыл
10. Чыыһыла
    1. Комплекснай чыыһыла
    2. Чыыһыла түөрүйэтэ (Теория чисел)
11. Бесконечность
12. Теория множеств
13. Статистика
14. Симметрия
15. Тригонометрия

1. Технология
2. Биотехнология
3. Таҥас-сап
   1. Хлопок
4. Инженерное дело
   1. Массыына
   2. Руобат
   3. Биинтэ (деталь)
   4. Көлүөһэ
5. Тыа хаһаайыстыбата
   1. Нүөлсүтүү
   2. Булуук
6. Металлургия
7. Нанотехнология

Коммуникации

1. Алтыһыы Билсии, Общение
2. Кинигэ
3. Информация
   1. Энциклопедия
4. Суруналыыстыка
   1. Хаһыат
   2. Тарҕатар-биллэрэр сириэстибэ
5. Кинигэ таһаарыы
6. Төлөппүөн

Электроника

1. Электроника
   1. Электрическэй ток
   2. Частота
2. Компоненты
   1. Электрическэй конденсатор
   2. Индукция катушката
   3. Транзистор
   4. Диод
   5. Резистор
   6. Трансформатор

Көмпүүтэр уонна интэриниэт

1. Көмпүүтэр
   1. Кытаанах диискэ
   2. Процессор
2. Оҥоһуу интеллект
3. Биллэрэр-ситимниир технология
   1. Алгоритм
4. Интэриниэт
   1. Электрон почта
   2. Аан ситим World Wide Web
5. Операциялыыр систиэмэ
6. Көмпүүтэр тыла
7. Көмпүүтэр бырагыраамата

Матырыйааллар уонна энергия

1. Сөргүтүллэр энергия
2. Электричество
   1. Ядернай энергия
3. Хостонор оттук
4. Ис уматык двигателэ
5. Паар массыыната
6. Уот

Матырыйааллар

1. Өстүөкүлэ
2. Кумааҕы
3. Пластмаасса
4. Мас (үүнээйи буолбатах)

Көлө

1. Көлө
2. Көтөр аал
3. Автомобиль
4. Билисипиэт
5. Подводнай лодка
6. Тыы
7. Пуойас

Сэрии сэбэ

1. Сэрии сэбэ (саа-саадах)
   1. Батас
   2. Уоттаах саа
      1. Бүлүмүөт
   3. Ядернай сэп
2. Тааҥка
3. Эстэр эттиктэр
   1. Буорах

1. Култуура
2. Ускуустуба
   1. Комикс
   2. Живопись
   3. Фотография
   4. Скульптура
   5. Туойтан оҥоруу
3. Үҥкүү
4. Мода
5. Тыйаатыр
6. Каллиграфия

Архитектура

1. Архитектура
2. Аарка
3. Күргэ
4. Уу ханаала (Хоруу)
5. Быһыт
6. Купол
7. Дьиэ
8. Тутуу
   1. Ангкор-Ват
   2. Колизей
   3. Улуу Кытай эркинэ
   4. Эйфель башнята
   5. Эмпайр-стейт-билдинг
   6. Сибэтиэй София собуора (Константинополь)
   7. Парфенон
   8. Гииза пирамиидата
   9. Сибэтиэй Бүөтүр собуора
   10. Көҥүл статуйата
   11. Тадж-Махал
   12. Үс хапчаан (электростанция)
9. Пирамиида (архитектура)
10. Башня

Киинэ, араадьыйа, тэлэбиидэнньэ

1. Кинематограф
   1. Мультипликация
      1. Аниме
2. Араадьыйа
3. Телевидение

Муусука

1. Музыка
2. Ырыа
3. Жанрдарынан
   1. Блюз
   2. Классическай муусука
      1. Опера
      2. Симфония
   3. Электроннай муусука
   4. Фламенко
   5. Хип-хоп (музыкальнай жанр)
   6. Джаз
   7. Регги
   8. Рок-муусука
   9. Самба (муусука)
4. Үстүрүмүөннэр
   1. Барабаан
   2. Флейта
   3. Гитаара
   4. Фортепиано
   5. Турба (муусука үстүрүмүөнэ)
   6. Скрипка

Сынньалаҥ

1. Оонньуу
   1. Кылгас наарда
   2. Саахымат
   3. Го
2. Сүүйүүлээх оонньуу
3. Боевые искусства
   1. Карате
   2. Дзюдо
4. Олимпиада
5. Спорт
   1. Чэпчэки атлетика
   2. Автоспорт
   3. Бейсбол
   4. Баскетбол
   5. Крикет
   6. Футбол
   7. Гольф
   8. Регби-футбол
   9. Теннис
6. Оонньуур

Устуоруйа (онобул)

1. История

Түҥ былыргы уонна античнай устуоруйа

1. Первобытное общество
2. Таас үйэ
3. Чаҥ үйэтэ
4. Тимир үйэ
5. Месопотамия
6. Былыргы Египет
7. Былыргы Греция
8. Риим импиэрийэтэ
9. Хань (династия)
10. Гууптар судаарыстыбалара Иллэрэ

Орто үйэ

1. Аббас халифаата
2. Сырдатыы Эпохата
3. Ацтектар
4. Византия Империята
5. Кириэстээх бохуоттар
6. Улуу Риим импиэрийэтэ
7. Сүүс сыллаах сэрии
8. Орто үйэлэр
9. Монгол импиэрийэтэ
10. Мин импиэрийэтэ
11. Осмаан импиэрийэтэ
12. Реформация
13. Отут сыллаах сэрии
14. Ренессанс
15. Тан (династия)
16. Виикиҥнэр

Саҥа уонна хойукку устуоруйа

1. Арааб-израиль иирсээннэрэ
2. АХШ-ка гражданскай сэрии
3. Апартеид
4. Британия импиэрийэтэ
5. Тымныы сэрии
6. Кытайга култуура өрөбөлүүссүйэтэ
7. Франция Улуу Революцията
8. Улуу депрессия
9. Холокост
10. Бырамыысыланнаска өрөбөлүүссүйэ
11. Үһүс рейх
12. Мэйдзи реставрацията
13. Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ
14. Цин импиэрийэтэ
15. Версааллааҕы сөбүлэҥ
16. Вьетнам сэриитэ
17. Аан дойду бастакы сэриитэ
18. Аан дойду иккис сэриитэ

География

1. География
2. Куорат
3. Континент
4. Хайа
5. Кумах куйаар
6. Хотугу полюс
7. Акыйаан
8. Ойуур
9. Өрүс
10. Байҕал Муора
11. Соҕуруу полюс

Континеннар уонна регионнар

1. Африка
2. Антарктида
3. Азия
4. Европа
5. Ближнэй Восток
6. Хотугу Америка
7. Океания
8. Соҕуруу Америка

Дойдулар

Дойдулар бары баар буолуохтаахтар, ол эрэн саҥа суруллар бикипиэдьийэлэргэ бастаан бу дойдулары суруйар ирдэнэр:

1. Афганистан
2. Алжир
3. Аргентина
4. Австралия
5. Австрия
6. Бангладеш
7. Бразилия
8. Канаада
9. Кытай Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ
10. Конго Демократическай Өрөспүүбүлүкэтэ
11. Куба
12. Эгиипэт
13. Эфиопия
14. Франция
15. Германия
16. Индия
17. Индонезия
18. Ираан
19. Ираак
20. Израиль
21. Италия
22. Япония
23. Миэксикэ
24. Нидерланды
25. Саҥа Зеландия
26. Нигерия
27. Пакистан
28. Польша
29. Португалия
30. Арассыыйа
31. Саудовскай Аравия
32. Сингапур
33. Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтэ
34. Кэриэйэ Өрөспүүбүлүкэтэ
35. Испания
36. Судаан
37. Швейцария
38. Танзания
39. Таиланд
40. Турция
41. Украина
42. Великобритания
43. Америка Холбоһуктаах Штааттара
44. Ватикан
45. Венесуэла
46. Вьетнам

Куораттар

1. Амстердам
2. Афины
3. Багдад
4. Бангкок
5. Пекин
6. Берлин
7. Богота
8. Брюссель
9. Буэнос-Айрес
10. Каир
11. Кейптаун
12. Дамаск
13. Дели
14. Дакка
15. Дубай
16. Гонконг
17. Стамбул
18. Джакарта
19. Иерусалим
20. Карачи
21. Киншаса
22. Калькутта
23. Лагос
24. Лондон
25. Лос-Анджелес
26. Мадрид
27. Мекка
28. Мехико
29. Москуба
30. Мумбаи
31. Найроби
32. Нью-Йорк
33. Париж
34. Рио-де-Жанейро
35. Рим
36. Санкт-Петербург
37. Сан-Паулу
38. Сеул
39. Шанхай
40. Сидней
41. Тегеран
42. Токио
43. Вена
44. Вашингтон

Уу

1. Амазонка
2. Хотугу Муустаах акыйаан
3. Атлантический океан
4. Балтик байҕал
5. Хара байҕал
6. Кариб байҕала
7. Каспий байҕала
8. Конго
9. Дунай
10. Ганг
11. Большой Барьерный риф
12. Улуу күөллэр
13. Ииндийэ акыйаана
14. Инд
15. Байкаал
16. Танганьика
17. Виктория (күөл)
18. Средиземнай муора
19. Миссисипи
20. Нигер
21. Нил
22. Хотугу муора
23. Чуумпу акыйаан
24. Панаама ханаала
25. Рейн
26. Суэц ханаала
27. Соҕуруу акыйаан
28. Волга
29. Янцзы
30. Хуанхэ

Хайалар уонна кумах куйаардар

1. Альпа хайалара
2. Анды
3. Гималаай хайалара
   1. Джомолунгма
4. Килиманджаро
5. Скалистай хайалар
6. Сахаара

Бикипиэдьийэ:Атын Бикипиэдьийэлэргэ сүбэлиир ыстатыйаларбыт