Stgaudament Global

Il term vegn duvrà tant per descriver l’augment observà durant ils decennis passads sco er per tematisar l’ulteriur stgaudament spetgà en il futur. Il motiv principal dal stgaudament global è tenor l’enclegientscha scientifica ‹fitg probablamain› in rinforzament da l’effect da serra entras l’uman. Cun brischar combustibels fossils e cun runcar ils guauds sin l’entir mund sa concentrescha dioxid carbonic (CO₂) en l’aria. Midadas en la moda d’utilisar il terren (sco per exempel en l’agricultura ed en l’allevament dal muvel) èn in’ulteriura raschun per quest effect, oravant tut pervia da svapurs da gas da serra impurtants sco metan.

La denominaziun ‹stgaudament global› è vegnida creada durant ils onns 1980 e 1990 e vegn savens duvrada sco sinonim per il term pli general ‹midada dal clima›. La midada dal clima descriva dentant il midament natiral dal clima sin la Terra sur ina perioda pli lunga e cumpiglia uschia l’istorgia dal clima en general. Il stgaudament global sa referescha percunter al midament dal clima preschent che vegn chaschunà da l’uman. Quest auzament da la temperatura media sin la Terra è collià cun consequenzas globalas, regiunalas e localas.

La perscrutaziun scientifica areguard il stgaudament global vegn resumada en intervals da plirs onns entras la ‹Gruppa d’experts interguvernamentala davart midaments dal clima› (Intergovernmental Panel on Climat Change, IPCC). Las analisas da l’IPCC furman la savida actuala davart l’influenza umana sin il sistem climatic e valan sco basa per las discussiuns politicas e scientificas. A l’ultim e quart rapport d’evaluaziun da l’IPCC èn passa 2500 scienziads da 130 differents pajais sa participads. Quest rapport conferma che la probabilitad ch’il stgaudament climatic saja d’origin uman importa passa 90 %. Las analisas da l’IPCC furman ina basa essenziala da quest artitgel.

Basas da l’effect da serra

 

L’effect da serra pon ins manar enavos sin ils gas da serra sco vapur d’aua (H₂O), dioxid carbonic (CO₂), metan (CH₄), monoxid dinitrogenic (N₂O, er enconuschent sco gas ilarant) e cumbinaziuns da fluor (CFC – clorofluorocarbons e FC – fluorocarbons, per tudestg: FCKW/FKW). La radiaziun d’undas curtas nà dal sulegl laschan quests gas penetrar quasi senza impediments. Undas lungas (infracotschen) ch’arrivan da la surfatscha da la Terra vegnan percunter absorbadas dals gas da serra. Tras quai sa stgaudan ils gas ed emettan undas lungas tant en direcziun da l’univers sco da la Terra. Uschia survegn la surfatscha da la Terra dapli radiaziun ch’entras il sulegl persul e sa stgauda pli fitg. La radiaziun or dals gas da serra che va vers la Terra vegn era numnada ‹cunterradiaziun atmosferica›, cunquai ch’ella è cunterdrizzada a l’eradiaziun termica da la Terra. Quest process da stgaudament ed augment da radiaziun cuntinuescha fin che tut las bilantschas d’energia èn equilibradas. Sin in nivel da temperatura pli aut regna lura sin la Terra in equiliber tranter radiaziun absorbada e perdita d’energia.

 

Gas da serra na furman betg dentant en mintga cas in problem. Il cuntrari: tals gas datti da natira anora en l’atmosfera, oravant tut en furma da vapur d’aua, dioxid carbonic, metan e gas ilarant. L’augment da temperatura chaschunà da quels gas vegn numnà effect da serra natiral. Senza quel sa chattass la temperatura globala da la Terra en media sin ca. -18 °C (e cunquai per var 33 °C sut la temperatura d’oz che munta approximativamain +15 °C). Tras quai fiss la Terra inabitabla per la gronda part dals organissems superiurs. Las cumponentas principalas da l’atmosfera terrestra furman nitrogen, oxigen ed argon (ensemen passa 99,9 %). Questas cumponentas na chaschunan praticamain nagin effect da serra. Sulettamain las pitschnas concentraziuns dals gas da serra numnads pussibiliteschan ensemen cun la vapur d’aua la vita umana sin la Terra.

Retroacziuns

L’effect dals singuls facturs entaifer il sistem climatic vegn cumplitgà entras divers process da retroacziun (engl. feedback, tud. Rückkopplung). In da quels furma l’evapuraziun da l’aua. In stgaudament entras in auzament dals gas da serra lascha evapurar dapli aua en l’atmosfera. Cunquai ch’era vapur d’aua agescha sco gas da serra, sa stgauda l’atmosfera supplementarmain; quest stgaudament lascha evapurar anc dapli aua (ina retroacziun positiva) ed uschia vinavant fin ch’auters process ferman questa circulaziun. La consequenza è in effect da serra bler pli grond che quel ch’ils gas da serra chaschunan. Malgrà che quest process da retroacziun effectuescha in auzament da l’umiditad absoluta da l’aria, resta l’umiditad relativa quasi constanta u sa sbassa perfin levamain, perquai che l’aria è pli chauda. Quest effect da retroacziun po be vegnir vulvì plaunsieu, damai ch’ils gas da serra han ina lunga vita atmosferica.

Er effects da retroacziun en connex cun nivels èn in champ da retschertgas permanentas. Vesì da sutensi emettan nivels enavos radiaziun infracotschna sin la surfatscha e mettan uschia en moviment in effect da stgaudament. Vesì da surengiu reflecteschan nivels la glisch dal sulegl. Tras quai emettan els radiaziun infracotschna enavos en l’univers e chaschunan in effect sfradentant. Schebain l’effect netto è stgaudant u sfradentant, dependa dal tip e da l’autezza dal nivel. Da represchentar quests detagls en models da clima è difficil, per part era perquai che nivels èn bler pli pitschens ch’il raster dals models da clima.

In’autra retroacziun impurtanta è quella da glatsch e d’albedo. Sche las temperaturas globalas s’augmentan, lieua il glatsch als pols pli fitg. Cura ch’il glatsch lieua, prendan la terra u l’aua averta en ses plaz. Terren ed aua (omadus pli stgirs ch’il glatsch) reflecteschan main ch’il glatsch ed absorbeschan uschia dapli radiaziun solara. Quai stgauda anc pli fitg, anc dapli glatsch lieua ed il ciclus cuntinuescha.

Ina retroacziun chaschunada entras l’emissiun da CO₂ e CH₄ or da la schelira permanenta che sdreglia, per exempel or da las palids da turba en Sibiria, è in ulteriur mecanissem che po contribuir al stgaudament. Sumegliantamain po in’emissiun massiva da CH₄ or da metanidrat (era metanclatrat u glatsch da metan; metan enserrà en moleculs d’aua schelada) en las mars causar in stgaudament rapid. Ins suppona en pli che l’abilitad dals oceans da secretar carbon sa reduceschia cura ch’els sa stgaudan. En la zona mesopelagica (en ina profunditad da ca. 200 fin 1000 m) limitescha quai numnadamain la creschientscha da diatoms (bacillariophyta che furman ina basa da la piramida da nutriment) a favur dal fitoplancton ch’ha in pli pitschen effect da pumpa biologica da carbon.

Effect da serra antropogen

 

Dapi la Revoluziun industriala rinforza l’uman l’effect da serra natiral cun chaschunar las svapurs da gas da serra. Tenor mesiraziuns or da nuschegls da sondagi da glatsch n’era la concentraziun da CO₂ en ils ultims 800 000 onns mai pli auta che 300 ppmV (parts per million, parts per milliun dal volumen). Surtut cun brischar materias primas fossilas, ma era – en pli pitschnas dimensiuns – pervia da l’industria da cement e d’ina gronda deforestaziun a partir da l’industrialisaziun, è la concentraziun da CO₂ creschida sin passa 385 ppmV. Quai è probablamain la pli auta cifra dapi 20 milliuns onns. L’onn 2006 èn arrivads en l’atmosfera 36,3 Gt CO₂ producì supplementarmain da l’uman u ca. 9,9 Gt carbon da l’entir mund. La part per volumen dal metan munta oz enstagl da 730 ppbV a 1783 ppbV (parts per billion, parts per milliarda dal volumen). Quai è il pli aut nivel dapi almain 800 000 onns. Sco causa principala per quai è d’enumerar la tratga d’animals intensiva (factory farming) ed ulteriuras activitads agriculas sco la cultivaziun da ris. La part per volumen dal gas ilarant è creschida da 270 ppbV sin 319 ppbV.

En la climatologia regia consentiment che questas concentraziuns creschidas da gas da serra emess da l’uman furman la causa principala dal stgaudament global. Pertge senza quella na fissan las temperaturas mesiradas betg explitgablas. Il grad d’enclegientscha scientifica davart l’effect da gas da serra taxescha l’IPCC sco ‹aut›.

Tenor in’enquista internaziunala da l’onn 2007 èn 45–50 % dals scienziads da clima dal madem avis scol’IPCC. Mintgamai 15–20 % considereschan ils rapports da l’IPCC sco memia exagerads u memia precauts. Almain 97 % dals scienziads participads conferman la tesa che las emissiuns antropogenas da dioxid carbonic furmian ina part impurtanta dal sistem climatic e sajan almain parzialmain responsablas per il stgaudament dals decennis passads. En ina retschertga fatga il 2006 tar scienziads da clima tudestgs inditgeschan 38 % che la tesa da la causa antropogena da l’auzament da la temperatura en il 20avel tschientaner valia sco cumprovada. 56 % mettan parzialmain en dumonda questa tesa e 5 % mettan ella fermamain en dumonda. 46 % dals scienziads dumandads inditgeschan ch’il svilup dal clima dals ultims 50 onns saja influenzà per gronda part dal depurtament da l’uman, 27 % inditgeschan facturs antropogens e natirals sco motiv probabel e 11 % accentueschan predominantamain motivs natirals.

Activitad solara e radiaziun cosmica

 

Sper ils gas da serra contribueschan anc auters facturs main impurtants al stgaudament global. Da menziunar è qua l’intensitad da radiaziun dal sulegl – era sche quest factur vegn valità differentamain. L’enclegientscha scientifica davart l’influenza da l’activitad solara oscillanta sin il clima vegn stimada da l’IPCC sco ‹pitschna›.

Ina cifra fitg auta areguard questa tesa chatt’ins tar Stott et al. (2003). Quels stiman la cumpart solara al stgaudament global observà tranter il 1950 ed il 1999 en in interval da 16 % fin 36 %. Tenor in studi da Scafetta e West (2007) pudess il sulegl perfin avair contribuì tranter 8 % e 42 % al stgaudament global dapi il 1950. Sami Solanki, directur a l’Institut da Max Planck per perscrutaziun dal sistem solar, argumentescha ch’il sulegl sa chattia dapi 70 onns en in maximum d’activitad. Quai saja visibel vi dal dumber dals flatgs solars ch’effectueschian ina traglischur uschè ferma sco dapi 8000 onns betg pli. Malgrà quest’activitad extraordinaria vegn Solanki tar la conclusiun ch’il sulegl na possia betg esser stà il factur dominant e che sia cumpart al stgaudament dapi il 1970 cumpiglia maximalmain 30 %. Natalie Krivova, ina collega da Solanki, scriva medemamain ch’i saja fitg probabel ch’il sulegl n’haja betg contribuì a moda signifitganta suenter il 1980 al stgaudament global. L’analisa da Solanki vegn però era crititgada, oravant tut pervia da sia metoda da reconstruir ils millennis passads. Autras reconstrucziuns na mussan strusch in connex tranter ils flatgs solars e la temperatura mesirada sin la Terra dapi il 17avel tschientaner.

Henrik Svensmark, in fisicher danais e scienzià dal clima, ha formulà l’ipotesa d’in connex tranter il clima e la radiaziun cosmica. Pervia da l’activitad solara augmentada vegnia la radiaziun cosmica deviada pli fitg davent da l’atmosfera e perdia uschia si’intensitad. Quai haja per consequenza ch’i sa furmian damain nivels sin la Terra. Questa teoria defenda era l’astrofisicher Nir Shaviv. Il connex static tranter radiaziun cosmica e cuvrida da nivels presupponì da Svensmark è vegnì demascrà pli tard sco artefact scientific. Tenor in ulteriur studi dal 2008 datti fin ussa nagins mussaments per ina colliaziun tranter la radiaziun cosmica ed il stgaudament global.

Er auters scienziads èn unanimamain da l’avis che la cumpart da l’activitad solara al stgaudament observà saja pitschna. Fin il 1970 devi anc ina correlaziun tranter l’augment d’intensitad dal sulegl ed il stgaudament global mesirà. Ma il pli tard a partir da lura hajan cleramain ils gas da serra mess en moviment il svilup da la temperatura. L’IPCC stima ch’il sulegl haja contribuì dapi l’industrialisaziun cun 0,12 watt per meter quadrat al stgaudament global (cun in spazi d’intschertezza da 0,06 fin 0,30 w/m²). Quai è be ina pitschna part en cumparegliaziun cun ils gas da serra antropogens e lur cumpart da 2,63 (± 0,26) w/m².

Dapi il 1978 vegnan las midadas da l’activitad solara mesiradas directamain or da l’orbit. Ma era las midadas mesiradas en quella maniera èn memia pitschnas per esser la causa principala dal stgaudament accelerà dals ultims 30 onns. Sche quest’activitad avess insumma in effect sin il clima – uschia argumenteschan Lockwood e Fröhlich (2007) –, lura fiss la Terra plitost sa sfradentada durant ils ultims onns, damai che l’activitad solara è plitost ida enavos.

Aerosols

 

 

Ina rolla betg nunimpurtanta en il sistem dal clima giogan finas particlas en l’atmosfera, ils uschenumnads aerosols. Quels reflecteschan per part la radiaziun e contribueschan uschia al sfradentar da las stresas d’aria pli bassas. Tge effects ch’els han exactamain sin il clima, san ins da preschent be descriver cun ina gronda intschertezza. L’IPCC taxescha il grad da l’enclegientscha scientifica davart ils aerosols sco ‹mesaun› e ‹pitschen›. L’influenza d’in aerosol sin la temperatura da l’aria dependa da l’autezza nua ch’el sgola. En la stresa da l’atmosfera la pli bassa, la troposfera, procuran particlas da fulin per in auzament da la temperatura, cunquai ch’ellas absorbeschan la glisch dal sulegl e la dattan giu sco radiaziun termica. En la regiun enturn l’Ocean Indic han ins per exempel savì declerar che la cumpart d’in uschenumnà ‹nivel brin› al stgaudament regiunal saja circa la medema sco quella da gas da serra. L’effect che surfatschas da naiv e glatsch reflecteschan l’energia vegn numnà ‹albedo›. Quel vegn reducì entras particlas da fulin ch’èn sa tschentadas sin surfatschas da naiv e glatsch, quai che maina ad in ulteriur stgaudament. Situadas en stresas d’aria pli autas procuran questas particlas dentant ch’i vegn pli frestg sin la surfatscha da la Terra, cunquai ch’ellas impedeschan l’energia da penetrar tras las stresas d’aria. Sper il fulin furman oravant tut particlas da minerals tals aerosols en l’atmosfera. Questas particlas vegnan principalmain emessas da l’agricultura e d’indrizs industrials, ma er dals deserts. Lur surfatscha clera e reflectanta procura probablamain per ina sfradentada da l’atmosfera pli bassa.

In grond factur d’intschertezza tar la calculaziun da l’effect dals aerosols sin il clima furma era lur influenza sin ils nivels. Malgrà tut las intschertezzas vegn l’effect netto da tut las particlas sgulantas taxà sco cleramain sfradentant. L’economia creschenta suenter la Segunda Guerra mundiala e la polluziun da l’aria chaschunada tras quai han l’emprim procurà per in ferm effect sfradentant dals aerosols. Fin en ils onns 1970 ha quel mascrà il stgaudament che fiss stà da spetgar. Dal 1950 al 1975 è la svapur da sulfats sa duplitgada davent da 35 sin passa 70 milliuns tonnas l’onn. Lura è questa cifra restada sin il medem nivel e davent la fin dals onns 1980 è ella puspè sa sbassada. L’onn 2000 muntava la svapur da sulfat a 55 milliuns tonnas. Davent dal 1960 è la svapur da gas da serra sa rinforzada considerablamain, uschia che la polluziun da l’aria causada dals sulfats na pudeva betg pli equilibrar l’effect stgaudant dals gas. La ferma preschientscha da sulfats en l’atmosfera è ultra da quai accumpagnada da consequenzas negativas sco plievgia ascha e da problems da sanadad sco asma.

Auzament da la temperatura fin uss

Sco cumprova principala per il stgaudament global actual valan las mesiraziuns da temperatura ch’existan dapi ca. il 1860 sco era las evaluaziuns da divers archivs da clima. Per l’interval tranter il 1906 ed il 2005 mussan quellas en media in augment da la temperatura globala dal terren da 0,74 °C (± 0,18 °C toleranza d’errur). Il pli marcant è il stgaudament ch’è vegnì mesirà dal 1976 enfin oz. Il 2010 ed il 2005 èn stads ils onns ils pli chauds dapi l’entschatta da las registraziuns l’onn 1880. Ina segunda fasa da stgaudament marcanta ha gì lieu tranter il 1910 ed il 1945. Quella è dentant vegnida chaschunada d’oscillaziuns natiralas. La fasa tranteren senza stgaudament è stada influenzada da particlas da merda e da fulin en l’aria (ils uschenumnads aerosols) che han l’emprim gì in effect sfradentant. L’influenza totala da quest fenomen sin il clima n’è dentant betg perscrutada avunda. Durant ils 30 onns passads è la temperatura globala creschida per ca. 0,17 °C per decenni (tenor mesiraziuns dal terren). Quai vegn confirmà da mesiraziuns da satellit che mussan sumegliants trends da stgaudament. Questas datas da satellit èn vegnidas evaluadas da diversas gruppas da perscrutaziun ch’èn vegnidas a resultats levamain differents. Tenor RSS (Remote Sensing Systems) emporta il stgaudament dals ultims 30 onns 0,175 °C, tenor l’UAH (University of Alabama a Huntsville) 0,14 °C per decenni. Sper l’aria èn era ils oceans sa stgaudads. Pervia da l’enorm volumen da las mars e lur grond’inerzia da temperatura è lur temperatura media bain s’augmentada dapi il 1955 be per 0,04 °C. La temperatura da la surfatscha dals oceans è percunter s’auzada en il medem temp per 0,6 °C.

En cumparegliaziun cun las divergenzas da las stagiuns e da la midada da di e notg paran las cifras numnadas d’esser pitschnas. Sco midament global dal clima èn ellas dentant fitg autas – spezialmain, sch’ins considerescha che la temperatura media durant l’ultima epoca glaziala era per be ca. 6 °C pli bassa che oz. Scienziads dal National Research Council dals Stadis Unids da l’America considereschan las temperaturas actualas sco las pli autas dapi almain 400 onns, probablamain perfin dapi 1000 onns. Cun excepziun da paucas regiuns han ins pudì registrar in stgaudament sin l’entir mund dapi il 1979. L’aria sur surfatschas da terren sa stgauda en general pli fitg che sur surfatschas d’aua. En ils ultims 100 onns èn las temperaturas consequentamain s’auzadas pli fitg sur l’emisfera dal nord che sur l’emisfera dal sid, cunquai che la gronda part dal terren sa chatta en il nord. Las temperaturas da la notg e da l’enviern èn s’auzadas in zic pli fitg che quellas dal di e da la stad. Repartì sin las stagiuns è il pli grond stgaudament vegnì mesirà durant ils mais d’enviern sur il vest da l’America dal Nord, la Scandinavia e la Sibiria. La primavaira èn las temperaturas s’auzadas il pli fitg en l’Europa ed en l’Asia dal Nord e da l’Ost. La stad èn l’Europa e l’Africa dal Nord stadas pertutgadas il pli fitg e l’atun è la temperatura s’auzada il pli fitg en il nord da l’America dal Nord, en Grönlanda ed en l’Asia da l’Ost. Particularmain remartgabel è il stgaudament stà en l’Arctica, nua che l’augment annual è duas giadas uschè aut sco la media globala.

Medemamain pon ins constatar ch’igl ha dà ils davos decennis pli paucs eveniments extrems da fradaglia, ma dapli undas da chalira. Tranter il 1950 ed il 1980 èn las temperaturas minimalas sa reducidas pli fitg che quai che las temperaturas maximalas èn creschidas (per 0,204 °C resp. 0,141 °C per decenni). Dapi il 1980 n’è questa tendenza betg pli vesaivla, dapi lura sa sviluppan omaduas valurs praticamain tuttina (0,295 °C resp. 0,287 °C per decenni).

 

Per las singulas stresas d’aria da l’atmosfera sa laschan teoreticamain spetgar differentas consequenzas dal stgaudament global. Entant che la surfatscha da la Terra e la troposfera bassa enfin media duessan sa stgaudar, laschan ils models supponer ina sfradentada per la stratosfera pli auta. Las mesiraziuns fatgas conferman quest muster. Las datas da satellit mussan ina reducziun da la temperatura da la stratosfera auta da ca. 0,314 °C per decenni durant ils ultims 30 onns. Questa sfradentada vegn effectuada per l’ina entras l’effect da serra augmentà e per l’autra pervia da la reducziun d’ozon entras ils CFCs che sa chattan en la stratosfera. Sch’il sulegl fiss la causa principala, avessan tut las stresas stuì sa stgaudar tuttina ferm. Tenor l’enclegientscha actuala munta quai che la gronda part dal stgaudament observà sto derivar da l’activitad umana. En in studi da model cumparì il 2007 ha la cumpart natirala al stgaudament global dal 20avel tschientaner pudì vegnir calculada a sut 0,2 °C.

Stgaudament prognostitgà

 

Sche la concentraziun da CO₂ en l’atmosfera avess da sa dublegiar, suppona la perscrutaziun dal clima che l’augment da la temperatura media muntass tranter 1,5 °C e 4,5 °C. Questa valur è er enconuschenta sco sensitivitad climatica. Sa basond sin la rata da creschientscha da tut ils gas da serra e dal model applitgà, quinta l’IPCC cun in augment da la temperatura media globala da 1,1 °C fin 6,4 °C fin l’onn 2100.

In parameter decisiv, dentant era fitg nuncler, è la prognosa davart il svilup futur da l’economia mundiala. En il passà è la creschientscha economica stada correlada fermamain cun il diever d’energias fossilas; tut tenor scenari èsi da quintar che quest trend cuntinueschia en il proxim futur. Supposiziuns divergentas davart quest svilup explitgan las dimensiuns e variaziuns relativamain grondas dal stgaudament global prognostitgà dals climatologs.

 

Plinavant po il sistem dal clima anc porscher intginas ‹surpraisas› en furma da retroacziuns ch’èn grevas da modellar (mira survart). Tuttina calculescha ina contribuziun da Barrie Pittock en Eos, la publicaziun da l’American Geophysical Union, ch’il stgaudament futur pudess eventualmain surpassar las dimensiuns numnadas da l’IPCC. Tranter ils otg motivs per sia supposiziun sa chattan il regress da la stgiradetgna globala, il grond regress dal glatsch arctic e la cumpariziun d’effects da retroacziun en connex cun biomassa.

Scienziads da l’University of California, Berkeley, han empruvà da resguardar talas retroacziuns disfavuraivlas en lur calculaziuns. Els han presupponì ch’il dioxid carbonic en l’atmosfera vegnia a s’auzar dals actuals 380 ppmV sin ca. 550 ppmV fin l’onn 2100. Quai saja sulettamain la creschientscha che derivia da l’uman. Ils scienziads rendan attent che la temperatura augmentada sezza inciteschia u rinforzia puspè process ecologics e chemics. Quels process pon manar ad in’emissiun supplementara da gas da serra, oravant tut da dioxid carbonic e da metan. Tar temperaturas pli autas laschan las mars liber dioxid carbonic e la biomassa smarschescha pli svelt. E quai ha l’effect che dapli metan e dioxid carbonic vegn emess. A la fin vegnan ils scienziads a la conclusiun ch’il stgaudament global po esser per anc 2 °C pli aut che quai ch’el è en la simulaziun da clima senza resguardar questa retroacziun.

Prognosas globals vegnan anc engrevgiadas entras process da retroacziun separats e locals ch’èn fitg grevs da modellar. Quai èn per exempel retroacziuns en l’Arctica, en la vischinanza da glatschers en regress u en la schelira permanenta da la Sibiria dal Vest. Entras talas midadas dal clima localas (p.ex. +3 °C entaifer 40 onns en la Sibiria dal Vest) pon limitas criticas vegnir cuntanschidas localmain gia tar in pitschen stgaudament global. Tals fenomens locals èn d’impurtanza centrala en la vischinanza da grondas massas da metan. L’attenziun speziala è focusada sin la schelira permanenta en Sibiria cun 70 milliardas tonnas da metan ed anc ina bler pli gronda massa d’idrat da metan (u metanclatrat) en la mar profunda.

 

Pervia da las consequenzas per la segirtad dals umans, la sanadad, l’economia e l’ambient è il stgaudament global ina gronda ristga. Gia oz pon ins observar insaquantas midadas da l’ambient ch’han in connex cun il stgaudament. Questas midadas sco pli pauca naiv, il livel da la mar s’auzond, la retratga dals glatschers e midaments da l’aura valan sper las mesiraziuns da la temperatura sco confirmaziuns per la midada dal clima. Quests fenomens èn exempels per consequenzas che n’influenzeschan betg mo las activitads dals umans, mabain er ils ecosistems. Ils effects da la midada dal clima pon esser uschè multifars e vasts che be ina pitschna part da quels po vegnir enumerada qua:

• I dat ristgas per la sanadad pervia da las temperaturas d’aria creschentas. I vegn a dar dapli undas da chalira, entant ch’eveniments da fradaglia extrems vegnan probablamain a sa reducir. In studi da l’Institut per economia mundiala a Kiel, incumbensà dal WWF, mussa ch’il dumber da morts da chalira vegn a s’augmentar: fin l’onn 2100 po il dumber s’auzar per 5000 morts senza resguardar il svilup demografic respectivamain per 12 000 morts, sch’ins resguarda las structuras da vegliadetgna midadas. A medem temp sa reducissan ils morts da fradaglia per 3000 respectivamain per 5000. In auter studi prevesa per la Gronda Britannia 2000 morts da chalira supplementars e 20 000 morts da fradaglia pli pauc (tar in stgaudament da 2 °C).
• Parasits ch’han gugent il chaud (p.ex. il raischen u il scorset) e scherms infectus (p.ex. malaria) pon sa derasar en regiuns ch’èn fin oz anc memia frestgas per els. Cunquai che la derasaziun da malaria è primarmain dependenta dal standard medicinal ed igienic d’in pajais, èn en emprima lingia pajais en svilup pertutgads da quest privel. Il privel d’ina nova derasaziun da malaria en Europa è fitg pitschen.
• En il decurs dal stgaudament global s’auza il livel da la mar. En ils ultims decennis è quel creschì mintgamai per 1 fin 2 cm ed actualmain per 3 cm per decenni. Quai periclitescha spezialmain regiuns da riva ed inslas en quels pajais che na pon betg sa prestar mesiras per la protecziun da la riva. Tenor divers scenaris da l’IPCC èn auzaments dal livel da la mar tranter 0,19 m e 0,58 m pussaivels fin l’onn 2100. Intschertezzas da las valitaziuns datti pervi da la reacziun umana (politica da clima) sco er pervi da la stimaziun davart il glatsch che lieua en Grönlanda. Il motiv per l’auzament da fin uss è l’expansiun termica da l’aua sco era l’aua supplementara dals glatschers luads. Entras in livel da la mar auzà creschan en regiuns da riva ils donns potenzials entras mars burascusas.
• Ils oceans na daventan betg mo pli chauds, mabain absorbeschan era dapli dioxid carbonic or da l’atmosfera e daventan aschs. Las consequenzas per las mars e per ils curals pon esser considerablas, cunquai ch’ils curals na pon betg pli furmar lur vetta da chaltschina protegenta. Da questas vettas dependan blers organissems pitschens che sa chattan a l’entschatta da la chadaina da nutriment oceanica. Sche la chaltschina manca, èn las consequenzas per l’ecosistem oceanic probablamain considerablas.
• Entras las temperaturas da l’aria creschentas sa midan la repartiziun e la dimensiun da las precipitaziuns sin l’entir mund. Perquai ch’aria pli chauda po absorbar dapli aua, s’auza la rata da svapuraziun. Quai po manar a setgiras pli frequentas e pli gravantas. Entras l’Ocean Indic pli chaud hai per exempel dà periodas setgas pli e pli gravantas en l’ost da l’Africa, entant ch’igl ha pluvì dapli en las regiuns setgas dal Pakistan. La svapuraziun augmentada maina a medem temp ad ina pli gronda ristga da plievgias grondas e cun quai er ad inundaziuns en furma d’auas grondas.

 

• Tenor la World Meteorological Organization datti fin uss indizis per e cunter in segn antropogen en las registraziuns davart ciclons tropics, ma fin qua n’han ins betg pudì trair conclusiuns segiras. Tscherts studis inditgeschan che l’intensitad da huricans saja s’augmentada en ils decennis passads e stettia en correlaziun cun las temperaturas augmentadas da la mar. Sco quai che la WMO punctuescha, èn las consequenzas da huricans primarmain da manar enavos sin la concentraziun creschenta da la populaziun e l’infrastructura en regiuns da riva. Tenor in studi da Pielke et al. (2008) avess per exempel il Great Miami Hurricane dal 1926 – cun ina populaziun a la riva sco oz – chaschunà in donn da 140–157 milliardas dollars (il dubel dal hurican Katrina da l’onn 2005). Ad in sumegliant resultat vegn in studi da Brooks e Doswell (2001) ch’ha intercurì l’intensitad da tornados. In studi da Knutson et al. (2008) prognostitgescha a lunga vista ina reducziun da l’intensitad da huricans tar in stgaudament global cuntinuant.
• Las consequenzas economicas èn tenor valitaziuns actualas considerablas. L’Institut tudestg per la perscrutaziun d’economia (Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung) stima ch’ina midada dal clima cuntinuanta fin l’onn 2050 possia chaschunar a l’economia publica custs da fin 200 billiuns US-dollars (ma questa stimaziun cumpiglia grondas intschertezzas). Il 2006 ha la regenza britannica publitgà il rapport da Stern. Quel inditgescha ils donns spetgads entras la midada dal clima fin l’onn 2100 cun cifras tranter 5 % e 20 % da la prestaziun economica globala. Mesiras da prevenziun efficazias (oravant tut la reducziun da CO₂) custassan percunter strusch 1 % dal PNB (product naziunal brut) mundial ed èn evidentamain pli economicas che da reparar donns da malauras. (Ins sto dentant considerar ch’i po era dar auras extremas sco huricans ch’effectueschan ina reducziun da CO₂.) Dus onns suenter la publicaziun ha Stern manegià che las indicaziuns davart la concentraziun tolerabla da gas da serra sajan stadas memia optimisticas e ch’ina reducziun massiva da quellas saja necessaria. Consequentamain sajan ils custs da prevenziun ca. duas giadas uschè auts sco calculads dad el. Tenor l’opiniun d’auters economs èn las valitaziuns da Stern davart ils donns spetgads entras la midada dal clima memia pessimistas. Fitg gravant saja che Stern haja calculà ils custs da prevenziun be fin l’onn 2050, la summa dals donns dentant fin il 2100. Auters economs sustegnan però ils resultats dal rapport da Stern e rinfatschan tranter auter als critichers da guardar las funtaunas be en moda selectiva e defurmanta.

Las ristgas per ils ecosistems sin la Terra creschan considerablamain cun il grad da la temperatura auzada. Tenor in studi da William Hare da l’Institut da Potsdam per perscrutaziun da consequenzas dal clima èn las ristgas relativamain pitschnas tar in stgaudament da sut 1 °C, per sistems ecologics sensibels dentant gia betg da negliger. Tranter 1 °C e 2 °C stgaudament datti ristgas signifitgantas e sin plaun regiunal bainduras substanzialas. In stgaudament sur 2 °C cuntegna ristgas elevadas per l’extincziun da bleras spezias d’animals e da plantas, dals quals ils abitadis na correspundan betg pli a lur pretensiuns. Questas spezias vegnan stgatschadas u pon perfin murir or, sch’ellas na pon betg suandar las zonas ecologicas che sa spostan geograficamain. Autras spezias pon percunter sa derasar meglier sche la temperatura crescha. Tar in stgaudament da sur 3 °C spetga Hare perfin in collaps total da sistems ecologics, crisas da fom e d’aua pli frequentas e gravantas sco er ulteriurs donns socioeconomics, oravant tut en ils pajais en svilup. Segund in studi da la York University pudess l’auzament da la temperatura globala spetgà effectuar la mort da massas; passa 50 % da las spezias d’animals e da plantas fissan victimas.

Il stgaudament global na sto betg sfurzadamain sa sviluppar en moda successiva, mabain po era progredir andetgamain. Era sche quest scenari vegn valità sco fitg nunprobabel, po la midada dal clima midar ils currents da la mar ed uschia tschessentar il current da l’Atlantic dal Nord che furma in bratsch dal Current dal Golf. La consequenza fiss ina fradaglia massiva en l’entira Europa dal Vest e dal Nord. Sch’il clima sa stgauda vinavant, pudessan er auters currents oceanics sa midar cun il temp, cun consequenzas vastas per la bilantscha d’energia globala. Questa supposiziun da worst-case è stada in tema d’in studi dal ministeri da defensiun dals Stadis Unids dal 2003. Quest studi è partì da midadas politicas massivas en consequenza d’in tal svilup. Tenor in studi publitgà l’entschatta dal 2008 ha il stgaudament percunter effectuà dapi l’ultima epoca glaziala in rinforzament da la circulaziun oceanica. In ulteriur stgaudament da las stresas da mez da l’atmosfera en connex cun il stgaudament global manass ad in rinforzament supplementar dals currents da la mar.

Mesiras politicas

La dimensiun da las consequenzas pussaivlas dal stgaudament global maina a la dumonda, co che quellas pon vegnir evitadas u almain mitigiadas. Il cunfin tranter ina midada dal clima ‹tolerabla› ed ina ‹privlusa› vegn per exempel inditgà da l’Uniun europeica cun in stgaudament da maximalmain 2 °C. Er il Cussegl consultativ scientific da la regenza federala tudestga per midadas da l’ambient globalas (WBGU – Wissenschaftlicher Beirat der Bundesregierung Globale Umweltveränderungen) cusseglia da limitar il stgaudament a maximalmain 2 °C. Fin la mesadad dal 21avel tschientaner stuess la svapur da CO₂ vegnir reducida per ca. 80 fin 90 % visavi las valurs dal 2005 per che la concentraziun da CO₂ na creschia betg sur 450ppm. Fin ussa creschan dentant las emissiuns globalas da gas da serra vinavant enstagl da sa sbassar.

 

Sin plaun global, regiunal e local èn nundumbraivlas mesiras per la protecziun dal clima pussaivlas e per part gia decididas. A vista globala furman la Convenziun da basa davart ils midaments dal clima (UNFCCC – United Nations Framework Convention on Climate Change) da las Naziuns unidas (UN) ed il Protocol da Kyoto ch’è collià cun quella cunvegnas obligantas tenor il dretg internaziunal public. La Convenziun da basa davart ils midaments dal clima è vegnida deliberada l’onn 1992 a New York City e suttascritta da la gronda part dals stadis en rom da la Conferenza da las Naziuns unidas per ambient e svilup (UNCED – United Nations Conference on Environment and Development) a Rio de Janeiro. Tenor la Convenziun da basa vala da nov il princip che la cuminanza dals stadis stoppia reagir era senza mussaments exacts areguard la dimensiun da la periclitaziun da l’ambient. A la conferenza da Rio è era l’Agenda 21 vegnida deliberada che furma dapi lura la basa per bleras mesiras da protecziun localas.

Ils stadis da contract da la Convenziun generala s’inscuntran annualmain a la conferenza da clima da l’UN. La pli enconuschenta da quellas conferenzas ha gì lieu il 1997 a Kyoto en il Giapun. En il Protocol da Kyoto è la reducziun da las emissiuns da gas da serra da tut ils stadis industrialisads vegnida fixada. Insaquants stadis han perfin survegnì il dretg d’augmentar levamain lur emissiuns. Il Protocol da Kyoto è vegnì ratifitgà da bunamain tut ils stadis cun excepziun dals Stadis Unids da l’America e da l’Australia. Ord vista da la protecziun dal clima cuntegna il Protocol be reducziuns pitschnas ed insuffizientas che tanschan ultra da quai be fin l’onn 2012. In’ulteriura conferenza impurtanta ha gì lieu l’onn 2009 a Kopenhagen. Il medem onn èn ils schefs da las regenzas d’impurtants stadis industrials sa cunvegnids da vulair limitar il stgaudament global a maximalmain 2 °C.

Pussaivladads tecnicas ed individualas

Sper las pussaivladads politicas existan sin plaun tecnic in grond dumber d’opziuns per reducir las emissiuns da gas da serra. Uschia pudess ins gia realisar cun ils meds d’oz ina protecziun dal clima efficazia. Ina rolla impurtanta giogan qua spezialmain las energias regenerablas. Las difficultads existentas ed oravant tut ils custs d’ina tala strategia d’evitaziun frainan fin ussa las investiziuns necessarias. Da l’autra vart han ins stimà ch’ina protecziun dal clima totala custass pli pauc che 1 % dal product social brut mundial (mira survart).

Ultra da quai existan pussaivladads da prestar insatge per la protecziun dal clima cun midar il depurtament individual e la moda da consumar. Tar quellas mesiras s’audan per exempel:

• reducir il consum d’energia cun sa depurtar a moda pli spargnusa u cun utilisar apparats pli efficazis
• duvrar meds da transport ecologics
• cumprar products da l’atgna regiun, quai ch’evitescha lungs viadis da transport cun bleras emissiuns
• scursanir la chadaina da nutriment cun consumar aliments vegetals enstagl d’aliments animalics
• investir er en il champ privat en purtaders d’energia regenerabels.

La perscrutaziun dal clima cumpiglia l’observaziun en champagna e l’evaluaziun da datas climatologicas (mesirar temperaturas, datas da precipitaziun, maletgs da satellit, nuschegls da sondagi da glatsch, analisar il depurtament da viandar da diversas spezias d’animals e bler auter). Blers pensan ch’il stgaudament global saja vegnì eruì da models da computer, ma en vardad furman las datas rimnadas en la champagna il coc da la savida davart la midada dal clima.

Istorgia da la scienza davart il stgaudament global

 

Ina descripziun da l’istorgia da la scienza davart il stgaudament global chatt’ins tar Spencer R. Weart, directur dal Center for History of Physics en ils Stadis Unids da l’America. Tenor el ha probablamain Jean Baptiste Joseph Fourier (1768–1830), in matematicher e fisicher franzos, ‹fundà› la perscrutaziun dal stgaudament global. El ha numnadamain scuvert l’onn 1824 l’effect da serra. John Tyndall, in fisicher britannic, ha pudì trair a niz las lavurs da Fourier ed ha identifitgà l’onn 1862 ils gas responsabels per quest effect – oravant tut vapur d’aua e dioxid carbonic. Passa trenta onns pli tard, l’onn 1896, ha il scienzià svedais Svante Arrhenius (1859–1927) publitgà sco emprim la teoria che la concentraziun da dioxid carbonic en l’atmosfera possia augmentar sur lung temp la temperatura sin la Terra.

Ils onns 1930 han intgins scienzads dals Stadis Unids remartgà che las temperaturas en lur regiun eran s’auzadas en ils decennis passads. Cun excepziun da singulas vuschs è quest fatg dentant vegnì taxà sco fenomen natiral. Il climatolog tudestg Hermann Flohn è stà l’emprim scienzià en Germania ch’ha rendì attent a la midada dal clima sin basa da datas empiricas. Flohn ha abilità en la Germania naziunalsocialistica e publitgà il 1941 ses emprim artitgel davart il stgaudament global, ‹L’activitad da l’uman sco factur dal clima› – Die Tätigkeit des Menschen als Klimafaktor en la Zeitschrift für Erdkunde. La fin dals onns 1950 è vegnì demussà per l’emprima giada che dioxid carbonic producì artifizialmain possia sa concentrar en l’atmosfera. En quest reguard ha l’American Roger Revelle prestà lavur da piunier sco directur da la Scripps Institution of Oceanography. Charles David Keeling (1928–2005), medemamain emploià tar quell’instituziun, ha ascendì il 1958 il culm Mauna Loa a Hawai (Big Island) ed ha cumenzà là cun mesiraziuns regularas da la cumpart da CO₂ en l’atmosfera. El ha constatà ina cumpart da dioxid carbonic ch’oscillescha per ca. 5ppm CO₂ en il decurs d’in onn. Quest fenomen è da manar enavos sin la vegetaziun da las grondas surfatschas da l’emisfera dal nord che crescha la primavaira. Malgrà las fluctuaziuns èsi bain spert stà cler che la cumpart totala dal gas da serra en l’atmosfera crescha cuntinuadamain. Omadus fenomens èn bain visibels en la curva da Keeling, denominada tenor ses inventader. Tipic per la curva è il muster da ziczac regular che mussa ensi.

 

Cun l’appariziun dal moviment ecologic ils onns 1970 è il stgaudament global era daventà enconuschent ad in public pli vast. Tranter ils onns 1940 e 1970 era la Terra sa sfradentada, uschia ch’ils meds da massa han per part rapportà davart l’uschenumnada sfradentada globala. En la scienza eran ins dentant gia lura da l’opiniun che la stgirentada globala chaschunada tras la polluziun da l’aria saja responsabla per la sfradentada.

Il proxim pass decisiv è stà collià cun il svilup dal computer. Ins ha scrit emprims programs per furmar models dal clima e quels han cumenzà a simular l’effect d’ina concentraziun da CO₂ augmentada en l’atmosfera. Il 1988, fin lura l’onn il pli chaud dapi las registraziuns, ha la cuminanza dals stadis internaziunala la finala endrizzà in gremi scientific che duai analisar sistematicamain ils effects da las activitads umanas sin il clima: l’Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).

L’‹Intergovernmental Panel on Climate Change›

L’activitad principala da l’IPCC è d’edir rapports scientifics per mauns da las regenzas incumbensadras. Per quests rapports vegnan mintgamai examinadas e resumadas pliras millis contribuziuns scientificas. L’ultima resumaziun, il quart rapport d’evaluaziun da l’IPCC, è vegnida publitgada l’onn 2007. Il proxim rapport è previs per il 2013.

Ils rapports pon vegnir considerads sco ina represchentaziun d’ina posiziun da consens entaifer la climatologia, cunquai ch’els prendan ensemen tut ils resultats e las infurmaziuns relevantas or da publicaziuns dal fatg. Quest consens exemplifitgescha er in essai da Naomi Oreskes, professuressa per istorgia e studis da scienza a San Diego. Tenor ella na chatt’ins en nagin dals 928 abstracts or d’ina banca da datas scientifica cun il chavazzin global climate change in text che cuntraschess fundamentalmain a las tesas da l’IPCC. Il ferm consens è er daventà evident l’onn 2005 en ina posiziun communabla da las academias naziunalas da las scienzas da tut il pajais da G8 sco era da l’India, da la Brasilia e da la China ch’al confirmeschan cleramain.

En il quart rapport da l’IPCC vegn prognostitgà fin il 2100 in auzament da la temperatura d’aria datiers al plaun da 1,1 °C fin 6,4 °C ed in auzament dal livel da la mar da 0,19 m fin 0,58 m. Il motiv principal per il stgaudament da la Terra èn cun ina probabilitad da passa 90 % ‹fitg probablamain› las emissiuns umanas da gas da serra. L’IPCC resguarda era las consequenzas per la civilisaziun chaschunadas da la midada dal clima e cumpareglia ils custs da las consequenzas spetgadas cun ils custs da las mesiras proponidas. Las calculaziuns da l’IPCC dal stgaudament probabel futur sa basan sin divers models da clima. Totalmain èn vegnidas fatgas 400 simulaziun calculadas dal computer. Tut tenor las supposiziuns da basa resultan differentas massas da gas da serra ed aerosols che vegnan producids da l’uman. Las datas resguardan era las prognosas da models economics.

Model da clima

 

 

Cunquai ch’in mund da reserva ans manca per far experiments reals, vegnan utilisads models da computer fitg raffinads per calcular il clima global dal futur. Quels fan diever da ‹super-computers› ordvart efficazis per modellar il clima en in temp cunvegnent. Auter proceda il project ClimatePrediction.net che recurra al model da la calculaziun distribuida (u calculaziun decentralisada). Quest model dovra la capacitad da calcular betg nizzegiada sin dieschmillis da computers per pussibilitar uschè blers percurs da models da clima sco pussaivel.

Pervia da la cumplexitad dal sistem dal clima è la calculaziun cun agid da models liada a grondas intschertezzas. Ma la modellaziun dal clima sa sviluppa cuntinuadamain. Per cumprovar quai èn differents models da clima vegnids duvrads per reproducir il decurs istoric dal clima en il decurs dal 20avel tschientaner. Damai ch’ils resultats èn stads vaira corrects, pon era las prognosas per il 21avel tschientaner vegnir considerads sco plausiblas.

Sper ils gas da serra en l’atmosfera vegnan resguardads en ils models da clima spezialmain aerosols, nivels, l’ozon ed effects vicendaivels cun ils oceans sco era l’influenza da midadas solaras. En pli vegn prendì resguard sin las stagiuns u la midada da di e notg e sin ulteriurs elements climatics sco per exempel erupziuns da vulcans, undas da chaliras u El Niños (midadas da la temperatura en las mars). En ina retschertga fatga il 2006 tranter 133 perscrutaders dal clima tudestgs han 17 % inditgà che las premissas empiricas e teoreticas per calcular il clima sajan ‹oz gia accumplidas›. 67 % eran da l’avis che las premissas ‹na sajan anc betg accumpliblas, ma realisablas en il futur›. Be 8 % dals perscrutaders eran da l’avis che questa finamira saja ‹da principi betg realisabla› ed ils 8 % restants n’avevan nagin’opiniun en chaussa. Sin l’entir mund vegn retschertgà intensivamain per optimar ils models da clima.

• Kirstin Dow e Thomas E. Downing: Weltatlas des Klimawandels - Karten und Fakten zur globalen Erwärmung. Europäische Verlagsanstalt (eva) 2007, ISBN 978-3-434-50610-2
• Hartmut Grassl: Wetterkatastrophen und Klimawandel. Sind wir noch zu retten? Pg Verlag, München 2005, ISBN 3-937624-80-5
• Intergovernmental Panel on Climate Change: Climate Change 2007. Quart rapport d’evaluaziun da l’IPPC, rapports da la gruppa da lavur 1: The Physical Science Basis, da la gruppa da lavur 2: Impacts, Adaptation and Vulnerability, e da la gruppa da lavur 3: Mitigation of Climate Change (englisch)
• Bjørn Lomborg: Cool it! Warum wir trotz Klimawandels einen kühlen Kopf bewahren sollten. München, Dt. Verl.-Anst. 2008, ISBN 978-3-421-04353-5
• Le Monde diplomatique: Atlas der Globalisierung spezial: Klima. taz, Berlin 2008, ISBN 978-3-937683-16-4
• Hermann Ott e Heinrich-Böll-Stiftung: Wege aus der Klimafalle. oekom Verlag 2007, ISBN 978-3-86581-088-5
• Stefan Rahmstorf e Hans Joachim Schellnhuber: Der Klimawandel. Beck, München 2006, ISBN 3-406-50866-9
• Hans Joachim Schellnhuber, W. Cramer, N. Nakicenovic, T. Wigley, G. Yohe (ed.): Avoiding Dangerous Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge 2006, ISBN 0-521-86471-2 (englais)
• Christian D. Schönwiese: Klimatologie. Ulmer, Stuttgart 2003 (2. ediziun), ISBN 3-8252-1793-0

• Pagina da l’IPCC e ses quart rapport d’evaluaziun (englais)
• Dossier da la midada dal clima sin bpb.de
• Hamburger-bildungsserver.de: rimnada da material tar il tema clima – sa basond sin resultats dal quart rapport da l’IPCC 2007
• Agenda 21: lexicon davart la midada dal clima, il stgaudament dal clima e l’istorgia dal clima
• Spencer Weart: The Discovery of Global Warming, istorgia da la scienza davart la midada dal clima antropogena (englais)
• RealClimate.org – blog d’intgins climatologs per commentar la discussiun actuala (englais)
• Current Greenhouse Gas Concentrations – pagina actualisada regularmain cun valurs da concentraziuns da gas da serra (englais)

Instituziuns da perscrutaziun

• Institut da Potsdam per la perscrutaziun dal clima
• Institut Alfred Wegener per perscrutaziun polara e maritima
• Cussegl consultativ da la regenza federala tudestga per midadas da l’ambient globalas – Wissenschaftlicher Beirat der Bundesregierung Globale Umweltveränderungen (WBGU)
• Institut da Wuppertal per clima, ambient ed energia – institut da perscrutaziun cun blers studis davart la politica da clima naziunala ed internaziunala
• Uffizi federal tudestg da l’ambient: Portal Klimaschutz
• Proclim – portal svizzer per perscrutaziun dal clima
• NASA Goddard Space Flight Center: Climate Change Resource Reel (englais)

Meds da massa

• Netzeitung.de Spezial: Klimawandel
• Die Zeit: Klima, Wetter und Energie
• Spiegel online: Wissenschaft > Klimawandel
• ORF Themenschwerpunkt Klimawandel
• FAZ.net Wissen: Klima im Wandel
• Intervista cun il schef da l’UNEP, Achim Steiner