Філозофія

Гляданя правдивого познаня, змыслу тай доброго жывота через рефлексію, раціоналну арґументацію тай діскузію, яка потребує даякы понятя. Значіть то не лем академічна дісціпліна, а і способ жывота, якый зачінать чудованём або скламанём над традічныма передачами річей (Платон) і намагать ся даяк вырівнати з таємніцёв світа і бытя.

Ідеї великых філозофів не старїють і тым націтованїшым є доднеська Платон. Дакотры філозофію охарактерізовали такто:

„Чудованя ся є одношіня чоловіка, котрый мудрость досправды любить, а не є другый початок філозофії як гевтот.“ Платон

„Чудованя ся вело людей к філозофованю – на початку і днесь – а то так, же наперед ся заставили у найблизшых вопросів а потім ся помаленькы задумовали і над векшыма річами. А хто ся задумує і чудує, тот собі думать, же не знать.“ Арістотель

„Хто хоче глядати радость сам у собі, не найде єй ниґде лем у філозофії.“ Арістотель

„Філозофія є старость о душу.“ Ціцеро

„Штудованя філозофії не є зато, жебы сьме знали, што собі люде думають, але зато, жебы сьме знали як є то з правдов річей.“ Томаш Аквіньскый

„Жыти тай не філозовати є як мати заперты очі і ниґда не пробовати їх одкрыти.“ Рене Декарт

Іммануіл Кант огранічів задачу філозофії трёма вопросами: „Што можу знати? Што мам робити? В што можу мати надїю?“, якы може згорнути до єдиного: „Што є чоловік?“

„Задачов філозофії є порозуміти, што єсьт.“ Ґеорґ Вілгелм Фрідріх Геґел

„Захопити граніцї розуму – лем то є права філозофія.“ Фрідріх Ніцше

„Велика філозофія не є філозофіов без браку, але без страху.“ Чарлз Пеґуі

„Філозофія не наука, а дїяня. Філозофічне дїло є зложене з ґрунту з обяснїня.“ Лудвіґ Віттенґштеін

Од наук, якы колись з філозофії вышли, ся філозофія одрізнять єднако шыршов, властнов необмедженов областёв тем, єднако і слободнїшов методов. Модерны наукы ся обмеджують на то, што годен беспечно доложыти, опробовати експеріментом, моделовати тай міряти, і што платить цїлком на каждого (кідь той методї розуміть). Значіть, же не годни шацовати, просити ся на змысел свого дїяня ани одповідати на просты вопросы, якы кладуть наприклад дїти – напримір, што є наука, што правда або чом ся не може циґанити. І навспак од поезії і літературы ся філозофія оддрізнять тым, же ся мусить намагати о даякы выражаня в понятях, але передовшыткым тым, же кажде своє тверджіня мусить вміти даяк обгаїти, пояснити чом повідать тото што повідать.

Вшыткы людьскы културы мали і мають свою традічну мудрость, росповіданя, поезію і пословіцї, якы ся в тій громадї беруть як авторіта. На тото, што повідають, не годно ся звідовати „чом?“ Проблем зачне там, де на ся трафлять дві мудрости: котра з них теперь правилна? Акурат в такій сітуації ґрецькых варошів выник даколи в 6. сторочо д. н. е. новый способ гляданя або „тугы по мудрости“ (філо-софія), котрый ся не операв о Гомера ани Гесіода, але намагав ся прийти річам на корїн позорованём, роздумованём і арґументаціов, скорочено властным розумом і діскузіов. Бо розум є єден про вшыткых людей а – як повідать Рене Декарт – „міджі людей найлїпше подїленый“. Але кідь є крітічный і сам к собі, не хоче право мати дефінітівно платну мудрость, але знать, же єй буде все лем глядати.

Тоты даны суть часточно або цалком основаны на перекладї статї Filosofie на чеській Вікіпедії.

Словникы

• Stanford Encyclopedia of Philosophy – en
• Internet Encyclopedia of Philosophy – en
• Phillex – slovník filosofických pojmů – de
• Philolex – slovník filosofů a pojmů – de
• Rudolf Eisler: Wörterbuch der philosophischen Begriffe (1904)
• F. Kirchner: Wörterbuch philosophischer Grundbegriffe – de

Історія філозофії

• Charles Jourdain, Notions de philosophie – fr
• Karl Vorländer, Geschichte der Philosophie (1902) – de
• Paul Janet, Traité élémentaire de philosophie – fr

Тексты на скачаня

• Класічна література – en
• Gallica, книжніця ел. текстів – fr
• Антіка – en, gr, la
• Антіка, патрістіка, середовік – en, la
• Bibliotheca Classica Selecta – fr, la, gr
• Latinské texty – la
• Bibliotheca virtualis, середовік – en, fr, la, it
• Портал патрістікы
• Tomáš Akvinský, Summa theologiae – cs, en, la
• Středověk – en
• Immanuel Kant – de
• Політічна філозофія – en
• Жрідла філозофічного познаня
• Filosof.cz
• Filosofie.cz
• Помічный словник філозофа - sk