«È qui che in vero altopiano s'aderge un'aprica e facile montagnetta a tre miglia dal mare, a tre e mezzo da Ostuni, a tre da San Vito, a sei da Serranova, e a dodici da Brindisi, sul cui vertice cono tronco sorge la piccola città di Carovigno che, cinta d'intorno dal verde lussureggiante degli alberi piantati sulle falde, pare come gemma nel castone di un anello.»
(Vecinze Andriani, "Carbina e Brindisi") |
Carovigne (jndr'à 'u tagliàne Carovigno, jndr'à 'u dialette brinnesine Carvìgni), Καρπινη jndr'à 'u greche, Carbina jndr' 'u latine (Codece IPA: [karoˈviɲɲo]) jè 'nu comune tagliàne de 17 120 crestiáne d'a provinge de Brinnese jndr'à Pugghie.
Carovigne comune | |
---|---|
Carovigne – Stemme | |
Localizzazione | |
State | Itaglie |
Reggione | Pugghie |
Provinge | Brinnese |
Amministrazione | |
Sinnache | Carmine Brandi (cendre-destre) da 'u 15/06/2015 |
Territorie | |
Coordinate | 40°42′26″N 17°39′34″E / 40.707222°N 17.659444°E |
Altitudine | 161 m s.l.m. |
Superficie | 106,62 km² |
Crestiàne | 17 012 (30-04-2017) |
Denzetà | 159,56 ab./km² |
Fraziune | Marine:Lamaforca, Morgicchio, Pantanagianni, Specchiolle, Torre Guaceto, Torre Sanda Sabbine Borgate:Serranova |
Comune 'nzeccate | Brinnese, Ostune, San Vito de le Normanne, San Michele Salendine. |
Otre 'mbormaziune | |
Cod. postale | 72012 |
Prefisse | 0831 |
Fuse orarie | UTC+1 |
Codece ISTAT | 074002 |
Cod. catastale | B809 |
Targhe | BR |
Cl. sismiche | zone 4 (sismicità assaije vasce) |
Cl. climatiche | 1320 |
Nome javetande | carovegnise (carvignuli jndr'à 'u dialette locale) |
Patrone | Marije S.Sma de Belvedere, S.S. Giacome e Filippe. |
Sciurne festive | 1ª fase-Nzegna: Lunedìe, Martedìe e Sabate apprisse Pasche 2ª fase-Madonna d'u 'Rragane: 17-18 aguste 3ª fase-Feste di fine estate: Seconda Dumeneche de Settemmre |
Soprannome | Cetate d'a Nzegna |
Cartografije | |
Posizione d'u comune de Carovigne jndr'à provinge de Brinnese | |
Site istituzionale | |
'A cetadine face parte d'u Salende settendrionale e jè 'nu cendre de produzione de uegghie de alìe de qualità ierte.
'U litorale carovignese ave avute jndr'à 'u 2007, e da 'u 2016 a 'u 2019 (pe ste tre spiagge: Mezzalune a Torre Sanda Sabbine, Pandanaggianne e Torre Guacete) 'a Bandiera Blù, da 'u 2017 a 'u 2019 le 5 vele de Legambiente, purcé face parte d'u combrensorie turisteche "Coste d'u Parche Agrarie de le Ulive secolare", addò stonne pure le comune de Polignane a Mare, Fasane, Monopoli e Ostune.
Pò ha state premiate jndr'à 'u 2017, 2018 e 2019 cu 'u recanuscimende pe le comune rurale de le Spighe Verde.
'A cetate se iacchie a 5 km da 'a coste Adriateche e 28 km da 'u capeluèche de provinge sue, Brinnese. Tène 'na superficie de 105 km2 e se iacchie sus a 'n'altitudene masseme de 172 m s.l.m.
Confine a nord est e a nord cu 'u Mare Adriateche, a Ovest cu Ostune, a sud cu San Vite de le Normanne e a sud est cu Brinnese.
'U nuclèe javetative se stenne pe 144 ettare.
'U territorije d'u comune jè pu 20% pianeggiande (aqquà avènene pratecate le colture de ortagge) e pe l'80% collinare (pianure ierte). Sta zone jè ricche de ulivete cendenarije, amennelete e vignete (ausate pa produzione de vine). Invece, assaije modeste sò le estenziune de macchie mediterranèe, oramaije in vie de estinzione.
Non ge stonne corse d'acque, pe colpe d'a costituzione d'u terrene e pe le piogge ca so picche (soprattutte jndr'à staggione). Ma quanne chiove a mundone, se recostituscene de le canale ca corresponnene a le lame naturale. 'Mbrà chiste stonne 'u Cnaale Reale a Torre Guacete e 'u Canale de Sanda Sabbine, jndr'à frazione de Torre Sanda Sabbine.
'A stazione meteorologgeche de referimende jè quedde de Casamassime. 'U clime carovignese, jè caratterizzate da 'u clime mediterranèe, cu 'nvirne curte e mite, e staggiune lunghe ecavede. Le mise cchiù fridde sò scennare e febbrare, cu temberature ca certe vote so sotte 'a medie e ponne purtà pure a nevicate piccenne d'a durate assaije assaije de doje sciurne (rare le case addò se raggiunge 'a sumàne o pure de cchiù); le mise cchiù cavede so luglie e aguste, cu piogge rare e temberature massime ca raggiungene le 35-40 °C.
Carovigne | Mise | Staggiune | Anne | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Sce | Feb | Mar | Abb | Mas | Sci | Lug | Agu | Set | Ott | Nov | Dec | Inv | Pri | Est | Aut | ||
Temb. max. medie (°C) | 13.0 | 13.0 | 15.0 | 19.0 | 24.0 | 28.0 | 31.0 | 31.0 | 28.0 | 22.0 | 17.0 | 14.0 | 13.3 | 19.3 | 30 | 22.3 | 21.3 |
Temb. min. medie (°C) | 4.0 | 5.0 | 6.0 | 9.0 | 12.0 | 16.0 | 18.0 | 19.0 | 16.0 | 12.0 | 8.0 | 6.0 | 5 | 9 | 17.7 | 12 | 10.9 |
Piogge (mm) | 46.0 | 53.0 | 63.0 | 36.0 | 34.0 | 27.0 | 27.0 | 25.0 | 36.0 | 60.0 | 71.0 | 73.0 | 172 | 133 | 79 | 167 | 551 |
Umidità relative (%) | 78 | 75 | 73 | 71 | 68 | 63 | 31 | 36 | 66 | 73 | 77 | 80 | 77.7 | 70.7 | 43.3 | 72 | 65.9 |
Eliofanie assolute (ore) | 3.9 | 4.4 | 5.3 | 6.7 | 8.6 | 9.9 | 10.8 | 9.8 | 8.0 | 6.2 | 4.4 | 3.6 | 4 | 6.9 | 10.2 | 6.2 | 6.8 |
Sus a l'origgene d'u nome d'a cetate esistene ipotese diverse, 'mbrà le quale da 'u messapeche Karp ca avessa indicà 'a colline sus 'a quale avène 'nzippate 'a cetate fortificate o da Καρα (Caput) e da οινος (vinum), cioè Capovino. Tuttavie l'ipotesi cchiù accreditate rumane quedde de Necole Corcia, seconde 'u quale 'u nome avène da Καρπινη, pò latinizzate jndr'à Καρβινα cioè Carbina, cu 'u segnificate de "frugifera" e ca iacchie rescondre jndr'à fertilità d'a terra soje e jndr'à l'andiche culte ca 'a popolazzione tributave a Cerere. Cu 'u tiembe ca passave, soprattutte jndr'à 'u Medioeve, 'u nome cangiò passanne da Carbinea e Carbinium, pe pò devendà Carvinea, Carvineum e Carvinium atturne a 'u X sechele, quanne 'u B greche avenève tradotte cu 'u V latine. Ste latinisme partenne da 'u XII sechele, subbirene 'na taglianizzazzione devendanne Carvigna, Caravigna, Caravigni, Carovighe, Carvigni, Carovigni e 'nzigne a arrevà a quidde de osce a die Carovigno.
Pe approfondimende, 'ndruche le vôsce Storie d'u Salende e Storie d'a Pugghie. |
(IT) «Carbinia, era difesa da una duplice cinta di mura; la più interna era formata da pietroni informi, la esterna, invece, da grandi blocchi di tufo duro. La distanza fra le due cinte è varia, ma non oltrepassa i 5 metri. Oltre queste cinta di difesa ve n'era un'altra ancora più esterna (circa 60 metri distante) e questa zona era adibita alle sepolture» | (ROA–TARA) «Carbinia, ere difese da 'na cinde de mure a doppie; 'a cchiù 'nderne ere furmate da petre grosse e senza forme, quedde de fore, invece, da granne blocche de tufe tuèste. 'A distanze 'mbrà le doje cinde jè diverse, ma non ge supranesce le 5 metre. Otre a ste cinde de difese ne ste 'n'otre angore cchiù fore (cchiù o mene a 60 metre lundane) e sta zone ere addibite a le brucaminde» |
(Alessandre Massime Cavallo, 1910) |
Quanda rumane de le mure andiche e de l'acropole e 'u materiale archeologgeche, abbondandisseme, acchiave jndr'à 'u territorije sue confermane l'origgene messapeche d'a cetate.
Avenìe scettate 'nderre e sottemesse definitivamende da le Tarandine jndr'à 'u 473 n.C. ca ccrejarene sus a 'u litorale sue 'nu puèrte piccele. Pure Brinnese, ca condivise le furtune e sfurtune, avenìe, temboraneamende,
Origini e primi insediamenti |
---|
Non ge se onne notizie certe sus 'a fondaziona soje. De le attestaziune storeche 'a facene resalì a 'u XII sechele n.C. econde testimonianze attendibbele repertate Carbinia avìe rapporte commerciale cu le Eggizziane e le Fenice. Seconde le studie d'u dott. Vecinze Andriani (1830), avessere state le Carbinate le prime e vere javetande d'a zone, pò, aumendanne de nemere pe l'arrive de le Cretese, se furmarene le gruppe etnice de le Iapige e de le Messape. |
sottomesse e 'a sfere de 'nfluenza soje redotte a 'a sole cinde murarie. L'eggemonìe de Tarde durò da 'u 473 a 'u 400 n.C., pigghianne totte l'arèe joneche adreateche e 'a Calavrie addò le polis averena dà le reparte de fanderìe a l'esercite tarandine. 'A stessa monete urbeche federale coniate a Carovigne a 'u tiembe d'a uerre italeche ca carresce 'a legende CARB-BRUN (Carovigne-Brinnese), atteste ca 'a cetate tenène 'nu ruole subbalterne respette a Brinnese e l'effige de Taras, figghie de Nettune conferme 'a sottomissione a Tarde. Durande 'a uerre 'mbrà Tarde e Rome, Brinnese e 'u puèrte de Carvinia, fungene da rive d'approde de le truppe de Pirre, arrevate pe dà 'na màne a 'a putende cetate joneche. Aprrisse quacche vittorie, le tarandine s'averene duvute arrennere a l'organizzazzione militare superiore de le romane e spicciarene jndr'à sfere d'nfluenze de l'Urbe.
Durande 'a Seconda uerra puneche, Tarde passò da 'a vanne de Annibale, fomendanne 'a revolte jndr'à totta quedde ca avere state 'a Magna Grecie, ma quiste non ge servìe a cangià le sorte d'u conflitte.
(IT) «[...] Cresciuti in potenza e ricchezza i Tarantini, divenuti insolenti nella loro prospera fortuna, dandosi ad opprimere la libertà dei loro vicini, assaltarono i Carbinati per impadronirsi io credo, delle terre e la città distrussero. Non contenti di ciò, i fanciulli, le vergini, le matrone congregarono nei templi dei vinti dove li lasciarono ignudi così chi voleva vederli come a chi piaceva abusarne. Tutti fulminati dal Nume caddero gli autori di tanta nefandizia nel 473 a.C.» | (ROA–TARA) «[...] Cresciute in putenze e ricchezze le Tarandine, devendate 'nzolende jndr'à furtuna lore prospere, dannese a opprimere 'a libbertà de le vecine lore, assaltarene le Carbinate pe 'mbadronirse ije crede, de le terre e 'a cetate scuasciarene. None cundende de stu fatte, le uagnungidde, le vergine, le matrone congregarene jndr'à le tembie de le vinde addò le lassarene 'a nude accussì cengate le vuleve 'ndrucà accume a ce le piaceve abbusà. Tutte fulminate da 'u Nume caderene le autore de tanda nefandizie jndr'à 'u 473 n.C.» |
(Necole Corcia, Storia delle due Sicilie) |
Cu 'a cadute d'u 'Mbere Romane d'Occidende, 'a villette de condadine osce a die canusciute cumme Carovigne avène 'ngorporate jndr'à le territorie de Ostune: Bizzandine e Gote se l'onne condese 'u possesse pe 'nu belle picche de tiembe, cumme, jndr'à l'epoche cchiù vecine a quedda nostre, le Normanne, le Sveve, le Angioine, le Aragonese e pò le Veneziane, le Spagnule, le Austriace e le Borbone.
Le signe d'u feudalesime avènene rappresendate sie da 'u Castelle 'nzippate jndr'à 'u XV sechele da le Orsini-Del Balzo a difese da le 'ngursiune de le Turche e da le scorrerìe de le pirate, sie da le reste de le mure sckaffate sus 'a cchiù andiche muraglie messapece. 'Nu sbuènne sò le feudatarie ca onne pigghiate possesse d'u territorije de Carovigne, assaije de lore pure senze ca javetavene: Adamo Trambay, despoteche e crudele, Carle de Carvigna, le Orsini, le Loffredo, le Caputo, le Serra, le Costaguti, le Granafei, le Imperiali e le Dentice de Frasso.
Jndr'à 'u 1817 ere vive e presende jndr'à cetate 'na "vendite" carvonare, ca tenève le adunanze segrete jndr'à le locale offerte da Frangische Trisolini. 'Na menzione a parte merite Salvatore Morelli, perseguitate da 'u 1849 'nzigne a 'u combimende de l'aunità d'Itaglie, purcé nemiche forte forte d'u reggime borboneche a 'u quale avère date battagghie cu l'azione e cu le scritte ca assevane sus a Il Dittatore, 'u periodeche derette da jidde.
Le doje simbole prengepàle de Carovigne, sò le sbandierature (tradizione quase millenarie, d'a quale Carovigne vande le natale) e 'u delfine, presende jndr'à 'u stemme cetadine. A ste doje simbole onne state dedicate doje statue, tutte e doje ca se iacchiane sus a 'na rotonde jndr'à doje punde de ingresse d'u paese: 'U "delfine cavalcate da 'n'amorine ca sone 'a cetre" se iacchie a 'u 'ngresse de Carovgine ovest (da Ostune), l'otra statue invece, a 'u 'ngresse est, venènne de San Vite de le Normanne.
'A seconda statue rappresende 'nu sbandieratore ca ste lange 'a bandiere d'a "Nzegna". Sus a 'u pitte ste scolpite l'immaggine d'a Madonne d'u Balvedere, patrone d'a cetate. Cchiù nnade verse 'u vasce, ste 'u vitelle 'ngenucchiate (cumme dice 'a leggende) e 'u popole ca "fusce" a venerarle.
Descrizione araldeche d'u stemme:
«'Nu delfine cavalcate da 'nu amorine ca sone 'a cetre» |
([2] Comuni Italiani) |
Descrizione araldeche d'u gonfalone:
«Drappe de colore porpore, ornate assaije probbie cu recame d'ore e carecate da 'u stemme, cu l'iscrizione cendrate in ore, ca carresce 'u nome d'u Comune» |
([3] Comuni Italiani) |
'U stemme d'u comune, ha state recanusciute 'u 9 febbrare 1935. 'A forme jè quedda tipeche de l'araldeche mendre 'u teme d'u stemme, ca jè diverse a 'u cendre, jè fatte da 'nu delfine cavalcate da 'n'amorine ca sone 'a cetre.
Ste simbole vonne e spicciane a 'na spiegazione mitologgeche. Le fonde dicene de 'nu uagnone de nome Arione, figghie de Poseidone, Die d'u mare e d'a ninfe Anea. Se conde ca, durande 'nu viagge da l'oriende verse 'a Magna Grecie, a Arione arrevò 'a vôsce ca avera essere scettate jndr'à 'u mare, purcé l'equipagge vuleve 'mbossessarse de le ricchezze sue. Essenne ca jidde ere 'nu sonatore de cetre brave probbie, cercò, apprime de murì, de sunà pe l'urtema vote 'u strumende sue. CAccussì ha state, ma mendre ca Arione sunave 'u strumende, 'u cande sue facìe arrevà vecine 'a nave 'nu branghe de delfine. Une de chiste pigghiò Arione 'nguedde e 'u carresciò lundane, salvannele, verse 'a coste. Pe stu fatte, diverse cetate d'a coste, 'mbrà le quale Carovigne, ne revendicane l'appartenenze e a stu avvenimende mitologgeche fanne resalìe 'a funnazzione d'a cetate.
Jndr'à 'u territorie d'u comune, stonne a bellezze de 14 torre e doje castiedde. 'Mbrà le edificie cchiù 'mbortande sonde:
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce Castelle Dentice de Frasso de Carovigne. |
'U 'mbiande medievale andiche d'u Rione Terre, tenève a 'u cendre d'u recinde murarie, 'a Chiesere cchiù 'mbortande da 'a quale partivane le strade prengepàle d'a cetate. Se tratte de 'nu oppidum, cioè 'na cetate fortificate cu le torre.
Le torre erane quattre:
L'oppidum presende pure 2 porte (Brinnese e Ostune) e 2 accesse secondarie (Arche dette “d'u Prevete” e 'a “Purticedda” jndr'à vie Monte Nero).
Affiangate a 'a Torre d'u Civile, resulte fatte da doje porte une apprisse a l'otre; quedde d'u periode Angioine cchiù 'nderne, cu arche a seste acute e coronate cu beccatelle, cu aggibbilità a miezze corredoie fatte sus 'a stesse pe l'ause d'a caditoie; e quedde d'u periode renascimendale - cchiù precisamende 'nzippate jndr'à 'u periode feudale de le Loffredo - ca jè a tutte seste e ca ste apprime d'a porte cchiù andiche.
Ave stipate le inneste origgenarie d'u purtone. Sus a 'u frondale, se 'ndrucane doje stemme scalpellinate ca avessera essere quidde de le Loffreda (a sinistre) e de l'Università de Carovigne (a destre).
Se iacchie a occidende e avène chiamate pure Porte Ostune, date ca jè probbie sus 'a direzzione de Ostune. Osce a die sus a 'u coronamende sue avène sfruttate 'nu camminamende ca mette in comunicazione 'u castelle cu 'a Chiesere de Sand'Anne. Sta porte ha state assaije vote cangiate, soprattutte durande le restaure d'u Castelle a l'inizie d'u 1900.
Jè 'n'accesse secondarije, probbabbilmende fatte jndr'à tiembe vecine a l'eversione d'a faudalità. 'A strafine jè caratterizzate da diverse Arche, ditte d'u Prevete.
Jndr'à 'u paese stonne doje parche, ca 'nzigne a 'a prima metà d'u 1900 erane aunìte e de residenze private d'a famigghie Dentice de Frasso residende jndr'à 'u comune ca se chiamave cumme 'u Castelle 'ngape 'a colline.
Jndr'à le marine stonne doje pinete addò se pò fà 'nu pic-nic pe Sanda Sabbine, e arèe mercatale sumanale jndr'à 'u periode d'a staggione a Specchiolle.
Assaije 'mbortande pu territorie jè 'a Reserve naturale statale e 'a Reserve naturale marine de Torre Guaceto, de rilevanze 'ndernazionale.
Crestiane censite
Cu 'nu indece de nascite de 10,9, 'a cetate jè 'u prime comune d'a provinge de Brinnese pe nascite e 'u 9º jndr'à tutte 'a reggione. 'U tasse de le muèrte jè de 8,3, 17º poste jndr'à provinge (sus a 20). Jè a 'u seconde poste jndr'à provinge refèrite a 'u tasse de crescite demografeche (19,4‰). Cu 'na ingidenze d'u 0,8% de divorziate, 'nzieme a otre e ttre comune, se iacchie a 'u 17º poste.
Seconde le dati Istat a 'u 31 decemmre 2017 le cetadine non itagliane ca stonne residende a Carovigne erane 1 015 ca sò 'u 5,9% d'a popolazzione.
Le comunitate cchiù numerose sonde:
Carovigne | |
---|---|
Tipe | Releggiose locale |
Date | Lunedìe, Martedìe e Sabate apprisse 'a Pasche |
Celebrate jndr'à | Paese e jndr'à 'u Sanduarije de Marije Sandissime de Belvedere |
Celebrate a | Carovigno (BR) |
Releggione | cattolecesime |
Oggette d'a ricorrenze | feste Patronale de Marije Sandissime de Belvedere |
Tradiziune | Nzegna |
Tradiziune releggiose | Pellegrinagge quadre 'u Lunedì verse 'u paese e 'u Sabate verse 'u Santuarije, messe, prugessione, battiture d'a Nzegna a le ore 12 de le ttre sciurnate festive |
Tradiziune culinarie | Piddica, Gnummarieddi |
Otre nome | Feste d'a Madonne d'u Belvedere o Feste di la Madonna di Belvideri, jndr'à 'u dialette carovignese. |
'Nu sbuènne de manifestaziune, ca vonne da sciugne a settemmre, reguardane 'a cetate e oltre marine e borgate, 'mbrà le quale Torre Sanda Sabbine, Serranove, Specchiolle e 'a Torre Guaceto.
Le avveneminde cchiù 'mbortande, sò legate a 'a tradizione locale de folclore, ma pure enogastronomeche. Avveneminde releggione cumme chidde legate a 'u culte de Marije Sandissime de Balvedere, ma pure a quidde de le sbandierature, de le quale, Carovigne, ne vande le natale, e le prodotte tipece locale, segnane le avveneminde massime e prengepàle da le diverse manifestaziune duranne l'anne.
[...];allore se fermane jndr'à 'nu luèche pubbleche, e aqquà 'u devote e 'u congiunde sue facenne assè da doje bastune gruèsse cu corbie de chiumme doje 'nzegne larie de sete e culure diverse 'a svendolescene bona pezze jndr'à l'arie a 'u suène d'u piffere e de 'nu tammore, le chianadane pò cumme sò nnande a le pide d'a Femmena nostre scuagghiannese a stu mode de l'obbleghe votive., op. cit., Salvatore Morelli
'A feste de Marije Sandissime de Belvedere jè 'a feste releggiose cchiù 'mbortande de Carovigne. 'A feste prengepàle avène fatte de lunedìe, martedìe e sabbate apprisse 'a Pasche, addò l'avvenimende cchiù ìmbortande jè 'a Battiture d'a 'Nzegna, 'na tradizione secolare legate a l'arte d'u sbannieramende. 'A 'Nzegna, jè fatte de 'na serie de sbannieraminde fatte ttre vote a l'anne jndr'à tre punde de Carovigne, seguenne 'u ritme d'u flaute, d'u tammorre, d'u cembale e d'a grancasse, in onore d'a Madonne d'u Belvedere. 'U termine "battiture d'a 'Nzegne", presende diverse significate 'mbrà le quale "battere, cu moveminde particolate d'a 'Nzegne 'u suole', ma pure de "bussà a 'u core d'a Madonne cu 'na preghiere: 'a 'Nzegne".
In prateche se sciocane doje bandiere multeculure, ca avènene fatte svendolà, se fanne gerà attorne a 'u cuèdde, iamme e vendre e langiate all'ere. Tutte sta cose avène fatte in onore de Marije Sandissime d'u Belvedere.
'A scuperte de l'immaggine d'a Madonne resale cchiù o mene atturne a 'u 1100, quanne Goffrede III de Mondescagliose ere signore de Ostune, Carovigne e Lecce.
'A leggende dice ca a 'nu signore de Conversane malate, 'na notte le assìe 'a Madonne, ca le decìe ca avesse guarite ce avesse sciute a venerarle a 'u Sanduarije de Belvedere, jndr'à cambagne de Carovigne. 'A matine apprisse, 'nzieme a le serve sue, scìe verse 'u paese, ma arrevate addà, nisciune sapìe dicere addò s'acchiave 'u sanduarije. Le avenìe 'ndicate sulamende 'na condrade de nome Belvedere. Addà sendèrene le luccule de 'nu pastore disperate pe avè perse une de le vove sue ('na “vaccaredda” jndr'à 'u carovignese). 'U segnore de Conversane cu tutte le serve sue accumenzò a cercà 'u vove perdute, quanne, une de le serve, 'mbrà le erbacce, acchiò 'na grotte addò s'avere mise 'u vove; l'acchiò 'nginucchiate nnande a 'n'icone.
'U signore vuleve condrollà jidde probbie ce l'icone ere quedde ca l'avere assute mendre ca ste sunnave e se facìe calà jndr'à grotte, addò recanuscìe l'immaggine d'a Madonne e subbete subbete guarì da l'infermità ca teneve jidde. 'U pastore, felice pe quidde ca avere successe, pigghiò 'nu fazzolette colorate ca accumenzò a aggità e langià all'ere a ritme de piffere. Atterò accussì 'u popole, ca accumenzò a venerà l'immaggine d'a Madonne jndr'à quedda grotte.
'U signore accattò allore 'a vaccarelle ca dunò a 'u popole. L'animale avenìe decorate cu nastrine e lassate libbere pe le cambagne. Cu 'u passare de le anne, 'u vove piccinne devend sembre cchiù gruèsse e se decedìe de acciderle. Quidde sciurne avenìe 'u martedìe apprisse Pasche (sciurne addò le festività se facene jndr'à chiazze). Addà avenìe organizzate 'nu banghette, a 'u quale partecipò tutte 'a popolazzione, soprattutte quedda povere. Sta tradizione d'u banghette jndr'à chiazze ha rumaste 'nzigne a le inizie d'u 1900, quanne avenìe abbolite pe mutive igienice, ma angore osce a die se jè solite fà scambagnate 'u sabate de Belvedere.
'N'otra leggende invece dice ca 'a Nzegne pò essere 'u balle ca faceve 'u giullare d'u signore, durande 'u viagge.
Le prengepàle sciurne in onore d'a Madonne, avènene 'u lunedìe de Carsuniedde, 'u martedìe e 'u sabate (Le Carsuniedde pe le carovignese) apprisse 'a Pasche.
'A dumeneche de Pasche, se iaprene le festeggiaminde cu 'a benedizione de le bandiere e de le doje batteture. 'A sere se fanne in chiazze esibbizziune de sbandierature e musece.
'A matine d'u lunedìe in albis, avène fatte 'u pellegrinagge d'u quadre d'a Madonne d'u Belvedere, da 'u sanduarije cu 'u stesse nome 'nzigne a 'u paese, 'mbonde a Chiesere madre, addò rumane addà 'nzigne a 'u sabate de Belvedere, urteme sciurne de feste. Sembre 'u lunedìe, avènene carresciate in prugessione le statue d'a Madonne d'u Belvedere e de San Gesèppe, accumbagnate da ttre gruppe de sbandierature d'a cetate, da le confraternite e 'a Bande Cetate de Carovigne, 'nzigne a 'u Larije Macchiavelliu, addò se face 'a battiture d'a 'Nzegne.
'U martedìe apprisse 'a Pasche, 'a 'Nzegne se face jndr'à chiazze, ca avène sembre raggiunde da 'a prugessione. Apprime d'a seconda battiture d'a 'Nzegne, 'u sinnache dèje a 'a Madonne, le chiave d'a cetate, accussì jedde 'a pò pruteggere. Apprisse 'a 'Nzegne, 'a prugessione torne verse 'a Chiesera Nove e pò pe le vie d'u paese, sembre cu le sbandierature e musece. Quanne spicciane, 'a prugessione torne jndr'à Chiesere Madre.
'A feste releggiose spicce 'u sabate in albis, apprisse 'a Pasche. 'A matine, apprisse 'a celebbrazzione d'a mesee, 'u quadre d'a Madonne avène carresciate arrete in prugessione jndr'à 'u sanduaije addò, a le ore 12 avène "batture" pe l'urtema vote 'a 'Nzegne. Apprisse 'a benedizione, se achidone ufficialmende le feste patrunale d'a Cetate.
Carovigne | |
---|---|
Tipe | Releggiose locale |
Date | 17 aguste |
Celebrate a | Carovigne (BR) |
Releggione | cattolecesime |
Oggette d'a ricorrenze | Feste Patronale de Marije Sandissime de Belvedere (dette d'u 'Rragane) e de le Sande Patrune Felippe e Giacome (e otre sande) |
Tradiziune releggiose | Prugessione pe le vie d'u paese |
Date d'istituzione | 17 aguste 1841 |
Otre nome | Feste d'aMadonne d'u 'Rragane o Feste di la Madonna di l'Uraganu, in dialette carovignese. |
Jè une de le feste prengepàle legate a Marije Sandissime Reggine de Belvedere (nnomenate jndr'à stu sciurne "d'u 'Ragane"), de le Sande Patrune Felippe e Giacome e de San Gesèppe. Pò avènene pure festeggiate otre sande, probbie pe rengrazià 'u merachele fatte. Le avène date stu titole pe 'nu merachele fatte 'u 17 aguste 1841.
'A feste avenìe istituite jndr'à 'u 1841, quanne 'na trombe d'arie minacciave de squascià 'u apese, jndr'à 'u pomerigge d'u 17 aguste.
'A popolazzione avère sciute jndr'à Chiesera Madre pigghianne 'a statue d'a Madonne de Belvedere e otre statue de sande pe pruteggerle da 'a tembeste. Assenne da porte Brinnese, 'a prugessiune condenuò veloce veloce pigghianne 'na vanne de de vie Vittorio Veneto (‘nchinata di lu succursu, accussì chiamate da le carovegnise) e pò geranne jndr'à, quedde ca osce a die jè, vie Giosuè Carducci. A l'epoche, stavane sulamende de le arvule de alje e chiangune gruèsse gruèsse (chianchi o cuezzi jndr'à 'u dialette carovignese) addò venìe puggiate 'a statue d'a Madonne de Belvedere e atturne se despone 'a popolazzione cu le otre sande, girate verse 'a tembeste a prià. 'A trombe d'arie, arrevate pratecamende a mene de doje miglie da 'u paese, cangiò direzione, passanne pa strade ca colleghe Carovigne a San Vite, passanne pe le cambagne 'nzigne a esaurirse vecine a 'a marine de Specchiolle e no facenne muèrte nè ferite. Da wuidde anne 'a popolazzione decedìe ca 'a prutettrice Madonne de Belvedere, 'u titole "d'u 'Rragane", pe arrecurdà 'u mirachele.
Le festeggiaminde releggiuse accumenzane 'a prime dumeneche de aguste, cu l'esposizione de le reliquie de le Sande Felippe e Giacome ("scurdate" pe cchiù o mene 'nu sechele e "scuperte arrete" jndr'à 'u 2005). 'A matine d'u 17 aguste, se face jndr'à l'arèe d'u mercate 'a tradizionale "Fiere d'u 'Rragane". Durande 'a prugessione, jndr'à Chiazze 'Nzegne avène 'a benedizione e 'u rennove de l'affidamende d'a cetate da vanne de le Sande Patrune e, in vie Giosuè Carducci, sus 'a “chianca di la Madonna di Bervideri”, addò avène puggiate 'a Madonne se arrecorde quedda sciurnate d'u 1841.
J'è 'u congerte ca se face ogne anne jndr'à 'u periode de le feste d'aguste. Normalmende, se face 'u 18 aguste, pe spiccià accussì, le feste patrunale in onore d'a Madonne d'u 'Rragane.
'A nuttate 'mbrà 'u 14 e 'u 15 aguste avène venerate 'a feste d'a Madonne de le Grazie. Apprisse 'a Sanda Messe jndr'à Chiesera Madre, 'a sere parte 'nu pellegrinagge ca arrive a 'u Sanduarie de Marije Sandissime de Belvedere e sus a 'u sagrate d'u Sanduarie avène fatte 'a Sanda Messe ca spicce 'nu picche dope 'a mezzanotte.
'A serate jè 'nu mumende de preghiere e rengraziamende a 'a Madonne, arricchesciute de preghiere andiche. Une de le chciù recitate è quedde d'a Madonne de le Grazie:
(IT) «O Madonna delle grazie e Fontana di ogni grazia, noi veniamo a Te per grazia o Madonna facci grazia! Facci grazia o Maria come te la fece il Padre Eterno, fosti Eletta Madre di Dio, Facci grazia o Maria.» | (ROA–TARA) «O Madonne de le grazie e Fundane de ogne grazie, nuje venime a Te pe grazie o Madonne fanne 'a grazie! Fanne 'a grazie o Marije cumme a te 'a facìe 'u Padre Eterne, avenìste Elette Madre de Ddie, Fanne 'a grazie o Marije.» |
(dialette carovignese) «O Madonna di li grazi e funtania a ogni grazia, nu vinimu a te pi grazia, o Madonna fanci grazia! Fanci grazia o Maria comi ti la fesci lu Padri Eternu, fošti eletta Madri di Diu, fanci grazia o Maria.» | (ROA–TARA) «O Madonne de le grazie e Fundane de ogne grazie, nuje venime a Te pe grazie o Madonne fanne 'a grazie! Fanne 'a grazie o Marije cumme a te 'a facìe 'u Padre Eterne, avenìste Elette Madre de Ddie, Fanne 'a grazie o Marije.» |
'A seconda dumeneche de settemmre, a 'u Sanduarie de Belvedere se face 'a feste de fine staggione. 'A sere, apprisse 'a Messe, avènene benedette le cambagne cu 'a speranze de 'nu belle raccolte. Pò avène organizzate 'na lotterie piccenne cu in palie quadre e statue d'a Madonne de Belvedere.
'Nzigne a le inizie de le anne 2000, avènene fatte 'u sciuèche d'a "cuccagne", ca se sciucave 'nghiananne sus a 'nu pale cuperte tutte de grasce e sus a sus stavane le premie da pigghià.
'A prime dumeneche de masce, addò ste 'a borgate Serranove, avène festeggiate 'u Crugefisse de Serranove, 'nu crugefisse "meracolose" d'u 1700 stipate jndrìà Chiesette d'u Castelle de Serranove. Seconde 'na leggende, 'u crugefisse avessa avenè da 'n'imbarcazione arenate vecine a Torre Guaceto, da 'u quale l'equipagge sue se salvò meracolosamende da 'na tembeste. Ogne anne u crugefisse avène carresciate a 'a Chiesere de Sanda Marije Goretti addò se fanne le celebbraziune eucaristeche, de sere 'u crugefisse avène carresciate in prugessione pe Serranove pe pò essere carresciate arrete jndr'à Chiesettere d'u Castelle de Serranove.
Jndr'à le mise d'a primavere e quacche d'une de chidde d'a staggione, girane, pu paese, quadre e statue dedicate a 'a Madonne. In particolare, 'a Parrocchie de San Pitre Apostole, festegge jndr'à 'u mese de masce 'a Madonne de Fatime, cu pellegrinagge de 'na statue ogne sere ca vèje jndr'à le case. Da 'a Chiesere Madre, pò, sette quadre accumenzane a girà 'u paese, sembre pe le case, 'mbonde a luglie.
Jndr'à l'urtema dumeneche de masce, 'a Parrocchie Sanda Marije d'u Soccorse festegge 'a Madonne d'u Soccorse. Le festeggiaminde s efanne cu le celebbraziune eucaristeche tradizionale e 'a prugessione pe le vie d'u rione Pacifiche, jndr'à vanne meridionale de Carovigne. Apprise le fuèche d'artificie 'a prugessione torne jndr'à chiesere cu 'a benedizione finale. 'A feste condinue jndr'à 'u Larije Machiavelli cu bangarelle stand addò se mange e beve.
Jndr'à 'u mese de sciugne, jndr'à Chiesere d'u Carmine d'a Parrocchie de San Pitre Apostole, se fanne le celebbrazziune in onore de Sand'Andonije da Padove.
Pa prime metà d'u mese, 'nu quadre avène carresciate in pellegrinagge pe tutte le case. Durande le trideve sciurne apprime d'a feste, se face 'a rtedicine de Sand'Andonije e quanne spicce 'a messe avène rialate 'u pane a ogne fedele, de sere carresciate da 'na famigghie diverse devote a 'u sande. Le urteme festeggiaminde se fanne 'u 13 sciugne cu 'a prugessione, 'u spettacole de fuèche d'artificie e 'a benedizzione.
Jndr'à 'u mese de luglie se face 'n'otra feste 'mbortande pa Parrocchie de San Pitre Apostole e d'a Chiesere d'u Carmine, quedde legate a 'a Madonne d'u Monde Carmele. 'U 7 luglie 'a nuvene.
'A feste solenne jè 'u 16 luglie. 'A marine avène fatte 'a prima Messe. A le 12 pò ste 'a suppleche a 'a Madonne d'u Carmine, 'nu mumende de preghiere e de raccoglimende. Le festeggiaminde condinuane de sere cu 'a Sanda messe e 'a prugessione pe le vie d'u paese, cu fuèche d'artificie e benedizzione finale jndr'à chiazze e jndr'à Chiesere.
'Mbrò 'a fine de luglie e l'inizie de aguste se fanne jndr'à marine de Specchiolle e jndr'à borgate de Serranove, le festeggiaminde legate a Sanda Marije Goretti.
Ste 'na statue carresciate in prugessione a mare da Punde Penna Grosse 'mbonde a sbarcà a Specchiolle. 'A statue torne 'u sciurne apprisse a Serranove addò se celebre 'a Sanda Messe e 'a prugessione pe le vie d'u borghe, cu 'u spettacole de fuèche de artificie e festeggiaminde finale. Pe le sciurne de feste se fanne diverse gare sportive, fiere de le anemale e otre esibbiziune musecale e canore, cu stand addò se mange e beve e bangarelle.
Le festeggiaminde in onore de Sanda Sabbine se fanne jndr'à marine de Torre Sanda Sabbine, 'nu tiembe jndr'à l'urtema dumeneche de aguste, pò spustate a 'a penulteme. Apprisse 'a messe se face 'a prugessione pe le vie d'a marine, cu 'a statue carresciate pure jndr'à varche.
'A seconda dumeneche de ottommre, se face 'a feste legate a 'a Madonne d'a Conelle (Madonna di la Cunedda, in carovignese) jndr'à 'u Rione Conelle a nord d'u paese. 'A matine se face 'a tradizionale fiere d'a Conelle, 'a sere 'a prugessione cu 'nu quadre andiche d'a Madonne stipate tutte l'anne jndr'à 'na nicchie ca ste fore affianghe 'a chiesere de San Pitre Apostole.
Da 'u 1772 a le 5 de matine, s eface jndr'à Chiesere de Sand'Anne jndr'à 'u cendre storeche d'a cetate, 'a tradizionale nuvene de Natale, da 'u 16 a 'u 24 decemmre.
'A bibblioteche comunale jè dedicate a l'illustre cetadine On. Salvatore Morelli e ave 'a sede jndr'à 'u Castelle Dentice de Frasse.
Jndr'à 'u territorie stonne quattre scole materne, doje scole elemedare, doje scole emdie, 'n'istitute Alberghiere e 'nu asile nide comunale.
Jndr'à 'u paese ste 'nu tiatre comunale, "Triatre Itaglie", addò se fanne sagge, musical e otre avveneminde musecale e culturale.
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce Economije d'a Pugghie. |
L'economije d'u paese, jè fatte soprattutte da l'agricolture (ulive, fiche, amennele, cereale, vite, ortagge), e 'nu picche da 'ndustrie (oleifice, stabbilemende de vine), jndr'à l'artiggianate (rinomate 'a filature e 'a fatìe de 'n calcare combatte, addò 'a zone jè ricche, adatte pe pavimendazione e cumme materiale de revestimende) e jndr'à pesche.
Fondamendale pure 'u turisme, specie quidde d'a staggione, pa presenze de lide belle probbie e famose longhe tutte 'a coste e pe l'andiche cendre storeche cu 'u Castelle, cu 'na presenze totale de 519 291 turiste jndr'à 'u 2018, pigghianne 'u seconde poste jndr'à tutte 'a provinge (prime poste pe Fasane) e l'ottave d'a Pugghie.
Le collegaminde stradale prengepàle sò:
'A Stazione de Carovigne se iacchie sus 'a ferrovie Adriateche e jè servite da diverse trene reggionale. Nasce a cchiù o mene 4 km da 'u paese, lunghe 'a SP34 in direzione de Torre Sanda Sabbine, e jè collegate cu 'nu servizie bus navette.
'A linèe prengepàle de mezze pubblece jè quedde de STP Brindisi, ca colleghe 'u paese a le prengepàle comune d'a provinge. Jndr'à 'u periode d'a staggione stonne pure collegaminde de matine e de pomerigge cui le marine de Torre Sanda Sabbine e Specchiolle, e durande le fine sumane de sere de aguste, 'u servizie pe le marine jè aggratis a cure de l'amministrazione comunale. Stonne pure otre collegaminde cu le cetate de Lecce, Bare e Rome.
Carovigne face parte de l'associazione Borghe Autendice d'Itaglie e d'u Patte de le Sinnace.
Aqquà sotte ste 'na tabbelle relative a le amministraziune ca onne cangiate jndr'à stu comune.
Periode | Prime cetadine | Partite | Careche | Note | |
---|---|---|---|---|---|
12 agúste 1988 | 29 scennáre 1990 | Marie Zizza | Democrazia Cristiana | Sinnache | |
29 scennáre 1990 | 10 decèmmre 1990 | Onofrie Cretì | Partito Comunista Italiano | Sinnache | |
10 decèmmre 1990 | 8 másce 1991 | Andonije Necole Antelmi | Partito Socialista Italiano | Sinnache | |
8 másce 1991 | 30 settèmmre 1992 | Vite Angele Perrino | Democrazia Cristiana | Sinnache | |
19 novèmbre 1992 | 21 sciúgne 1993 | Giuanne Buongiorno | Partito Democratico della Sinistra | Sinnache | |
21 sciúgne 1993 | 28 abbríle 1997 | Agustine Scalera | Democrazia Cristiana | Sinnache | |
28 abbríle 1997 | 5 agúste 1998 | Vite Angele Perrino | Forza Italia | Sinnache | |
5 agúste 1998 | 30 novèmbre 1998 | Rose Marije Simone | Comm. straordinarie | ||
30 novèmbre 1998 | 27 másce 2003 | Angele Lanzillotti | Cristiani Democratici per la Libertà | Sinnache | |
27 másce 2003 | 15 abbríle 2008 | Vittorie Zizza | centro | Sinnache | |
15 abbríle 2008 | 31 másce 2013 | Vittorie Zizza | Il Popolo della Libertà | Sinnache | |
31 másce 2013 | 12 sciúgne 2013 | Marije Anduniette Olivieri | Comm. pref. | ||
12 sciúgne 2013 | 24 febbráre 2015 | Cosime Mele | lista civica: movimento ora!, lista civica: io carovigno, lista civica: movimento civico, lista civica: carovigno c'e', lista civica: carovigno anch'io, lista civica: amici di carovigno | Sinnache | |
24 febbráre 2015 | 14 sciúgne 2015 | Pitre Massone | Comm. straordinarie | ||
14 sciúgne 2015 | 11 scennáre 2018 | Carmine Pasquale Brandi | FdI-AN, lista civica: carovigno duemilaventi, movimento politico schittulli, oltre con fitto, FI, noi con salvini | Sinnache | |
12 scennáre 2018 | 10 sciúgne 2018 | Onofrie Padovano | Comm. pref. | ||
11 sciúgne 2018 | in cariche | Massime Lanzilotti | liste civiche (Ripartiamo dal Futuro, Carovigno Unita, I Cittadini Innanzitutto e Popolo Democratico) | Sindaco |
L'A.S.D. Carovigno 1949 Calcio ha nate jndr'à 'u 1949 e scioche jndr'à cambionate reggionale.
Le otre squadre sportive locale sonde:
'U 17 masce 2004 ave spicciate 'a 9ª tappe d'u Gire d'Itaglie 2004 cu 'a vittorie de l'americane Fred Rodriguez.
Tipeche doce pascale ca non ge pò mangà sus a le tavule de le carovegnise, jè 'a scarcedde ('a piddica jndr'à 'u carovignese), 'na ciambelle cu farine e uegghie extra vergine d'alìe, cu 'nu ove bullite a u cendre, tutte decorate cu granelle de zucchere de culure diverse.
'N'otre piatte tipeche ca non ge manghe maje jndr'à le scambagnate d'u sabate apprisse 'a Pasche, so le gnumaridde (gnummarieddi jndr'à 'u carovignese), de le 'nvoltine de fegate farcite cu carne, petrusine, furmagge pecorine e otre cose.
This article uses material from the Wikipedia Tarandíne article Carovigne, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). 'U condenute jè disponibile sotte a CC BY-SA 4.0 senze otre note. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tarandíne (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.