स्थूलाक्षरैः युक्तः भागः'वलिताक्षराणि= उपमा कालिदासस्य =
अयं लेखः विकिपीडिया-विश्वकोषस्य अन्यलेखैः सह संयोजनीयः । सन्दर्भानुगुणं परिसन्धयः योज्यन्ताम् । तेन(फ़ेब्रुवरि २०१४) |
उपमा कालिदासस्य इति प्रख्याता उक्ति:।
भणितं च
अत्र प्रथमे चरणे यदुपमेयं तदेव द्वितीये उपमानम् अस्ति। एतदेव परिवर्तनम् उत्तरेषु चरणेषु भवति। अत एषा रशनोपमा इति उच्यते ।
आकारसदृशप्रज्ञ: प्रज्ञया सदृशागम:।
आगमै: सदृशारम्भ आरम्भ सदृशोदय:।।
रघुवंशे महाकवि: कालिदास: नन्दिन्यै धेन्वे संध्याया: औपम्यं ददाति।
अपरे स्थाने महाकवि: रघुवंशे राज्ञ: दिलीपस्य गर्भवत्या: सुदक्षिणाया: एतादृशं वर्णनं करोति।
शरीरसादादसमग्रभूषणा मुखेन साऽलक्ष्यत लोध्रपाण्डुना।
तनुप्रकाशेन विचेयतारका नृप: ससत्वां महिषीममलक्ष्यत।।
निधानगर्भामिव सागराम्बराम् शमीवाभ्यन्तरलीनपावकाम् ।
नदीमिवान्त:सलीलां सरस्वतीं नृप: ससत्वां महिषीममन्यत ।। अत्र उपमेयाया: महिष्या: बहूपमानत्वात् मालोपमाऽलङ्कार: वर्तते ।
रुपं तदोजस्वी तदेव वीर्यं तदेव नैसर्गिकमुन्नतत्वम् ।
न कारणात्स्वाद्बिभिदे कुमार: प्रवर्तितो दीप इव प्रदीपात् ।।
सञ्चरिणी दीपशिखेव रात्रौ यं यं व्यतीयाय पतिं वरा सा ।
नरेन्द्रमा र्गात् इव प्रपेदे विवर्णभावं स स भूमिपाल:।।
प्रमुदितवरपक्षमेकतस्तत्क्षितिपतिमण्डलमन्यतो वितानम्।
उषसि सर इव प्रफुल्लपद्मं कुमुद्वनप्रतिपन्ननिद्रमासीत् ।।
प्रतियोजयितव्यवल्लकीसमवस्थामथ सत्वविप्लवात् ।
स निनाय नितान्तवत्सल: परिगृह्योचितमङकमङगनाम् ।।
प्राप्तानुग: सपदि शासनमस्य राजा
संपाद्य पातकविप्लुतधृतिर्निवृत्ति:।
अन्तर्निविष्टपदमात्मविनाशहेतुम्
शापं दधज्ज्वलनमौर्वमिवाम्बुराशि:।।
ता नराधिपसुता नृपात्मजैस्ते च ताभिरगमनकृतार्थताम् ।
सोऽभवद्वरवधूसमागम: प्रत्यप्रकृतियोगसंनिभ:।।
ते चतुर्थसहितास्त्रयो बभु: सूनवो नववधूपरिग्रह:।
सामदानविधिभेदविग्रह: सिध्दिमन्त इव तस्य भूपते:।।
तस्मिन्गते विजयिनं परिरभ्य रामं
स्नेहादमन्यत पिता पुनरेव जातम्।
तस्याभवत्क्षणशुच: परितोषलाभ:
कक्षाग्निलंघिततरोरिव वृष्टिपात:।।
आसीदासन्ननिर्वाण: स दशानमुपेयिवान् ।
निविष्टविषयस्नेह: प्रदीपार्चिरिवोषसि।।
तद्गीतश्रवणैकाग्रा संसदश्रुमुखी बभु:।
हिमनिष्यनदिनी प्रातर्निवातेव वनस्थली।।
अवृष्टिसरम्भमिवाम्बुवाहमपामिवाधारमनुत्तरंगम्।
अन्तश्चराणां मरुतान्निरोधान्निवातनिष्कम्पमिवप्रदीपम्।।
व्योम पश्चिमकलास्थितेनदु वा
पंकशेषमिव घर्मपल्वलम् ।
राज्ञि तत्कुलभूत्क्षयातुरे
वामनार्चिरिव दीपभाजनम् ।।
सा संभवद्भि: कुसुमैर्लतेव ज्योतिर्भिररुद्यद्भिरिव त्रियामा ।
सरिद्विहंगैरिव लीयमानैर् आमुच्यमानाभरणा चकाशे ।।
प्रदक्षिणप्रक्रमणात् कृशानोर् उदर्चिषस्तन्मिथुनं चकाशे।
मेरोरुपान्तेष्विव वर्तमानं अन्योन्यसंसक्तमहस्त्रियामम् ।।
गत एव न निवर्तते स सखा दीप इवानिलाहत:।
अहमस्य दशेव पश्य मामविषह्यव्यसनेन धूमिताम्।।
हैमं फलं हिमगिरेर्लतेव विकस्वरं नाकनदीव पद्मम्।
पूर्वेव दिग्नूतनमिन्दुमाभात्तं पार्वती नन्दनमादधाना ।।
This article uses material from the Wikipedia संस्कृतम् article कालिदासस्य उपमाप्रसक्तिः, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). भिन्नोल्लेखः यावत् न भवेत्, तावत् CC BY-SA 4.0 इत्यत्र उल्लेखो भवति । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki संस्कृतम् (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.