कस्मिन्नपि कर्मणि प्रवृत्त्यनन्तरं मुहुर्मुहुस्तस्य प्रयोगेणानन्दोपलब्धिर्भवति । यदा कदा तस्मिन् न्यूनताऽधिकता विकारो वैशिष्ट्यञ्चापि प्रविशति । तदाधारेणा नवीनस्य कर्मण उत्पत्तिरपि भवति । इत्यमेव करकन्दुक-पादकन्दुक- क्रीडादीनां प्रयोगेषु साम्य-वैषम्पाभ्यामस्याः 'करण्डक -कन्दुक-क्रीडा या जनिरभूदिति प्रतीयते । अस्याः क्रीडाया विकासे 'वाई.एम.सी.ए.‘स्प्रिंगफील्ड्’ स्थिते शारीरिक शिक्षा-महाविद्यालये’ श्रीनाथस्मिथ-द्वारा सन् १८६१ वत्सरेऽक्रियत । १८६४ वर्षे तत्र प्रथमं सङ्घस्य स्थापनाऽभूता । १६०८ तमे वर्षे राष्ट्रियसङ्घस्योदयानन्तरं नियमाः स्वीकृताः १६३२ तमे हायने च सर्वतः प्रथमं प्रतियोगिताऽजायत । क्रमेण विश्वक्रीडाप्रतिस्पर्धासु स्थानं सम्प्राप्य १६५० तमे वर्षे विश्वक्रीडा-नायकताऽप्यारभत । भारते क्रीडेयं १६३० ई.तः प्रारब्धा विकसिता च सती लोकप्रियतां प्राप्नोत् । १६५० ई.वर्षे बालसङ्घस्य स्थापनाऽभूत् । साम्प्रतं विद्यालयेषु महाविद्यालयेषु च बालका बालिका वा पूर्णया रुच्या खेलन्ति । स्वल्पेन समयेन स्वल्पे क्रीडाक्षेत्रे स्वल्पैः साधनैः कौतूहलं वर्धयन्तीयं क्रीडा शरीरस्य सर्वेषामङ्गानां विकासाय पुष्टये च महत्त्वपूर्णा विद्यते ।
तीव्रया गत्या क्रीडनीयायां 'करण्डक-कन्दुक-क्रीडा’ यां नियमज्ञानमावश्यकं विद्यते । क्रीडायाः पूर्ण आनन्दोऽपि तथैव प्राप्यते यदा क्रीडका नियमज्ञा भवन्ति तथा तदनुसृत्यैव क्रीडन्ति। अनया दृष्ट्याऽधो दर्शितदिशा क्रीडाङ्गण-क्रीडोपकरणव्यवस्था समीचीना विधीयते -
इयं क्रीडाऽनावृते प्राङ्गणे, विशाले प्रकोष्ठे तथा काष्ठपट्टवति धरातले क्रीडयते ।
क्षेत्रस्य सीमरेखाः स्पष्टतया दृष्टिगोचरा भवेयुः । रेखानामा धारेणा क्रीडाव्यवस्थापने सौविध्यं भवति तथा क्रीडका अपि नियमानुसारं क्रीडने पत्परा भवन्ति ।
फलकस्याधः ४० सै.मी.मिते दूरवर्तिनि भ.गे मध्ये एकं वृत्ताकारकमायसं गोलकं भवति । लोहसूत्रस्य स्थूलता २० मी.मी.मिता तथा वृत्ताकारस्यान्तरिको व्यासः ४५ सै.मी.मितो भवति । अयं गोलकारः फलकात् १५ सै.मी दूरे योजितो भवति ।अस्मिन् गोलके एका सूत्रमयी जालिका ६० से.मी.मीता प्रलम्बासन्नद्धा क्रियते । अस्यैवाभिधानं 'बास्केट्’ इत्यस्ति ।
कन्दुकस्य वृत्तता ७५ सै.मी.मिता तथा भारः ६२५ ग्राम मितो भवति । यदि कन्दुकः क्रीडाक्षेत्रे स्कन्धयोः समानायामुच्छतायां प्रक्षिप्येत तदा तदीयोच्छलनं १.८० मी .मितं स्यात् । कन्दुक्स्य वर्तुलता समुचिता भवेदन्यथा तस्य सन्तुलनं यथोचितं न स्थास्यति किञ्च क्रीडकेभ्य आदान- प्रदानकाले नियन्त्रणेऽपि काठिन्यं भविष्यति ।
कन्दुकोत्पतनात् परं 'समय-पालः’ सावरोध घटिकां (स्टापवाच) प्रचलयति तदाधारेण समयाङ्केनं च भवति । निर्णयं विना क्रीडासमाप्तिर्भवति तदा ५-५ मिनटान्यतिरिक्तानि भूयोऽपि दीयन्ते समयाधिकारी क्रीडावरोधे सति घटिकामप्यवरुणत्ति । गणकोऽङ्कोपलब्धिमङ्कयति । अङ्कपूर्न्यनन्तरं कन्दुकः पराचिताय दलाय दीयते ।
(च) त्रुटयः -अस्यां क्रीडायां त्रुटयो (फाउल) नानाविधा भवन्ति, यथा-सर्वसाधारणी (कामन), वैयक्तिकी, अभद्रव्यवहाररुपा नियमावहेलनजा च परस्परं सहयोगेन क्रीडका अधिकारिणश्च सावधानतया क्रीडामिमां सयोजयन्ति तदेयमतिवानन्द-प्रदायिनी भवति ।
करण्डक-कन्दुक- क्रीडा तीव्र-गत्या क्रीडनीया क्रीडा विद्यते, अतः प्रत्येकं क्रीडकेन पूर्वं नियमानां दृढोऽभ्यासः कर्तव्यः । कीडाङ्गणेऽवतरणात् पूर्बं शारीरिक्युष्णता, दीर्घश्वासाभ्यासः, गतिवृद्धये नियमितो व्यायामस्तीव्रधावनाभ्यासश्चेति प्रक्रियासु प्रावीण्यं प्राप्तव्यम । निम्नलिखिताः शब्दाश्चास्यां प्रयुज्यन्ते -
कन्दुकप्राप्तिः -(बाल लेना) कस्मादपि क्रीडकात् कन्दुकप्राप्तेः प्रयासः स्ववक्षसि कर्तव्यः क्रीडकस्य गतिविधयो ज्ञातव्याः । मिथः सहयोक्तव्यम् । कन्दुकस्य प्राप्तिसमकालमेव स्वस्याः स्थितेः परिज्ञानं विधाय पश्चादग्रे वर्धितव्यम् ।
सहयोगिने कन्दुक-लम्भनम् -(पास देना) अस्यां क्रियायां सतर्कतापूर्वकं क्रीडको विरोधिनः संरक्ष्य स्वसहक्रीडकाय क्न्दुकं वितरति । अतः स विपक्षक्रीडकाद् दूरे तिष्ठेत, लक्ष्यं साधयेत्, कन्दुकं साधु नियन्त्रयेत्, विरोधिनं वञ्चयित्वा स्वस्थितिं व्यवस्थाप्य, प्रक्षेपणे स्फूर्तिं विधाय क्रीडेत् । एतदर्थं पूर्ववर्णित-वञ्चनाग्रेवर्धन(ड्रिबलिंग) प्रक्रिययोर्जानमप्यत्यावश्यकं वर्तते ।
पदस्थैर्थम् -(पीवट) ड्रिबलिंगसमये क्रीडको यदाऽग्रे वर्धते तदा रक्षकक्रीडकस्तमवरुणद्धि तस्यां स्थितौ स कन्दुकं नीत्वा स्थिरो भवति । परं तदा स स्वं पादं स्पन्दयितुं न शक्नोति परं द्वितीयः पादो भ्रमणे शक्तो भवति । इयं स्थितिः पदस्यैर्य-(पीवट)नाम्ना ज्ञायते ।
फ्री थ्रो -मुक्तप्रक्षेपणम् । रीबाउण्ड -कन्दुकस्य फलकसङ्घटनात् परं पुनरागमनमुच्यते । इदमाक्रमणं रक्षकरुपाभ्यां द्विधा भवति ।
शूटिंग्- लक्ष्यसाधनम् (दूरतः समीपतो वा)-इदमपि दूरतो निकटातश्च क्रियते तथैकेन हस्तेन द्वाभ्यां हस्तभ्यां च ताडनेन पुनरपि द्विविधं भवति ।
संरक्षण- विधेश्चत्वारो विभागाः सन्ति
अभिनवक्रीडातरंगिणी
This article uses material from the Wikipedia संस्कृतम् article बास्केट्बाल्-क्रीडा, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). भिन्नोल्लेखः यावत् न भवेत्, तावत् CC BY-SA 4.0 इत्यत्र उल्लेखो भवति । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki संस्कृतम् (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.