Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Piruwpi yachay suntur

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin (kastilla simipi: Universidad Nacional Mayor de San Marcos, UNMSM; latin simimanta: Academia Sancti Marci Urbis Regum in Peruvia) nisqaqa Piruwpi qhapaq Yachay sunturmi, Lima llaqtapi.

Aswan chaninchasqa, sut'inchasqa yachay wankurina Piruw mamallaqtapi kan, hinan kaspa Piruwpi, Awya Yalawpi ñawpaq yachay sunturnin kan. 1548 watapi, Santo Domingo kunwintupi pata yachaqkunamanta qallarisqaku. Fray Tomas de San Martín nispa, chiqanchasqa paqarirqaku, hinaqtin 1551 wata ayriwa killa 12 ñiqin Carlos I Ispañamanta Qhapaq kamaqillqanninwan chaynallata kawsarirkaku. Sacro Impero Romano Germánico-wan, 1571-pi Puntifisya kutirirqaku, Pio V papa chay puntifisya nispa qurqan, hinaqtin sutin tikrarqan kayhina: Qhapaq Puntifisya Lima Qhapaqkunan Llaqtan Yachay Suntur (Kastilla simipi: "Real y Pontificia Universidad de la Ciudad de los Reyes de Lima" ). Ispañan kurunanmanta riqsispaqa, ñawpa Awya Yala yachay sunturnin, qhapaq kamaqillqa paqarispaqa hina, 1551-manta 1821-kama, Lima Llaqtan Yachay Sunturnin Virreinato pachan. Ispañamanta qispikusqa pachan, aswan chaninchasqa kutirqan, wakin hatun runakunam k'anchaspa, yachachispa, Piruwpa qispichinkama. Chaykunapas qhipanmi, ripuwlika pachapi Lima Yachay Suntur sutinta takyay. 1946 watakama, chay watapi kunan sut'inta hap'irqapun kunanmanta Mamallaqtap Yachaysunturnin kan.

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, HaykunaKayqa kusa qillqam. Kaypi ñit'iy willasunaykipaq.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna
Universidad Nacional Mayor de San Marcos
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna
Waq sutikunaSan Markus Yachay Suntur,
Piruwpa Yachay Sunturnin,
Awya Yalap Chunkawataq,
San Markus Kuraq Yachay Suntur
Lema«Piruwpa Yachay Sunturnin,
Awya Yalap Chunkawataq;
V Pachaqwatakama»
T'aqaMamallaqtap yachay sunturnin
Qayllariy1551 wata, 12 ñiqin aymuray killapi
(472 watayuq)
QayllarichiqCarlos I Ispañamanta,
V Sacro Imperio Romano
Germánico-manta (ruwaq)
Tomás de San Martín (kamachiq)
Maypiña
Qhapaq wasiAv. Universitaria s/n. cdra. 34, Lima
(Huk kaq Campus: 0.69 km²)

Lima, Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna Piruw
Campus"Yachay Suntur Llaqtan"
(Av. Universitaria s/n. - Av. Venezuela
cdra. 34, Lima)

San Markus Waki Wasi
(Avenida Nicolás de Piérola 1222 - Lima)
"San Fernando" Hampi Yachay
Facultad-nin
(Av. Grau]] 755, Lima)
Suntur
Yachachiqkuna3 163 (2014)
Yachaqkuna30 979 (2014)
UywananLiyun
Llimphikuna

   Quri

   Yuraq

   Anqas

   Killmu

Kamachi
RikturDr. Orestes Cachay Boza
YaqarikturÑawpagradu yachachipaq:
Dra. Elizabeth Canales Aybar
Qhipagradu, t'aqwinapaq:
Dr. Felipe San Martín Howard
WayqiñakunaAlianza Estratégica, AUIP, IAU,
OUI, Red IDi, UDUAL, Universia.
Qullqi kamayPEN S/ 400.732.439 (2013)
www.unmsm.edu.pe
Facebook
Twitter
YouTube

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin kusaq Piruwmanta yachay wankurina riqsispaqa, aswan hatuchasqa, sut'ichasqa, chaninchasqa, kaykunarayku: «allinkamachinrayku, akllaykamachinrayku, wiñankawsayninrayku», hinaqtin chiqachisqa aswan allin hamut'a wankurina, waki wankurina hina kaspaqa. Yaqa tukuy pachaqa 1º ñiqin Piruwpi kan, kay ranking-kuna nispa yupaychasqa University Rankings by Academic Performance URAP Center-manta hina, QS World University Rankings por Quacquarelli Simonds hina, Rankings Web of Universities CSIC-manta hina (aswan riqsisqa Webometrics hina), University Web Rankings 4ICU-manta, SIR World Reports SCImago Research Center-manta, waqkuna. Aswanpataq, sapa Piruw yachay sunturnin acreditación-wan kan, hawa mamallaqtakunamanta chaninchakuspataq.

Achka hatun Piruwmanta runakuna, Awya Yala runakunantin, sunturmanta lluqsimurqan, paykunaqa t'aqwiqkuna, hamut'a-runakuna, qillqaqkuna, waqkuna kan; tukuy paykunaqa sut'ichispa yachay sunturnin chaninta, aswan allin kaspaqa, Piruwa wiñaykawsaynin hatunchakuspa, wiñachikuspa. San Markus Yachay Suntur nispaqa Piruw kaqlla hina, tukuy mamallaqtan ñawpankuna, qhipanankuna mirachininrayku, hinaspataq yachaqnin sinchi qaywisqa umayuq kanku, yachakuq, kallpachakuq yachaqkuna, Piruw mamallaqtam runakuna hina. 21 Mamallaqtam umalliqnin 1 Premio Nobel-tin —Mario Vargas Llosa, sapa piruwanuqa kay suñaywan— kay yachay sunturmanta lluqsimurqan, ña t'aqwiqkuna, amawtakunapas kapun.

Yaqa 500 watakunawan, San Markus Hatun Yachay Suntur achka wasikuna purirqaku, wakin kunankama tiyan, chanin; kaytaqa San Markus Hatun Wasi kan, huk kaq San Markus wasin aswan 400 watakuna puririrqan, kaytaqa wakin wasikuna, Lima llaqta chawpinpi, UNESCO-manta Patrimonio de la humanidad nisqa riqsirqan,— kunan yachay sunturnin chaninchasqa llamk'achiykuna wasi, waq imankunapas kan, hinaqtin aswan kusaq runakunam riqsichinanpaq, kunan "San Fernando" Hampi Yachay Facultad-nin nispa 1901 wata paqarirqan, ñawpaq hamp'ina wasi tukuy Piruwpa kan; hinaqtin 1960-manta Yachay Sunturnin Llaqtan pusamurqan, hinaqtin kuraq campus kan; chaypi achka Facultad-kuna, chawpi bilbioteca, kancha, pusaq wasi, hamut'a wasikuna tiyan. Tukuy kaykuna Lima llaqtap chawpin kachkan. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 65 suntur-yachaywasikunawan kan, 20 facultadkuna huñusqa, hinaqsi, paykunaqa huñusqa 6 yachaysunturpa p'atmakunapi, Piruwmanta Yachay Suntur ancha yachaqkuna mast'arispaqa, tukuy facultad-kunasninta ñawpa-grado, qhipa-grado programakunata aypun. Hinaqtin, sinchi achka wankurinakuna, hamut'akuna, qutukunan kachkan, kaykuna hina: centro cultural, musiyukuna, ñawiriy wasikuna, unquna wasikuna, press, waqkuna.

Wiñay kawsay

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Ñawpa San Markus Yachay Suntur kunwintu Santu Dumingu-qa.

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnintaqa 12 ñiqin aymuray killapi 1551 watapi Carlos V sutiyuq Ispañap Qhapaqnim kamarirqan. Chayrayku 472 watayuqmi kachkan, Awya Yalapi ñawpaq yachay sunturmi, Piruwpi ñawpaq yachay sunturmipas.

Piruw mamallaqtam kuraq yachayninta qallarirqapun Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin qallarinwan, hinaq hak’ay 1548 watapi, estudios generales-manta kunventokunapiqa yachasparqan kamachirqaku (santu dumingu orden nispa). Paykunaqa taripanninkunata musuq ispañapa hallp’ankunapi clero runakunaqa allinta yachayta karqan

Hinaspataq, Limapa cabildo-n Ispañakama apachirqaku kaykuna fray Tomas de San Martín nispa, Jeronimo de Aliaga-ntin, paykunaqa Qhapaq Carlos I V, sacro imperio romano germánico-manta qhapaq kamaqillqa hap’ikurqan (Fray Tomas llamk’aninta kusasqa karqan) . Kay qhapaq kamaqillqaqa 1551 wata, 12 aymuraqa lluqsimurqan, Valladolid llaqtapi; hinaspataq chiqaqpuni yachay sunturqa paqarirqaku kay sut’inwan: Qhapaq Lima Llaqtam Yachay Sunturnin (kastilla simi: Real Universidad de Lima)

Kay qhapaq kamaqillqan ñawinchanku kayhina: Lima Llaqta Yachay Sunturnin chiqapuniwa qallarinnanqa runakunam cristiyanu iñiy yachanaypaq, hinaspataq Qhapaq kamachiy uyarinaypaq. Kay qillqatawan Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin, 1553 wata qulla puquy 2 p’unchay clasesta qallarinqaku, Nuestra señora del Rosario kunwintupi, ñawpa kaq pusaqninta Juan Bautista de la Roca karqa, huq kaq amawtaqa Andrés Cianca y Corona Cosma Castillo

San Markus Yachay Sunturnin pusamusqanta yanapana, virrey Francisco Toledo-qa, kamachiqnin tikranaypaq yanapakun, hinaqtin, amawtakuna, yachaqkuna, yachachiqkuna, waqkunapas haqay boloñes llumphata hapisqanku, kay llumphayta yachay sunturqa q'ispi k'itiqa kutiyta munarqaku; chaykunawansi Piruw haruchkaqay q'ispichinaypaq paqarirqamun, Ispaña qispikusqapaq kutinaypaq. Hinaqtin, kay yachay sunturqa, Hayñi Qillqakunap San Karlus Yachay Wasipas, San Fernando Hampi Yachay Yachay Wasipas, kimsakuna qhawachisqata kapurqakun, Piruwpa wirriymanta qhawachiraspa, yachayqkunan, runakunan mana allin llumphanninrayku.

Yachay sunturnin riqsichina ilustración llumphankuna yaykuyta saqipurqanku, hinataqsi, Piruwpa qispichinaypaq atimuranqaku, runakunam waq llumphayninta kutipachkarqaku. 1813 watapi, Jose Fernando de Abascal kamachin pachapi, San Fernando Hampi Yachay Facultadnin qayllarinqaku, Fernando VII Ispañamanta, Santa Ana hawk'aypatapi —kunanpacha Italiya hawk'aypata— chaqaypi Kamachiy Ministeryupi karqan, wasirqan; kay facultad-qa Hampina Yachaywasimanta paqarimurqaku.

1960 watakunapi, hunt'a yachaysuntur wasin kapuapti, achka facultadkuna kuyuyta qayllarirqanku, musuq yachay sunturnin pacha-kama, chaqay musuq pacha kuna kan yachay sunturpa llaqtan, kunanpacha, chaqaypi 17 facultadkuna kapun (20-manta)

Kay musuq campus-qa Maranqa wakiman patan kan, kaykuna ñawpapachapi ruwamurqarqan, hinaqsi, yachay sunturqa allinchachispa, harkachispa munan —San Markus Waka hina— wakin manan kunanpacha challarqakun. 1969 watapi, yachaysunturpa p'atmakunaqa winachimurqanku —kunan suntur yachaywasikunan sutichasqa—. 1984 wata, 22 ñiqin tarpuy killapi, kunan musuq istatuto nispataq paqarimurqakun. Kunanpacha aswan 40.000 yachaqkunawan kapuaqtin, aswan 4.000 amawtakunawan kapuaptinpas, yachaysunturqa 65 p'atmankunapi yachachin, 77pi maestriakuna, 27 doctoradokuna, kunanpacha aswan mañasqa kapun. Kunan hina, 20 facultad-kunawan kan, 6 patmakunan huñusqa, paykunaqa achqa qillqakuna paqarichin, qillqarichin, 3 musiyukunawan kan, hinaqsi achka hamut'a sunturkunawan. UNESCO-paq, Piruwpi San Markus huk sapa tukuy niray yachay sunturqa kan, achka hamut'akuna uqllaninrayku

Qhipan 12 pusaqkuna
Pusaq Suti Pacha
205º
Dr. Ernesto Melgar Salmón
1987 (interino)
206º
Dr. Jorge Campos Rey de Castro
1987-1989
207º
Dr. José Amiel Pérez
1989 (interino)
208º
Dr. Wilson Reátegui Chávez
1990-1995
209º
Dr. Manuel Paredes Manrique
1995-2000
210º
Dr. Ricardo Lama Ramírez
2000-2001
211º
Dr. Manuel Burga Díaz
2001-2006
212º
Dr. Luis Izquierdo Vásquez
2006-2011
213º
Dr. Pedro Cotillo Zegarra
2011-2016
214º
Dra. Antonia Castro Rodríguez
2016 (interina)
215º
Dra. Luisa Negrón Ballarte
2016 (interina)
216º
Dr. Orestes Cachay Boza
2016-2021
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin Hawk'aypata rikuchina.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
San Markuspa Hatun Wasin.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
San Fernando Hampi Yachaypa Facultadnin

Tantanakuy

Kamachi

Mama Llaqtap Kurak San Markus Yachay Suntur qallarin pacha, munastiku clerigokunaqa kamachiq karqa, paykunaqa kamachirqan; ilustración pachapi mana imapipas iñina kutimurqan, kunan p'unchaykama qiqin qhatipan. Kunanpacha, kamachi tantanakuynin kaykunaqa kanku:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
"Jorge Basadre" riktur wasi, chaqay San Markus Yachay Suntur uman kachkan.
  • Yachay Sunturnin Huñu: yachay sunutrnin kusa tantanakuy kan. Kaypiqa kachkan: riktur-ta, iskay yaqariktur-kunata, facultad-kunap decano-kunan, qhipagradu umalliqkunata, amawt'akunap huñu runaqnin, yachaqkunap huñun runaqnin (1/3 tukuy huñunakuna kanan kananta)graduadukunap runaqnin, yachaqkunap federasyunnin umalliqtantin. Hinaqtin, waq administrativo kamayuqkuna hina yaykuyta atikunchu. Estatuto tikray, riktur yaqarikturkunantin akllay ruwaq kananta.
  • Rikturkamachi: rikturkamachi huk yachay sunturpa tantanakuynin kan, yaqa wiñaypaq pacha riktur umalliqnin kanqa. Riktur huq kaq riqsisqata yachay suntur umalliqnin kan; hinawanchus, yachay sunturpa legal runachiqnin, rikch'an kan. San Markus Hatun Yachay Sunturnin 216 rikturkunaqa kapurqan, paqarinpachamanta kunankama; aswan paykunaqa riqsisqan hatun runakuna ka(rqa)n, qiqin chaqay Piruw wirreinato pacha, Republika pachantin hina, hinaqtin kusa-riktur (latin simi: rector magnificvs) qatipachina rikch'an kan. 2016 qhulla puquy killa 4 p'unchaypi, consejo universitario-ta Dra. Antonia Castro Rodríguez — riqsirpakun riktur hina, aswan allinta musuq ley-kama kutipana qatipanaypaq. Inti killa 7 p'unchay Dra. Luisa Negrón Ballarte rikturqa kutimurqan. Ña, 2016 wata anta sitwa, Dr. Orestes Cachay Boza akllasqa riktur kapurqan, kunankama kan iskay waranqa iskaychunka hukniyoq watakama.
  • Yaqarikturkamachi: iskay yaqarikturkunaqa kan, huq ñawpagradu yachanapaq, waq t'aqwinapaq, qhipagradupaq. Kunan yachaysunturpa yaqarikturkunan Dra. Elizabeth Canales Aybar (ñawpagradupaq), Dr. Felipe San Martín Howard-tin (t'aqwina qhipagradupaq) kan.

Yachaysunturpa p'atmakuna

Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturninpi 20 apulliyuq-kunawan kayan, 5 p'atmakuna huñusqa, kaykunawan 65 ñawpapata, 104 qhipapata yachanakuna qurin, kaykunatawan Piruw mamallaqtapi, aswan yachanakuna yachay sunturnin kapuapti kan.

Qhali-kay hamut'a: kamayuchiqkuna, yachaywasikuna

Qhali-kay hamut'a kay facultad-kunawan kapun:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Wiñay kawsana campus San Fernando kamayuchiq haykuna, kaypi aswan qhali-kay hamut'ap yachaywasikuna kachkan.
  • "San Fernando" Hampi Yachaypa Kamayuchiq-nin (FMSF): mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturpa hampi yachay facultadnin kan, Piruw suyupi, huk kaq hampi yachay facultadqa kan, wiñay kawsaynin siglo XVImanta hamun, chaqay Qhapaq Hampi Yachay Runa Kuchuytin San Fernando Yachay Wasiwan (kastilla: Real Colegio de Medicina y Cirugía de San Fernando") nisqa, 1856 kantaray suqta p'unchaypi Dr. Cayetano Heredia kayta qallachirqakun. Hinaqtin Lima Llaqtap Hampi Yachay Facultadnin riqsisqa kan. Kunan pacha, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hampi yachay, wachachiy yachay, hampi allichay, hampina allwiya kamay, kawsachikuy.
  • Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiypa Facultad-nin (FFB): piruw mamallaqtapi huk kaq hampina kamachiypa facultadnin wankurina kan. 1808 watamantapi, ñawpa-hampiwasimanta hamun, chaqay watapi, "San Fernando" Hampi Yachaypa Facultadnin yaykurqan, hinallataqsi yachachirqan. 1931 watapi hamp'ina kamachiy yachay wasi paqarirqaku. Ña 1943 watapi kantaray killapi, iskay chunka isqunniyoq p'unchaypi, chiq'ayataq clasikunata qallarinqaku. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hampina kamachiy, kawsay-chaqllisinchi, mikhunakuna hamut'a, toxicología nispa.
  • Khiru Hampiypa Facultad-nin (FO): piruw suyupi, khiru hampina 1868 watapi qayllarinqaku, "San Fernando" Hampi Yachaypa Facultadpi. 1920 watapi khiru yachachiq qispichirqanku. Hinaqtin chaqay watamanta kunankama rurachichkanku. Kunanpacha facultadqa yachay sunturpa llaqtan kachkan, kaykuna: ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: khiru hampiy. Tawa hampi wasikuna kapun, llaqta runakunapaq.
  • Uywana Hampiypa Facultad-nin (FMV): uywana hampiy hamut'a, kay Piruw Suyupi Mamallaqtam Yura Yachay Yachay Wasiwan qallarin, 1940 watapi Chorrillospi, huk uywanakuna hampiy hamut'a karqan, iskaykuna huñunqaku, kunan uywanakuna hampiypa facultad-nin ruwanaypaq. Kay yachaywasipi yachachin: uywana hampiy. Qiqinllataq huk hampi wasi kapun, llaqta runakunapaq.
  • Nuna Yachaypa Facultadnin (FPSI): kayta 1955 watapi qallarinkaqu, huk kaq Piruw suyupi kan. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: nuna yachay. Hinallataqsi achka hamut'a wasikuna kapun, llaqtarunakunapaq.

Kay tawak'a tukuy facultadkuna A qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Kamayuchiqkuna Yachaywasikuna ÑAWPATAK QHIPAPATAK Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
A: QHALI-KAY HAMUT'A 01. Hampi Yachaypa Facultadnin 01.1. Hampi Yachay
01.2. Wachachiy Yachay
01.3. Hampi Allichay
01.4.1. Hampina Allwiya Kamay: Clíniku hamut'a wasi kurkumanta unquna yachay
01.4.2. Hampina Allwiya Kamay: Física terapia, allillaywan
01.4.3. Hampina Allwiya Kamay: Radiología
01.4.4. Hampina Allwiya Kamay: Ocupacional terapia
01.5. Kawsachikuy
04. Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiytinpa Facultad-nin 04.1. Kawsay-chaqllisinchi Hampina Kamachiytin
04.2. Mikhunakuna Hamut'a
04.3. Toxicología
05. Khiru Hampiypa Facultad-nin 05.1. Khiru Hampiy
08. Uywana Hampiypa Facultad-nin 08.1. Uywana Hampiy
18. Nuna Yachaypa Facultadnin 18.1. Nuna Yachay
18.2. Wankurina Nuna Yachay Organizacional Runakuna Kamachintin

Llump'ay hamut'akuna: kamayuchiq-kuna, yachaywasikuna

Kay kamayuchiq-kuna kan:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Yupaykamachiy facultad.
  • Chaqllisinchip, Chaqllisinchi K'illikachap Facultad-nin (FQIQ): kayta 1855 watapi ayriway killa 7 p'unchaypi qallarinkaqu, huk kaq Piruw suyupi kan. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: chaqllisinchi, chaqllisinchi k'illikacha, agro-ruraychaqa k'illikacha.
  • Kawsay Yachaypa Facultad-nin (FCB): kayta 1861 watapi, qhapaq sitwa 28 p'unchaypi qallarirqaku, chaynallataq waq yachaykuna winarqakun. Huk kaq umalliq Dr. Antonio Raimondi karqan. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: kawsay yachay; genetica, kawsay allyiway kamay; huch'uy kawsay yachay, atam yachay.
  • Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin (FCF): pachaykamay yachanayta kay yachay sunturpi, chawpi siglo XIX qallarirqaku, ña kaykuna manan yachachirqaku 1966 watakama, kay pachaykamay facultad-ninqa paqarintawan. Kunan pacha facultad-qa, ñawpapatakpi, qhipapatakpi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: pachaykamay, wapsi kuyuchinap k'illikachan. Hinallataqsi, Pachaykamay Hamut'akuna Museoqa kapun, Pachaykamay T'aqwina Suntur kapun.
  • Yupay Kamay Hamut'ap Facultad-nin (FCM): 1850 watapi, yupay yachay hamut'ap facultad-nin qallarirqaku; 1862 watapi natural, yupay kamaypa hamut'ap facultad-nin sutichasqa karqan, kaymantaqa wakin hatun runakuna lluqsimurqakun, Federico Villarreal, Santiago Antúnez de Mayolo hina. Kaymanta hina Mama Llaqtap Killikachay Yachay Sunturnin paqarirqaku (kastilla: Universidad Nacional de Ingeniería). Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: yupay kamay, istadistika, operativo t'aqwiy, cientifico antañiqiq yachay.

Kay tawak'a tukuy facultadkuna B qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
B: LLUMP'AY HAMUT'AKUNA 07. Chaqllisinchip, Chaqllisinchi K'illikachap Facultad-nin 07.1. Chaqllisinchi
10. Kawsay Yachaypa Facultad-nin 10.1. Kawsay yachay hamut'akuna
10.2. Genetica kawsay, allyiway kamay
10.3. Huch'uy kawsay yachay, atam yachay
13. Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin 13.1. Pachaykamay
14. Yupay Kamay Hamut'ap Facultadnin 14.1. Yupay Kamay
14.2. Estadística
14.3. Operativo t'aqwiy
14.4. Cientifico antañiqiq yachay

Killikacha yachay: facultad-kuna, yachaywasikuna

Killikacha paykunaqa facultad-kuna kapun:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Ruraychaqa killikachap facultad-nin.
  • Allpa Yachay, Qhuyakuna, Q'illay, Allpa Saywachi Killikachap Facultad-nin (FIGMMG): kay allpa yachay yachachiykunata qallarirqaku chay 1935 watapi; hinaqtin, [1968]] watapi, allpa yachay programakuna paqarirqaku. 1971 watapi q'illay killikacha yachay wasi paqarirqaku.1980 watapi, ayamarq'a 5 p'unchaypi qhuyakuna killikacha yachay wasi paqarirqaku. 1980 watapi ayamarq'a 6 p'unchaypi (huk p'unchay ñawpa) allpa saywachi killikacha yachay wasi paqarirqaku. Waq yachaywasikuna 1983 watapi paqarirqaku, hinallataqsi, fluidokunap mecanican Pachaykamaypa Facultad-nin pusamurqaku. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: allpa yachay killikacha, qhuyakuna killikacha, q'illay killikacha, civil killikacha, muyuriq pacha killikacha.
  • Ruraychaqa killikachap facultad-nin (FII): 1969 watapi qallarinqaku. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin:ruraychaqa killikacha, qhali killikacha llamk'aypi, p'acha killikacha.
  • Hawa Iñuku, Pinchikilla Killikachap Facultad-nin (FIEE): kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hawa iñuku killikacha, pinchikilla killikacha, karurimaykuna killikacha.
  • Sistemakuna, Informatica Killikacha Facultad-nin (FISI): 2000 watapi paqarinqaku Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: sistemakuna killikacha, llamp'u kaq killikacha.

Kay tawak'a tukuy facultadkuna C qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
C: KILLIKACHAKUNA 07. Chaqllisinchi, Chaqllisinchi Killikacha Facultad-nin 07.2. Chaqllisinchi Killikacha
07.3. Agroruraychaqa killikacha
13. Pachaykamay Hamut'ap Facultad-nin 13.2. Wapsi kuyuchina k'illikacha
16. Allpa Yachay, Qhuyakuna, Q'illay, Allpa Saywachi Killikachap Facultad-nin 16.1. Allpa yachay killikacha
16.2. Allpa saywachi killikacha
16.3. Qhuyakuna killikacha
16.4. Q'illay killikacha
16.5. Civil killikacha
16.6. Muyuriq pacha killikacha
17. Ruraychaqa killikachap facultad-nin 17.1. Ruraychaqa killikacha
17.2. P'acha killikacha
17.3. Qhali killikacha llamk'aypi
19. Hawa Iñuku, Pinchikilla Killikachap Facultad-nin 19.1. Hawa iñuku killikacha
19.2. Pinchikilla killikacha
19.3. Karurimayakuna killikacha
20. Sistemakuna, Informatica Killikacha Facultad-nin 20.1. Sistemakuna killikacha
20.2. Llamp'u kaq killikacha

Musiku, kamachiy hamut'akuna: facultad-kuna, yachaywasikuna

Kayta paykunaqa facultad-kuna kapun:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Yupay Hamut'ap Facultad-nin, Musiku Hamut'ap Facultad-ninpas.
  • Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin (FCA): 1875 watapi, Llaqtapusay Kamachiypa Facultad-nin qallarirqaku; kaytawan, Piruwpi, kamachiy hamut'a paqarirqaku. 1920 watapi, kay facultadpa sutinta tikrarqamun kay musuq sutiman: Llaqtapusay, Musiku Hamut'akunap Facultad-nin, hinaspa, plan curricular-ninta kikin tikrarqamun. 1934 watapi, waq kuti sutinta tikrarqamun, kay musuq sutiman: Musiku, Makipura Hamut'akunap Facultad-nin. 1960 watapiqa kay facultad-qa huk "Kamachiq runap yachaywasin" karqan. 1984 watapi, qispirqakun, sapa kamachiy hamut'a yachanaypaq, hinataqsi huk musuq facultad-qa paqarirqanku, kunan pacha Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin riqsispaqa. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: kamachiy yachay karu puriy kamachiy hawa mamallaqtakuna makipura kamachiy.
  • Yupay Hamut'ap Facultad-nin (FCC): 1875 watapi, Llaqtapusay Kamachiypa Facultad-nin qallarirqaku; kaytawan, Piruwpi, yupay yachay hamut'akuna paqarirqaku. 1920 watapi, kay facultadpa sutinta tikrarqamun kay musuq sutiman: Llaqtapusay, Musiku Hamut'akunap Facultad-nin, hinaspa, plan curricular-ninta kikin tikrarqamun. 1934 watapi, waq kuti sutinta tikrarqamun, kay musuq sutiman: Musiku, Makipura Hamut'akunap Facultad-nin. 1960 watapiqa kay facultad-qa huk "Yupaq runap yachaywasin" karqan. 1984 watapi, qispirqakun, sapa yupay hamut'a yachanaypaq, hinataqsi huk musuq facultad-qa paqarirqanku, kunan pacha Yupay Hamut'ap Facultad-nin San Markus Yachay Sunturmanta. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: yupay yachay ayni kamachiy mamallaqta, empresakuna qhawachiy.
  • Musiku Hamut'ap Facultad-nin (FCE): 1875 watapi, Llaqtapusay Kamachiypa Facultad-nin qallarirqaku; kaytawan, Piruwpi, musiku hamut'a paqarirqaku. 1920 watapi, kay facultad-qa sutinta tikrarqamun kay musuq sutiman: Llaqtapusay, Musiku Hamut'akunap Facultad-nin, hinaspa, plan curricular-ninta kikin tikrarqamun. 1934 watapi, waq kuti sutinta tikrarqamun, kay musuq sutiman: Musiku, Makipura Hamut'akunap Facultad-nin. 1960 watapiqa kay facultad-qa huk "Musikuqpa yachaywasin" karqan. 1984 watapi, qispirqakun, sapa musiku hamut'a yachanaypaq, hinataqsi huk musuq facultad-qa paqarirqanku, kunan pacha Musiku Hamut'ap Facultad-nin San Markus Yachay Sunturmanta. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kay yachaywasipi yachachin: musiku, mamallaqtap musikun, hawa mamallaqtakunap musikun. Hinallataqsi huk Musiku T'aqwina Suntur kapun.

Kay tawak'a tukuy facultadkuna D qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
D: MUSIKU, KAMACHIY HAMUT'AKUNA 09. Kamachiy Hamut'ap Facultad-nin 09.1. Kamachiy yachay
09.2. Karu puriy kamachiy
09.3. Hawa mamallaqtakuna makipura kamachiy
11. Yupachiy Hamut'ap Facultad-nin 11.1. Yupay yachay
11.2. Ayni kamachiy
11.3. Mamallaqta, empresakuna qhawachiy
12. Musiku Hamut'ap Facultad-nin 12.1. Musiku
12.2. Mamallaqtap musikun
12.3. Hawa Mamallaqtakunap musikun

Runakay patachaywan ayllukaywan yachayna: facultad-kuna, yachaywasikunapas

Kay Runakay patachaywan ayllukaywan yachayna p'atmaqa kaykunawan facultad-kuna kapun:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Qillqakuna, Runakay Hamut'ap Facultad-nin.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Hayñi, Llaqtapusay Hamut'ap Facultad-nin.
  • Qillqakuna, Runakay Hamut'ap Facultad-nin (FLCH): mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Suntur paqariqnin pachamanta hamun 1551 watapi, chaqay pachapi yaya yachay, kapchiypas yacharqaku, chaywansi, Qillqakuna Facultad-qa kutimurqakun, kay facultad-qa "Patio de letras"-pi yachachirqaku, San Markus Hatun Wasipi, 1854 watapi, Ramon Castilla Piruwpa umalliq pachan, Yachay Wayllukuy, Runa Kaypas sutichirqaku, yallinraqa, 1876 watapi hakay Qillqakuna Facultad sutinta kutichimurqaku. 20 ñiqin pachakwata qayllarinpi kay facultad-qa achka kuti sutinta tikrankamun, kayta ruwanqaku yachayninkuna tikrananrayku, hina ruwachirqaran 1965 watakama, chay watapi kunan Qillqakuna, Runakay Hamut'ap Facultad-nin sutichimunqaku. Kunanpachapi kay facultad-qa yachay suntur llaqtanpi kachkan. Kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: Simi kapchiy, yachay wayllukuy, simi yachay, waki rimachiy, kapchiypa wiñaykawsaynin, bibliotecología ciencias de la información-pas, tusuy, conservacion restauracion-pas. Hinallataqsi achka hamut'a wasikuna kapun, hinallataq achka musiyukuna, Yachay Suntur Kapchiy Musiyu-hina , hina huk Simikunap Sunturnin kapun, llaqtarunakunapaq.
  • Yachachiy Yachay Facultad-nin (FEDU): Manuel Pardo y Lavalle Piruwpa umalliqnin huk yachachiy yachay rimanakuna paqarinqaku 1876 watapi, pawqar waray killapi 18 p'unchay, kay yachachiy yachay rimanakunamanta hamnunqaku, 1901 watamanta, kay rimanakuna Yachay Wayllukuy Facultad-pa yachay kaqninta haykumunqaku, kamachisqa yachayhina, 1925 watapi,14 ñiqin qhapaq raymi killapi, Qillqakuna Facultad-pi, yachachiy yachay qayllarinqaku, manallataq kay 1946 wata 24 ñiqin ayriway killakama Yachachiy Yachay Facultad-qapaqarirqamun, 1946 Yachay Sunturpa istatuto-nwan. 1984 watapi, kunan yachaywasinkuna qallarirqamun. Ahinapunichu, kunan pacha facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: yachachiy yachay kurkukallpachiy yachachiy yachay. Kay facultad-qa yachay suntur llaqtanpi kachkan. Hinaqsi, San Markus Aplicacion Yachay Wasiwan kapun, kay yachay wasi Lince distritupi kachkan.
  • Hayñi, Llaqtapusay Hamut'ap Facultad-nin (FDCP): mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Suntur paqariqnin pachamanta hamun, 1551 watapi, yachaysunturpa ukhunpi San Felipe Yachaywasi paqarimurqanku, kamachikuna yachachinaypaq. 1770 watapi, San Karlus Qhapaq Kunwikturiyu paqarichirqamun —San Felipe Yachaywasi (kamachikuna), San Martin Yachaywasipipas (yachay wayllukuy) iskaykuna mist'uraspa—. 1935 watapi, 28 ñiqin inti raymi killapi musuq istatuto qurimurqan, chaywansi musuq sut'inta apachimurqanku: Hayñi Llaqtapusay Hamut'ap Facultad-nin, kunankama hinariqsispaqa. Kunanpacha, yachay suntur ukhunpi kapun, hinaqsi facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: hayñi, llaqtapusay hamut'ap. Hinallataqsi huk hark'ana wasikuna kapun, llaqtarunakunapaq.
  • Waki Hamut'ap Facultad-nin (FCS): huk nin yachayninqunap quimurqanku, chaqaywansi kay facultad-qa hamun, 1856 watamanta. 1924 watapi 24 ñiqin tarpuy killapi musuq kamachi qurimurqan, chaywansi musuq sut'inta apachimurqanku: Waki Hamut'ap Facultad-nin, kunankama hinariqsispaqa, achka yachaykuna huñuspaqa. Kunanpacha, yachay suntur ukhunpi kapun, hinaqsi facultad-qa, ñawpagradupi, qhipagradupi, kaykuna yachaywasikunapi yachachin: wiñay kawsay, waki yachay, runa yachay, arqueología, wakip llamk'aynin, allpa saywachiy. Hinallataqsi huk musiyuqa kapun , llaqtarunakunapaq.

Kay tawak'a tukuy facultadkuna E qutuqa rikuchirin, hinaqsi, yachaywasikunan:

Area Facultadkuna Yachaywasikuna ÑAWPAGRADU QHIPAGRADU Waqkuna
Br. Lic. Ms. Dr. Dip. Esp.
E: RUNAKAY PATACHAYWAN AYLLUKAYWAN YACHAYNA 02. Hayñi, llaqtapusay hamut'ap facultad-nin 02.1. Hayñi
02.2. Llaqtapusay hamut'ap
03. Qillqakuna, runakay hamut'ap facultad-nin 03.1. Simi kapchiy
03.2. Yachay wayllukuy
03.3. Simi yachay
03.4. Waki rimachiy
03.5. Kapchiypa wiñaykawsaynin
03.6. Bibliotecología y Ciencias de la Información
03.7. Tusuy
03.8. Conservación y Restauración
06. Yachachiy yachaypa facultad-nin 06.1.1. Wawaman yachachiy yachay
06.1.2. Huk kaq yachachiy yachay
06.1.3.1. Iskay kaq yachachiy yachay: inlis, kastilla simi
06.1.3.2. Iskay kaq yachachiy yachay: simi, simikapchiy
06.1.3.3. Iskay kaq yachachiy yachay: wiñaykawsay, allpasaywachiy
06.1.3.4. Iskay kaq yachachiy yachay: yachaywayllukuy, yuyachiy-yachay, waki hamut'a
06.1.3.5. Iskay kaq yachachiy yachay: yupaykamay, pachaykamay
06.1.3.6. Iskay kaq yachachiy yachay: kawsay-yachay, chaqllisinchi
06.2. Kurkukallpachiy yachachiy yachay
15. Waki hamut'ap facultad-nin 15.1. Wiñay Kawsay
15.2. Waki yachay
15.3. Runa yachay
15.4. Arqueología
15.5. Wakip llamk'aynin
15.6. Allpa Saywachiy

Haykuna

Ñawpagradu yachayta yaykunapaq huk yaykuchina ch'iklluriy qusqayta kanan, kay ñawpagradupqa bachillerato, hinaqtin licenciatura nispa qurin. Ña wakin yaykuna paykunapaq kan: hawa mamallaqtamanta yachaqkunapaq, kusa yachaqpaq yachaywasipipaq, thultu runakunantinpaq. Waq wakin aswan runakunapaq kan, ordinario nispa, huk watapi iskay kuti ruwanku: pawqarwaraypi, tarpuykillapi. Piruw mamallaqtapi, Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin sinchi qhalisqa yaykuchina ch'iklluriy qusqayta kanan (ñawpagradupi), istadistica kaqninta, pasaq akllaqpuni kan, kayta haykuchinap sasaninrayku, sinchi achka mañaq runakunamrayku. Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin yaykuchina sinchi riqsisqa Pirumanta runakunapaq, qhalininrayku, akllaninrayku; sapa wata 60 waranqa mañaq runakuna kayman yaykuta munan, yaykuchinaman, yayllinraqa, 6 waranqata yachaysunturta qurin (tukuy watapi, iskaykunam yaykuchina), hinaqtin akllayninta llaqa 10% kapun. Ña yaqa kaykunam watapi (2008, pawqar waray killa), huk t'aqwinaqa nin, aswan mañasqa carrerakuna kaykunaka kapun: hampi yachay 5.923 mañaqkunawan 43 yaykuchinapaq, hayñi 1.690 mañaqkunawan 93 yaykuchinapaq, yupay yachay 1.894 mañaqkunawan 120 yaykuchinapaq,kamachiy yachay 1.676 mañaqkunawan 120 yaykuchinapaq,sistemakunap killikachan 1.665 mañaqkunawan 160 yaykuchinapaq makipura killikachanpas 1.578 mañaqkunawan 25 yaykuchinapaq.

Qhipagradupaq, maaestria, especializacion, doctoradopaq; qhipagrapupa yachaywasin qillqayman yaykuchina ruwan, Mana achka vacantekunam kachkanrayku, huk ch'iklluriy ruwayta kanan, kay ch'iklluriyta especial juradoman chaninchasqa kan, kaykuna juradokuna yachachiq kan, hamawt'akunam kan, kaypita kikin qhalisqa kan. 2010 watapipaq llaqa 200 vacantekunap qurirqanku.

Ruwallakuna, wasikuna

Yachay Suntur Llaqtan

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
San Markus Hatun Yachay Suntur llaqtan.

San Markus Hatun Yachay Suntur llaqtan, yachay suntur llaqtan hina riqsisqa, huk kaq campus nispa kay San Markus yachay suntur kan, kayta kachkan Venezuela ñanpi —34-36 tawak'a—, Yachay suntur ñanpi, Amezaga Oscar Benavides-tin ñankunap, Lima distritu, Lima suyu, kay yachay suntur llaqtan achka facultad-kuna kachkan, ima ruranachina kikin tiyan, kamachiwasi , rikturwasi tiyan. Kaypi kachkan 17 facultad-kuna (iskay chunkamanta), estadio nispaqa kachkan, yachay sunturpa gimnasyun nispa, San Markus wakan, chawpi biblioteca-ta tiyan, yachay sunturpa mikhunawasin, hinallataqasi, yachaqkuna wasin. San Markus wakapi sinchi t'aqwisqa kan.

Yaykunapaq 8 punkukuna kachkan, sinchi hatun area-wan, musuq pabellon-kuna ruwanaypaq atin; areanpiqa sinchi achka arqueologico resto-kuna patan tiyan, chaqay ñawpa wakikuna: lima, ichma, kay sunturpiqa arean achka llamk'ayta karqan, 1500 watakuna qhipan.

2007 watamanta ñankunap hatunllachispa ruwachirqaran qaylla kay yachay sunturpi, hawan. Kay rurachikunam umalliq Luis Castañeda, Lima municipalidadni kamachisqa karqan, hinataqsi, paykunap manan tapurqanku yachaqkuna sichus munarqan manachus, ahina, sinchi rimasqa yachay suntur yachaqnin kutirpakun, kayrayku: rurachiqa 29,000 tawak'a metrokuna qichuyta munarqan, kayhina, rurachiqa q'umir areakuna kikin qichuyta munarqan, muyurina rurachinaypaq, kayta mana qhasi yachayta saqirparirqanchu.

2008 watapi, UNI runakunam kaymanta rimarirqanku, mana allinta kachkan nispa, sinchi hatuchasqa kachkan, mana munayniyuq, hinataqsi kunanmanta pacha kay rurachinakuna sayarirqapun. 2011 watapi, mana munaniyuq kay rurachina kaspaqa, wañuysunchik nirpakun. 2017 watapi, kay proyecto-qa sipiyqachirpakun

Chawpi ñawiriywasi

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Chawpi ñawiriywasi .

1768 watamanta huk chawpi ñawiriywasi paqariyta munakurqan, achqa yachaqkunanpaq, sapa facultad kikin huñunakuna kaspaqa, huk aswan hatun ñawiriywasi ruwachiyta kananta. 1871 watapi, qhipa Chiliwan maqanakuy, tukuy ñawiriywasi ch'usaq karqan, hinaqsi XX siglopi, huk allin ñawiriywasi kamachiq, Pedro Zulen, Jorge Basadre-wan musuqllachiy ruwarirqanku, kamachirqanku kay chawpi ñawiriywasi, paykunaqa yuparqan tukuy qillqapanq'akunaqa, yupana churarqanku. Kunanpacha Pedro Zulen Chawpi Ñawiriywasi sinchi achka huñusqa informatización , musuqllachiy proyectokuna. Chawpi ñawiriywasi 19.800m² -pi purin, kaywan, Piruw mamallaqtapi sinchi hatun ñawiriywasi kapun, Awya Yalapi huk sinchi hatun hina kan. Tawa huñusqata wasikuna ruwan, tinkisqa kanku, pichk'a sarunakuna kapun, Mamallaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin hawk'aypatan kachkan

Kay ñawiriywasi 2500 runakunam haykuyta atin. Huk multifuncional qhawachina kapun, 400 tiyanakuna, achka allyiwakamachasqa sistemakunawan akpun, videu-pi rikuchiypaq, camara, llika tink'ina, proyector-kuna, wayrasimikuna, waqkuna. Kay ñawiriywasi tukuy rurachinta paysapa ruwayta atin, hinallataqsi, huk virtual ñawiriywasi kapun.

Sistema de bibliotecas (SISBIB)-wan tant'asqa kachkan.

Yachay Suntur Unquna Wasi

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Yachay Suntur Unquna Wasi.

Kunanpacha Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Unquna Wasin yachay suntur ukhun kachkan, yachaqkunam qhali kayninmanta, unquyninkunamanta, unquymanta allinchaymanta, hampikunamantapaspaq kan kay unquna wasi 1998 watapi hatun puquy killapi qallarichirqaku, ñawpa pachakuna, taqasqa consultoriokuna kamachirqaku. Kay unquna wasi, yachaqkunam, yachachiqkunam, kamachiqkunam, llaqtakunam unqunan hampichiypaq kan, qhalinchankupaq, achka imankunata ruwanku, operacion-kuna hina, achka emergencikunapipas, traumatismo hina, ruphaq runa allinchaypaq hina, nanakuna, waqkuna.

Achka serviciokuna kaman, radiologia hina, hampi kuq hina, uqhuy allinchay hina, diabetes qhawachiy hina, sida qhawachiy hina, nuna yachay hampiq kapun, khir hampiqtapas, tullu hampiq, ukhukurku hampiq, khurku kuchukuna, ginecología, waqkuna.

Achka campaña-kuna ruwanku, waq sunturkunawan, vacunacion nispapaq, yawar qunaypaq, achkatapis.

San Markus Sinku Hayt'ana Pampa

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Hayt'ana Pampa, Metallica takichkan.

Mamallaqta San Markus Kuraq Yachay Suntur Sinku Hayt'ana Pampan (Kusa San Markus Hayt'ana Pampa hina riqsisqa), San Markus Yachay Suntur Llaqtan yaqa chawpinmin kachkan. Yaykunapaq 5 tawak'a Amezaga Avenidaqa atin, hinallataqsi, 36 tawak'a Venezuela Avenidaqa, Piruw suyupi, Lima llaptapi. 1951 watapi kicharqanku, 400 San Markus Yachay Suntur watakuna p'unchaynin yuyachinaypaq. Kay sinru hayt'ana pampapi 70 000 runakuna yaykuyta atin, ña, kunanpachaqa sapa kamachiqnin 43 000 runakuna yaykuyta saqin, ima emergencia, allin lluqsinaypaq kananrayku, kaykunatawan, Pirw mamallaqtapi huk hatun hayt'ana pampa kan.

Kunan, kaypiqa San Markus Club-ta p'ukllan (Kastilla: Club Deportivo Universidad San Marcos), kay club-ta iskay kaq Piruwpa ligan p'ukllan.

Hinaqtin, kay pampata yachaqkuna, yachachiqkuna, kamachiqkunapaq kapun, paykunaqa ima imanruwana ruwanku. Kunanpacha hinallataq, kaypiqa concierto-kuanata ruwanku, sinchi achka takiqkuna kaypi hamunqaku, wakin paykunaka: Metallica, Korn, Gustavo Cerati, Marc Anthony, Bon Jovi, Green Day, The Smashing Pumpkins, Fania All-Stars, Iron Maiden, Shakira, Slayer, Van Halen, Bad Religion, Juanes, Aerosmith, Pearl Jam, Noel Gallagher, Lady Gaga, waqkuna kan.

Yachaqkuna wasin

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Yachaqkuna wasin.

Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin iskay yachaqkuna wasikunawan kapun, iskay akllasqa campus-ninkunapaq:

  • "Yachay suntur llaqtap" yachaqkuna wasin huk kaq campus-pi kapun, ña qaylla Avenida Universitaria, Avenida Venezuela-ntin, iskaykuna. Warmikuna, qharikuna yachaqkuna wasinchakun, paykunaqa lliw Piruw mamallaqtamanta hamun, chalamanta, antimanta, sachamanta, chinchaymanta, uralanmanta, kunti, antimanta; hinallataq, tukuy carrera-kunamanta. Kunanpachapi, kay yachaqkuna wasin pachaq iskayniyuq yachaqkuna wasinchan.
  • Julio C. Tello yachaqkuna wasin Avenida Grau 1190-pi kachkan, San Fernando Hampi Yachay Facultad-pa waqtan, Mamallaqtap San Markus Kuraq Sunturpi. Kay hatun wasi, lliw Piruw mamallaqtamanta yachaqkuna wasinchan, yachaqkunaqa chalamanta, antimanta, sachamanta, chinchaymanta, uralanmanta, kunti, antimanta hamun; hinallataq, tukuy carrera-kunamanta. Kunanpachapi, kay yachaqkuna wasin isqunchunka iskayniyuq yachaqkuna wasinchan.

Kawsay saphi, qhapaq kayninpas

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Centro histórico de Lima
Bien cultural inscrito en 1988, extensión en 1991.
Pacha:Lima

Willana:
Lima, “Qhapaqkunap llaqtan”, aswan hatun, chaninchasqa uma llaqta Awya Yalapi karqan, Ispaña allpanchikpi, qaylla 18 ñiqin pachakwatap chawpinkama. Pacha kuyuchip qatanninraq ruwasninsraq, kunanpacha achka wank'akuna kan, ñawpa San Francisco kunwintu hina, kay kunwintuqa aswan hatun kay tiqsi muyup k'uchu kan. Achka Limap wasinkuna maki k'apchiqkuna, llaqtamanta k'apchiqkunap, sumaqwasi kamaq, Iwrupamanta hamawt'akunaptin ruwamurqan (UNESCO/BPI)

Huchuy willay
El Centro Histórico de Lima, conocido como Ciudad de los Reyes, se encuentra en el valle del Rímac y fue fundado por el conquistador español Francisco Pizarro en enero de 1535 en los territorios dirigidos por el Cacique de Rímac. Lima fue la capital política, administrativa, religiosa y económica del Virreinato del Perú y la ciudad más importante de los dominios españoles en América del Sur. La ciudad desempeñó un papel destacado en la historia del Nuevo Mundo de 1542 al siglo XVIII, cuando la creación de los Virreinatos de Nueva Granada (1718) y de La Plata (1777) puso fin gradualmente a la omnipotencia de la más antigua colonia española en América del Sur.

El proceso de evangelización trajo varias órdenes religiosas a finales del siglo XVI. Obtuvieron un gran reconocimiento que se tradujo en la construcción de muchas iglesias y conventos de gran extensión y sofisticación. También se construyeron hospitales, escuelas y universidades. La Universidad San Marcos fue construida en 1551. La vida social y cultural de la ciudad se organizó en estos lugares, dando así al Centro Histórico una imagen de convento que caracterizó el perfil urbano de la ciudad hasta la mitad del siglo XX. Allí, la creación artística de alto nivel y la producción tuvo lugar e influyó en la mayoría de las regiones de América del Sur. El cambio demográfico, desde la ciudad colonial hasta hoy, explica las graves modificaciones del paisaje urbano. En el área metropolitana actual se puede observar una huella escasa del centro histórico de Lima, a excepción de algunos conjuntos notables: la Plaza de Armas (con la catedral, la capilla del Sagrario, el palacio arzobispal), la Plaza de la Vera Cruz con Santo Domingo, y sobre todo el complejo monumental del convento de San Francisco. Aunque el desarrollo urbano del siglo XX —la construcción de la avenida Abancay en 1940— ha reducido este inmenso dominio, San Francisco aún presenta un conjunto de edificios conventuales que destaca por su superficie, su coherencia, la belleza de la arquitectura y la riqueza de decoraciones interiores.

Muchas de las obras públicas construidas durante el período del virreinato son importantes monumentos históricos de hoy, como el puente de piedra sobre el río Rímac, el Paseo de Aguas, la Alameda de los Descalzos y la Plaza de Toros de Acho ubicada en el actual distrito de Rímac, y el Cementerio General, actualmente llamado Presbítero Matías Maestro. En el siglo XVII, la ciudad fue rodeada de murallas hasta 1870. Durante este período, la arquitectura de Lima cambió debido a varios fuertes terremotos en 1586, 1687 y 1746. Por lo tanto, los edificios fueron estabilizados con adobe y ladrillos en el primer piso y quincha (durante los tiempos prehispánicos) en el segundo, mejorando así el comportamiento estructural durante los terremotos. La arquitectura civil se caracterizó por fachadas, pasillos, patios y balcones particularmente cerrados o de "caja", que variaron ligeramente en estilo y tipo durante el período republicano, hasta fines del siglo XIX, cuando se inició la "modernización" urbana y nuevos edificios arquitectónicos orientados al estilo europeo fueron introducidos. Los monumentos históricos (edificios religiosos o públicos, como el palacio Torre Tagle) que se encuentran dentro del perímetro del Patrimonio Mundial datan de los siglos XVII y XVIII y son ejemplos típicos del barroco hispanoamericano. La arquitectura de los otros edificios es a menudo representativa del mismo período. Así, a pesar de la adición de ciertas construcciones del siglo XIX (como Casa Courret en el estilo Art Nouveau) al viejo tejido urbano, el núcleo histórico de la ciudad recuerda a Lima en la época del Reino Español del Perú. (UNESCO/BPI)

La Universidad Nacional Mayor de San Marcos cuenta —o se relaciona históricamente— también con varios monumentos considerados por el Ministerio de Cultura del Perú como Patrimonio Cultural de la Nación, al ser obras arquitectónicas o lugares de valor artístico, histórico, cultural y social:

ID Monumento Provincia Localidad Ubicación Imagen
LIM-243 Universidad Nacional Mayor de San Marcos Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Casona de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Parque Universitario, esquina con Jirón Azángaro.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Universidad Nacional Mayor de San Marcos

Subir otra imagen

LIM-193 Plaza de Santa Ana de Lima Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Plaza de Santa Ana de Lima

Subir otra imagen

LIM-224 Iglesia de San Carlos de Lima, hoy Panteón de los próceres Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Casona de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Parque Universitario, esquina con Jirón Azángaro.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Iglesia de San Carlos de Lima, hoy Panteón de los próceres

Subir otra imagen

LIM-226 Iglesia de San Marcelo de Lima Lima Distrito de Lima Jirón Rufino Tarrico, esquina con Avenida Emacipación.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Iglesia de San Marcelo de Lima

Subir otra imagen

LIM-239 Convento de Santo Domingo e Iglesia de la Veracruz de Lima Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Jr. Camaná, esquina con Jirón Conde de Superunda.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Convento de Santo Domingo e Iglesia de la Veracruz de Lima

Subir otra imagen

LIM-248 Palacio del congreso Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Plaza de la Inquisición (conocida hoy como Plaza Bolívar).
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Palacio del congreso

Subir otra imagen

LIM-252 Antiguo colegio real de San Felipe Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Colegio Real de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Jr. Ancash cuadra 6, esquina con Jirón Andahuaylas.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Antiguo colegio real de San Felipe

Subir otra imagen

LIM-257 Antigua escuela de medicina de San Fernando Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Facultad de Medicina "San Fernando" (Universidad Nacional Mayor de San Marcos): Av. Grau cuadra 7.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Antigua escuela de medicina de San Fernando

Subir otra imagen

LIM-399 Casa de Raúl Porras Barrenechea Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Miraflores (Lima) Calle Narciso de la Colina 398, esquina con Calle Alfonso Ugarte 179.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Casa de Raúl Porras Barrenechea

Subir otra imagen

LIM-463 Huaca de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Lima Distrito de Lima Ciudad Universitaria de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos: Avenida Universitaria s/n. - Avenida Venezuela cuadra 34.
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Huaca de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos

Subir otra imagen

Kurku kallpanchay

2019 Qun Awya Yala P'ukllanaykunan Sede

2019 Qun Awya Yala P'ukllanaykunanpaq, "Lima 2019 Ruwaq Comite"-qa achka wasichakuna akllanqaku, paykunaqa qaylla Lima llaqtamanta kanayta karqan, Callao hinaq, Chaykunawanpi Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin karqan, chayman ruwanaypaq, kaykuna ruwayta atiyraq kanan:

  • San Markus Sinku Hayt'ana Pampa (musuqllachina) — atletismo y fútbol;
  • San Markuspa polideportivo-n (ruwachina) — gimnasia rítmica, artística y con trampolín, bolos y pelota vasca.

Aylluskapuraq Uynikuna

San Markus Kuraq Yachay Suntur aswan 500 conveniokunawan kan, hawa mamallaqtakunam yanapakunaypaq achka hawa yachaysunturkunawan waq sunturkunawan. Kay conveniokuna t'aqwina kanan atin, wiñachina, hamawt'akunap aswan yachanaypaq, yachaqkunap phawanaypaq atinpas, qhipadradupitaq, hinallataq ñawpagradupi waqkunapas. Phanakuna, tantanakuykunam kamachiy wasi kaykunata qhwayta kanan, becakunap, conveniukunapas taq'ayta hina kanan, kay kamachita rikturwasipi kachkan, yachay sunturpa chawpin

Kaykunawan wakin conveniokuna kapun (2017 wata, Intiraymi killakama):

América del Norte:

  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Kanata Universidad de Columbia Británica
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Kanata Universidad de Montreal
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Kanata Universidad de Quebec en Montreal
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Jardín Botánico de Misuri
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Jardín Botánico de Nueva York
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Universidad de Harvard (LASPAU: Latin American Scholarship Program of American Universities)
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Museo Field de Historia Natural
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Universidad Drexel
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Universidad de Massachusetts Lowell
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  HAM Wildlife Conservation Society
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Mihiku Benemérita Universidad Autónoma de Puebla
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Mihiku Universidad Autónoma de Guadalajara
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Mihiku Universidad Autónoma del Estado de México
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Mihiku Universidad Nacional Autónoma de México
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Kuwa Universidad de Camagüey Ignacio Agramonte y Loynaz

América del Sur:

Asiya:

  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Tayhan Universidad de Hanyang
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Tayhan Universidad de Hankuk de Estudios Extranjeros
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Tayhan Universidad Nacional de Andong
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Tayhan Universidad Nacional de Pukyong
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Chunwa Jardín Botánico del Sur de China
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Chunwa Universidad de Estudios Internacionales de Beijing
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Chunwa Universidad Suroeste de Ciencia y Tecnología
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Nihun Museo Nacional de Etnología de Osaka
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Nihun Universidad de Tokai
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Nihun Universidad de Waseda
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Nihun Universidad de Yamagata
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Malasya Universidad de Malaya
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Taylandya Universidad del Sur de Taiwán
  • Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Taylandya Universidad Nacional Chengchi

Europa:

Aswan kay convenio-kuna, San Markus Yachay Suntur paynin convenionta kapu, alianza estrategica kanayrayku, kaypita wakin yachaqkuna phawanaypaq kapun, qhipagradupi, ñawpagradupi, kimsa chanisqa Piruw yachay sunturnin —UNMSM, UNI UNALM-pas—. Kay programankuna wakin hawa mamallaqtakuna yachay sunturkunawan tikranaypaq kanan, huknin: Alimanya, Ransiya, Italiyapas, waqkuna.

Yachay suntur hatun runakuna

Mama Llaqtap San Markus Hatun Yachay Sunturnin hatun runakuna::

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Autoridades y catedráticos sanmarquinos en Medicina y Ciencias de la Salud, inicios del siglo XX.

Yachaqikunawan yachachiqkuna

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Sanmarquinos destacados en Letras y Ciencias Sociales, inicios del siglo XX.

Paykunaqa kapun:

En ciencias, ingenierías y salud:

  • María Luisa Aguilar (nawpaq quyllur riqina kamayuq piruwki, runayaatsiq (primera astrónoma peruana, educadora)
  • Miguel C. Aljovín (hanpi kamayuq -médico-, runayaatsiq- educador)
  • Santiago Antúnez de Mayolo (ima tikray yachaq (físico), kamayuq (ingeniero), yupana kamayuq (matemático), niwtrun tsuyakaatsiq tariq (descubridor teórico del neutrón))
  • Claudio Alarco von Perfall (hayni riqina kamayuq (psicólogo), runayaatsiq (educador))
  • Daniel Alcides Carrión (Piruwki hanpi kamaypa ushakaariqnin ("mártir de la medicina peruana"))
  • Sebastián Barranca (riqina kamayuq (científico), warikay yachaq (naturalista), may rimay yachaq (filólogo))
  • Alberto Barton (hanpi kamayuq (médico), "Partunila pasilihurmis" tariq ("descubridor de la Bartonella bacilliformis))
  • Enrique Basadre Stevenson (hanpi kamayuq (médico), llaqta pushariq (político))
  • Germán Berríos ( uma nanay yachaq (médico psiquiatra), yachaykuyaq (filósofo), hayni riqina kamayuq (psicólogo))
  • Bertha Bouroncle (hanpi kamayuq (médico), tapupaakuq (investigadora))
  • Walter Blumenfeld ( alimanyaki rurapaq hayni riqina kamayuq (psicólogo experimental alemán))
  • Carlos Bustamante Monteverde (kaway tikray yachaq (biofísico), kaway pakir yachaq (bioquímico))
  • Fernando Cabieses (hanpi kamayuq (médico), riqina kamayuq (científico))
  • Katia Cánepa Vega (yayuqati yachaq (científica de la computación), qatiriq (diseñadora))
  • Eduardo Carrasco Toro (patsa rikapaq (cosmógrafo), yupana kamayuq (matemático), runayaatsiq (educador))
  • José Casimiro Ulloa (hanpi kamayuq (médico), qillqaq (escritor), llaqta pushaq (político))
  • Francisco Antonio Cosme Bueno (hanpi kamayuq (médico), riqina kamauy (científico))
  • Honorio Delgado (uma nanay yachaq (médico psiquiatra), runayaatsiq (educador))
  • Luis Estrada de los Ríos (piruwki ñawpaq hayni riqina kamayuq (primer psicólogo peruano))
  • Juan Antonio Fernández (arhintinaki hanpi kamayuq (médico argentino))
  • Godofredo García (yupana kamaq (matemático), kamayuq (ingeniero))
  • Uriel García Cáceres (hanpi kamayuq (médico), llaqta pushaq (político))
  • Louis Godin (ransyaki patsa rikapaq, (cosmógrafo), quyllur riqina kamayuq (astrónomo), yupana kamayuq (matemático) francés)
  • Max González Olaechea (hanpi kamayuq (médico))
  • José Granda Esquivel ( kamayuq (ingeniero), yupana kamayuq (matemático), runayaatsiq (educador))
  • Eleazar Guzmán Barrón (kaway pakir yachay (bioquímico), hanpi kamayuq (médico))
  • Eduardo de Habich (pulaki kamayuq, yuapana kamayuq (ingeniero, matemático polaco))
  • Cayetano Heredia (hanpi kamayuq (médico))
  • Max Hernández Camarero (hanpi kamayuq (médico), haykutsunaq (psicoanalista) )
  • Fortunato Herrera (riqina kamayuq (científico), warikay yachaq (naturalista))
  • Elmer Huerta (isqu qishiay yachaq (oncólogo), "Mulanpi isqu qishyay mahinakupaypa" umalliqnin (presidente de la American Cancer Society))
  • Juan Ramón Koenig (patsa rikapaq (cosmógrafo), yupana kamayuq (matemático))
  • María Koepcke (pishqukay yachaq (ornitóloga), qurikuq (coleccionista), llapsha wankiq(fotógrafa))
  • Maxime Kuczynski (alimanyaki hanpi kamayuq (médico alemán))
  • Pablo Lagos Enríquez (illa rumillku yachaq (meteorólogo))
  • Carlos Lisson Beingolea (kay patsa rikapaq (geólogo))
  • Cristóbal de Losada y Puga (yupana kamayuq (matemático), qiqlla qutu kamayuq (ingeniero de minas))
  • Liliana Mayo (hayni riqina kamayuq (psicóloga), Ana Suliwan chawpiq qallariq (fundadora del "Centro Ann Sullivan"))
  • Javier Mariátegui Chiappe (uma nanay yachaq hanpi kamayuq (médico psiquiatra))
  • Carlos Monge Medrano (hanpi kamayuq (médico), riqina kamayuq (científico))
  • Gabriel Moreno (patsa rikapaq (cosmógrafo), hanpi kamayuq (médico), yuana kamayuq (matemático))
  • Alejandro Moser Blessing (químico ruso-alemán)
  • José Gregorio Paredes (hanpi kamayuq (médico), puri qishay yachaq epidemiólogo, llaqta pushaq (político))
  • Carlos Enrique Paz Soldán (hanpi kamayuq (médico))
  • Pedro Peralta y Barnuevo (riqina kamayuq (científico), maakya yachaq (jurista), atskaypa qillqaq (polígrafo), atskaypa rimaq (políglota))
  • Augusto Pérez Araníbar (hanpi kamayuq (médico), runa kuyariq (filántropo))
  • Hugo Pesce (hanpi kamayuq (médico), yamaykatsiq (salubrista), runakay yachaq (humanista))
  • Gastón Pons Muzzo (pakir yachaq (químico), runayaatsiq (educador))
  • Marius Emmanuel Pozzi-Escot Ashcroft (ransyaki kamayuq riqina kamayuqwan (ingeniero y científico francés))
  • Manuel Prado Ugarteche (ingeniero, político, presidente de Perú)
  • Margarita Práxedes Muñoz (riqina kamay kamarikushqa ñawpaq warmi piruwki (primera peruana bachiller en ciencias))
  • Javier Pulgar Vidal (patsa rikapaariq (geógrafo), runayaatsiq (educador))
  • Antonio Raimondi (kaway yachaq (biólogo), patsa rikapaq (geógrafo), italyaki warikay yachaq (naturalista italiano))
  • Teodoro Ramos Saco (waata hanpi kamayuq (médico veterinario))
  • Juan Rehr (chikaki patsa rikapaq yupana kamayuqwan (cosmógrafo y matemático checo))
  • Laura Rodríguez Dulanto (primera peruana médico y doctora en ciencias)
  • Alfred Rosenblatt (matemático y científico polaco)
  • Francisco Ruiz Lozano (cosmógrafo, matemático)
  • Carlos Alberto Seguín (médico psiquiatra)
  • Javier Arias Stella (descubridor del "fenómeno Arias Stella")
  • Manuel Tamayo Möller (médico, científico)
  • José Tola Pasquel (matemático, ingeniero civil)
  • Manuel Sebastián Ugarte y Moscoso (médico, militar)
  • José Casimiro Ulloa (médico, político, escritor)
  • Hipólito Unanue (médico, político, runa shuqa (prócer))
  • Hermilio Valdizán ( médico psiquiatra)
  • Federico Villarreal (matemático, ingeniero, físico, políglota)
  • Juan Velásquez Gamarra (hanpi iman musyaq (químico farmacéutico), político)
  • Augusto Weberbauer (hacha yachayyuq (botánico) y educador alemán)
  • Guillermo Whittembury Mendiola ( rurun rikapaq (médico nefrólogo))

En letras, humanidades y artes:

  • Xavier Abril (poeta, ensayista)
  • Martín Adán (poeta)
  • Luis Felipe Alarco Larrabure (filósofo, educador)
  • Rosa Alarco Larraburre (musicóloga, educadora)
  • José María Arguedas (escritor indigenista, antropólogo)
  • Carlos Germán Belli (poeta)
  • José Bermúdez de la Torre y Solier (escritor, abogado)
  • Federico Blume y Corbacho (poeta, periodista)
  • Alfredo Bryce Echenique (novelista, abogado)
  • Antonio de la Calancha (cronista, eclesiástico)
  • César Calvo (poeta)
  • Rodolfo Cerrón Palomino (lingüista, investigador)
  • José Santos Chocano (poeta, diplomático)
  • Antonio Cisneros (poeta)
  • Luis Benjamín Cisneros (poeta, diplomático, político)
  • Luis Jaime Cisneros (lingüista, educador)
  • Arturo Corcuera (poeta)
  • Marco Antonio Corcuera (poeta)
  • Antonio Cornejo Polar (crítico literario, educador)
  • Hernando Cortés (dramaturgo, director, actor)
  • Washington Delgado Tresierra (poeta, educador)
  • Jorge Eielson (poeta, artista)
  • José Antonio Encinas (educador, político)
  • Alberto Escobar (poeta, lingüista)
  • Jorge Eslava (poeta, narrador)
  • Esther Festini (educadora, primera universitaria peruana)
  • Manuel Atanasio Fuentes (abogado, escritor, periodista)
  • Antonio Garland Sánchez (escritor, periodista, diplomático)
  • Miguel Gutiérrez (escritor)
  • Javier Heraud (poeta)
  • Luis Hernández (poeta)
  • Martha Hildebrandt (lingüista, política)
  • Enrique Iturriaga (compositor, educador)
  • Pedro Labarthe Effio (educador, filósofo)
  • César Lévano (periodista, intelectual)
  • Enrique López Albújar (escritor indigenista)
  • Tulio Loza (actor, abogado)
  • Marco Martos Carrera (poeta)
  • Gonzalo Mariátegui (escritor, pintor)
  • Mariano Melgar (poeta, prócer)
  • Luis Miró Quesada de la Guerra (escritor, periodista, diplomático)
  • Doris Moromisato (poeta, investigadora, abogada)
  • Ramón Mujica Pinilla (historiador del arte, atropólogo)
  • Alejandro Neyra (escritor, abogado, diplomático)
  • Pedro de Oña (poeta, teólogo)
  • Carlos Oquendo de Amat (poeta, narrador)
  • Ricardo Palma (escritor, periodista, político)
  • Felipe Pardo y Aliaga (poeta, dramaturgo, abogado, político)
  • Pedro Paz Soldán y Unanue (poeta, dramaturgo, periodista)
  • Giovanna Pollarolo (poeta, narradora, ensayista)
  • Numa Pompilio Llona (poeta y filósofo ecuatoriado)
  • Federico Prieto Celi (periodista, ensayista, educador)
  • Edgardo Rivera Martínez (escritor, educador)
  • Alejandro Romualdo (poeta, ensayista, pintor)
  • Armando Robles Godoy (cineasta, escritor, periodista)
  • Augusto Salazar Bondy (escritor, filósofo, educador)
  • Sebastián Salazar Bondy (poeta, dramaturgo, periodista)
  • Manuel Scorza (novelista, poeta)
  • Rocío Silva Santisteban (poeta, periodista)
  • Sofocleto (escritor, periodista, humorista)
  • Javier Sologuren (poeta, ensayista, traductor)
  • Francisco Stastny (historiador del arte checo)
  • Augusto Tamayo Vargas (poeta, narrador, historiador)
  • Fernando Tola Mendoza (filólogo, políglota, educador)
  • Fernando Tola de Habich (escritor, bibliógrafo, editor)
  • Goran Tocilovac (escritor serbio)
  • Alfredo Torero Fernández de Córdova (may rimay yachaq,(lingüista), runakaymi yachaq (antropólogo))
  • Demetrio Túpac Yupanqui (educador, abogado, filósofo)
  • Alberto Ulloa Cisneros (periodista, diplomático, político)
  • Abraham Valdelomar (escritor, periodista)
  • José Manuel Valdés (escritor, médico)
  • César Vallejo (poeta, escritor)
  • Blanca Varela (poeta, traductora, periodista)
  • Mario Vargas Llosa , Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Nobel Suñay Simi Kapchiypi (novelista, político, Nobel de Literatura)
  • Emilio Adolfo Westphalen (poeta, ensayista)
  • César Ychikawa (cantante, compositor, economista)
  • Jaime Yrigoyen von der Heyde (escritor, periodista, abogado)
  • Carlos Eduardo Zavaleta (escritor, diplomático, educador)
  • Pedro Zulen (filósofo, bibliotecario)

En leyes, sociales y empresariales:

  • Jaysuño Abramovich (sociólogo, economista, empresario)
  • Javier Alva Orlandini (político, abogado)
  • Juan Miguel Bákula Patiño (diplomático, historiador)
  • José Baquíjano y Carrillo (abogado, precursor)
  • Jorge Basadre Grohmann (historiador de la república)
  • José León Barandiarán (abogado, educador)
  • Víctor Andrés Belaúnde (presidente de Asamblea Gral. de NU)
  • Carlos Aquino (economista, experto en Asia)
  • Luis Bedoya Reyes (líder político, alcalde de Lima)
  • Duccio Bonavia (arqueólogo italiano)
  • Rebeca Carrión Cachot (primera arqueóloga peruana)
  • Leopoldo Chiappo (filósofo, educador, psicólogo)
  • Julio Cotler Dolberg (antropólogo, sociólogo, politólogo)
  • Carlos Manuel Cox Roose (abogado, economista, político)
  • Marco Aurelio Denegri (intelectual, crítico, polígrafo)
  • Ella Dunbar Temple (primera catedrática peruana, historiadora, abogada)
  • Waldemar Espinoza (etnohistoriador, educador)
  • José Gálvez Egúsquiza (abogado, educador, político)
  • Guillermo Ganoza Vargas (empresario, abogado, filántropo)
  • Francisco García Calderón (político, presidente de Perú)
  • Manuel González Prada (filósofo, intelectual)
  • Víctor Raúl Haya de la Torre (líder político)
  • Luis Antonio Eguiguren (abogado, historiador, político)
  • Francisco José Eguiguren Escudero (jurista, político)
  • Víctor Eguiguren Escudero (diplomático, político)
  • Waldemar Espinoza Soriano (etnohistoriador)
  • Carlos Gibson (diplomático, abogado, político)
  • Mariano Iberíco (filósofo, educador)
  • Federico Kauffmann Doig (historiador, arqueólogo)
  • Luis Lumbreras (antropólogo, arqueólogo, educador)
  • Pablo Macera (historiador, investigador)
  • Roberto MacLean (diplomático, jurista)
  • Andy Martínez (estudiante, atleta, record peruano en 100 metros)
  • Óscar Maúrtua (diplomático, abogado)
  • Miguel Maticorena (historiador, investigador)
  • Beatriz Merino (abogada, política)
  • Christian Mesía Montenegro (antropólogo)
  • Aurelio Miró Quesada (historiador, periodista)
  • Francisco Miró Quesada Cantuarias (filósofo, periodista)
  • Francisco Miró Quesada Rada (politólogo, jurista, educador)
  • Luis Miró Quesada de la Guerra (filósofo, alcalde de Lima)
  • Bruno Moll (economista alemán)
  • Bernardo O'Higgins (militar y político chileno)
  • Ramón Olaguer Feliú (abogado y político español)
  • Pablo de Olavide (jurista, político)
  • José Joaquín de Olmedo (abogado, prócer)
  • Juan Ossio Acuña (antropólogo, periodista, político)
  • Valentín Paniagua (político, presidente de Perú)
  • José Pardo y Barreda (político, presidente de Perú)
  • Manuel Pardo y Lavalle (economista, político, presidente de Perú)
  • Gustavo Pons Muzzo (historiador, educador)
  • Raúl Porras Barrenechea (historiador, diplomático)
  • Mariano Ignacio Prado Ochoa (militar, político, presidente de Perú)
  • Mariano Prado Ugarteche (educador, empresario, abogado)
  • Javier Prado Ugarteche (filósofo, abogado)
  • Antonio de Querejazu y Mollinedo (jurista, magistrado)
  • Carlo Radicati di Primeglio (historiador italiano)
  • James Regan (antropólogo estadounidense)
  • José de la Riva-Agüero y Osma (historiador, político)
  • María Rostworowski (etnohistoriadora, investigadora)
  • Felipe Santiago Salaverry (militar, político, presidente de Perú)
  • Luis Alberto Sánchez (abogado, historiador, político, educador)
  • Daniel Schydlowsky Rosenberg (economista, abogado)
  • Ruth Shady Solís (arqueóloga, descubridora de "Caral")
  • Javier Silva Ruete (economista, abogado, político)
  • José Bernardo de Tagle (militar, político, presidente de Perú)
  • Melchor de Talamantes (fraile, teólogo, precursor de la independencia de México)
  • Julio César Tello (arqueólogo, antropólogo, médico)
  • Felipe Tudela y Barreda (diplomático, abogado)
  • Manuel Ulloa Elías (economista, político)
  • Alberto Ulloa Sotomayor (jurista, diplomático)
  • Carlos Daniel Valcárcel (historiador, investigador)
  • Luis Eduardo Valcárcel (historiador, antropólogo)
  • Armando Villanueva (líder político)
  • Augusto Felipe Wiese de Osma (empresario, abogado)

Sumay amawtakuna

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Alumnos sanmarquinos de Jurisprudencia y Leyes en 1896.

Paykunaqa kapun:

Siglo XIX:

Siglo XX:

  • Luis Antonio Eguiguren (abogado, historiador, político)
  • Albert Einstein 15px (físico alemán, Nobel de Física)
  • Charles de Gaulle (presidente de Francia)
  • Luis Jiménez de Asúa (jurista y político español)
  • Juan Pablo II 15px (264º papa de la Iglesia Católica)
  • Gustavo Gutiérrez (fundador de la teología de la liberación)
  • Juan Landázuri Ricketts (cardenal del Perú)
  • Rafael Lapesa (filólogo español)
  • Gabriel del Mazo (educador y reformista argentino)
  • Pablo Neruda 15px (poeta chileno, Nobel de Literatura)
  • María Reiche (arqueóloga y matemática germano-peruana)
  • Julio Rodríguez Villanueva (farmacéutico y bioquímico español)
  • Augusto Vargas Alzamora (cardenal del Perú)

Siglo XXI:

  • Willem Adelaar (lingüista neerlandés)
  • Anthony Atala (médico, pionero en medicina regenerativa)
  • Peter Agre 15px (biólogo estadounidense, Nobel de Química)
  • Robert Alexy (jurista y filósofo alemán)
  • Dámaso Alonso (presidente de la RAE)
  • Manuel Atienza Rodríguez (jurista y filósofo español)
  • Óscar Avilés Arcos (cantautor, guitarrista)
  • Juan Miguel Bákula Patiño (diplomático, historiador)
  • Luis Bedoya Reyes (líder político, alcalde de Lima)
  • Ignacio Berdugo Gómez de la Torre (abogado español, rector de la USAL)
  • Germán Berríos (médico psiquiatra, psicólogo)
  • Mario Bunge (filósofo, físico, humanista)
  • Carlos Bustamante Monteverde (biofísico, bioquímico)
  • Juan Carlos Capuñay Chávez (economista, director del APEC)
  • Martin Carnoy (economista e ingeniero estadounidense)
  • Camilo José Cela 15px (novelista español, Nobel de Literatura)
  • Victor Chiu Wan Tsang (científico estadounidense)
  • Alberto Cordero-Lecca (filósofo, físico nuclear)
  • Peter Diamond 15px (economista estadounidense, Nobel de Economía)
  • Rogelio Díaz Guerrero (psicólogo mexicano, investigador)
  • Peter C. Doherty 15px (veterinario y médico inmunólogo australiano, Nobel de Medicina)

  • Raúl Aníbal Etcheverry (abogado argentino)
  • Luigi Ferrajoli (jurista italiano)
  • Rubem Fonseca (escritor y guionista brasileño)
  • Juan Ramón de la Fuente (médico psiquiátra, rector de la UNAM)
  • José Antonio García Belaúnde (diplomático, político)
  • Raúl García Zárate (concertista de guitarra)
  • Robert Hugh Gilman (científico estadounidense)
  • Fathi Habashi (ingeniero químico egipcio)
  • Robert Hemenway (literato estadounidense, rector de KU)
  • Elmer Huerta (oncólogo, presidente de la American Cancer Society)
  • Daisaku Ikeda (filósofo budista y escritor japonés)
  • Eliane Karp (antropóloga francesa-estadounidense)
  • Ban Ki-moon 15px (secretario general de las NU)
  • Bernardo Kliksberg (economista argentino)
  • Danièle Lavallée (arqueóloga e historiadora francesa)
  • Luiz Inácio Lula da Silva (ex presidente brasileño)
  • Eusebio Leal (historiador cubano)
  • Pablo Macera (historiador, investigador)
  • Nelson Maculan Filho (ingeniero y científico brasileño)
  • Julio César Maglione (odontólogo y deportista uruguayo, presidente de la ODEPA)
  • Claudio Magris (escritor italiano)
  • Jamil Mahuad Witt (presidente del Ecuador)
  • Eric Maskin 15px (economista estadounidense, Nobel de Economía)
  • Robert C. Merton 15px (economista estadounidense, Nobel de Economía)
  • Carlos Monsiváis (escritor mexicano)
  • Luis Alberto Moreno (presidente del BID)
  • Edgar Morin (filósofo francés)
  • Leonardo Morlino (politólogo italiano)
  • Dieter Nohlen (politólogo alemán)
  • Yoshio Onuki (arqueólogo japonés)
  • Valentín Paniagua Corazao (político, presidente del Perú)
  • Javier Pérez de Cuéllar 15px (secretario general de las NU)
  • Adolfo Pérez Esquivel 15px (artista argentino, Nobel de la Paz)
  • Cristóbal Pissarides 15px (economista grecochipriota, Nobel de Economía)
  • Claudio Rama Vitale (educador uruguayo)
  • James Regan (antropólogo estadounidense)
  • Silvio Rodríguez (cantautor cubano)
  • José Luis Rodríguez Zapatero (presidente del España)
  • Dionisio Romero Seminario (economista, empresario)
  • María Rostworowski (etnohistoriadora, investigadora)
  • Claus Roxin (abogado y jurista alemán)
  • Juan Ruiz Manero (jurista español)
  • Theotonio dos Santos (economista brasileño)
  • Albert Sasson (microbiólogo francés-marroquí, director adjunto de UNESCO)
  • Daniel Schydlowsky Rosenberg (economista, abogado)
  • Ruth Shady (arqueóloga, descubridora de "Caral")
  • Anwar Shaikh (economista estadounidense)
  • Bernat Soria (médico y político español)
  • Charles Spielberger (psicólogo estadounidense, creador del STAI)
  • Michele Taruffo (jurista italiano)
  • Sergio Tobón (educador colombiano)
  • Tzvetan Todorov (filósofo francés)
  • Alejandro Toledo Manrique (economista, presidente del Perú)
  • Alain Touraine (sociólogo francés)
  • Jesús Urbano Rojas (artesano, retablista)
  • Mario Vargas Llosa 15px (novelista, político, Nobel de Literatura)
  • Gianni Vattimo (filósofo italiano)
  • Alejandro Cussiánovich Villarán (sacerdote, educador
  • Michel Vovelle (historiador francés)
  • Allan Wagner Tizón (diplomático, abogado)
  • Guillermo Whittembury Mendiola (médico nefrólogo)
  • Tatsuya Yamada (médico japonés)
  • Muhammad Yunus 15px (economista bangladesí, Nobel de la Paz)
  • Eugenio Raúl Zaffaroni (jurista argentino)
  • Reiner Tom Zuidema (antropólogo estadounidense)
  • Ravi Zacharias (apologista indio-canadiense-estadounidense)
  • Ricardo Pahlen Acuña (contador, investigador y profesor argentino)

Rikchakuna

Kaypipas qhaway

Pukyukuna

Hawa tinkikuna

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 

Punku p'anqa: Piruw


Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Listritukuna (Limaq) Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Limaq llaqta suyu: Ankun | Ahustinu | Ati | Atipamanta Mariya Llaqta | Chaqlakayu | Hatunquchamanta Maqlalina | Hatunquchamanta Santa Mariya | Hisús Mariya | Limaq | Linsi | Lurikanchu-Chusiqa | Lurikanchumanta San Huwan | Lurin | Mulina | Pachakamaq | Phaqchachakuna | Pukusana | Purrispa San Martín | Qarawayllu | Qispi | Qispillaqta | Qumas | Rimaq | Rumichaka | Salwatur Llaqta | San Isiru | San Luwis | San Mihil | San Wartulu | San Wurha | Santa Anita | Santa Rusa | Surkillu | Surqu | Sumaqñawch'i | Uliwukuna | Uqhucha | Waranku | Miraphuluri | Miraphulurimanta San Huwan | Witurya | Wiriña | Yanañawch'i
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna  Suyukuna (Piruw) Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna 
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna The Quechua Alliance
Qichwa Wikidiyaqa 2020 Qichwa Simi Aktiwismumanta Atipanakuypi, yupaychasqa suñaytam chaskikurqan

———— Qichwa Wikipidiya - kuskallapunim qispichikusun ————
"Wikipidia en quechua obtiene reconocimiento en 1er Concurso de Activismo Quechua"

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin: Wiñay kawsay, Tantanakuy, Haykuna The Wikipedia Logo

Tags:

Mama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Wiñay kawsayMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin TantanakuyMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin HaykunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Ruwallakuna, wasikunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Kawsay saphi, qhapaq kayninpasMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Kurku kallpanchayMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Aylluskapuraq UynikunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Yachay suntur hatun runakunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin RikchakunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Kaypipas qhawayMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin PukyukunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin Hawa tinkikunaMama Llaqtap San Markus Kuraq Yachay Sunturnin12 ñiqin ayriway killapi1548155115711821Awya YalaAwya Yala (Mulanpi)ChaninIspañaKastilla simiLatin simiLimaLimaqPiruwPiruwpa wiñay kawsayninQhapaq kamaqillqaVirreinato del PerúWankurinaWataYachay suntur

🔥 Trending searches on Wiki Qichwa simi:

Willaq Pirqa (kuyuq wankilli)MakkaShamayka17 ñiqin qhapaq raymi killapiSan José Chikitus1374Wari puruwinsiyaLiaoning pruwinsya1814Ñawi hampikamayuq1006The Coca-Cola CompanyQusa420211930 watakuna1519Porto Alegre8 ñiqin aymuray killapiQhapaq p'anqaPanyapi simiPilurusyaChaqllisinchiRuruchiWikiWeb k'itiQ'illu mayuT'ipanaGenovaWanuchana1823IllawiMachu Picchu898Pinchikilla chaqnaLitunyaThupayiPinchikilla pusaqFacundo CabralAntonio VivaldiSapsi ChaskinanchaSirbya simiKhillay19 ñiqin qhapaq raymi killapiIsrayilVermont suyuWasi quwi366AlwatrusIntiPurtuyalAwustaralya allpa pachaEvo MoralesIllwa8 ñiqin kantaray killapiShenzhenChina uywaSintuAntimunyuKurku kallpanchayBarcelona2024California suyuSach'a muthuyWaskaBristolSan Huwakin (Mamuriy)Nurwikha9 ñiqin qhulla puquy killapi🡆 More