اوبه

دا يو داسې ماليکيول دی چې د آکسيجن له يوه او د هايډروجن له دوؤ اټومونو د کوالېنټ تړنگ په پايله کې رامېنځ ته کېږي. په ثابتې تودوخې او حالت کې اوبه د يوه مايع په بڼه وي، خو په زمکه باندې اوبه د مايع تر څنگ په جامده بڼه لکه يخ او کنگل او د گاز په بڼه لکه بړاس هم موندل کېږي. اوبه په اوب-کرکجنو هوارو د مايع کرېسټالونو په بڼه هم موندل کېږي.

اوبو د زمکې د سرمخ ۷۰،۹% پوښلې، او د ژوند هر يوې بڼې او اړخ ته يو اړين شی دی. د زمکې پر سر اکثراً اوبه په سمندرونو او د سمندرونو نه دباندې په نورو اوبزېرمو کې موندل کېږي، ۱،۶٪ اوبه د زمکې نه لاندې زېرمو کې موندل کېږي او ۰،۰۰۱ % اوبه په اتمسفير کې د بړاس، ورېځو او نورو بخاراتو په بڼه موندل کېږي. سمندرونه د ټولو اوبو ۹۷ ٪ برخه، کنگلتونونه او د واورو قطبي غرونه د اوبو ۲و۴ ٪ برخه او په وچه کې د اوبو زېرمې، دريابونه، ډنډونه او رودونه دا ټول ۰،۱ ٪ برخه جوړوي. د زمکې د اوبو ډېره لږه برخه په ژونديو بيالوژيکي اورگانيزمونو او نورو صنعتي توليداتو کې موندل کېږي.

 

اوبه یو کیمیاوی ماده ده چی د کیمیاوی فورمول یی H2O دی. ددی فورمول څخه څرگندیږی چی د اوبو یو مالیکول دوه هایډروجنونه د یو اوکسیجن سره د اشتراکی رابطی په مرسته سره نښتی دی.

او به په طبیعیت کی په دری شکلو سره لیدل کیږی.

1. غاز
2. مایع
3. جامد

""د اوبو مهم مشخصات""

• اوبه یو په معیاری حرارت او فشار کی مایع حالت لری.
• اوبه په الکترومقناتسی طیف کی غیر شفاف رنگ لری.
• اوبه منفی چارچ لری.
• اوبه یو ښه محلل دی.‌
• په حجره کی ټول ترکیبا په اوبو کی منحل دی.
• خالصی اوبه کم برق انتقالولی شی
• د اوبو د جوش نقطه د بارومتر په فشار پوری اړوند ده. مگر د بحر په سطح اوبه په ۱۰۰ سانتی گرادو کی ایشی.

اوبه ددی له کبله چی ډیر مختلف شیان په ځان کی حلولی شی نو کیدای شی مختلف خوندوه او بویونه د همغه حل شوی مادی په اساس سره ولری. انسانانو او حیواناتو کی د بوی حس په کافی اندازی سره انکشاف موندلی او د هغه لاری دوی کولی شی چی د اوبو ډیر ترش والی او یا بوی تشخیص کړی او د هغه د استعمال څخه مخنیوی وکړی.

د چینی اوبه یا هغه اوبه چی معمولا په بازار کی پیدا کیږی د منرالونه مزه لری. مگر خالصی اوبه چی مالیکولی حالت یی H2O دی مزه نلری او بوی نلری. په بازارونو د اوبو د خالص اعلان پدی معنی وی چی هغه اوبه کوم زهری ماده نلری او د دی ترځنگ د میکروبونو څخه هم پاکی دی.

اوبه په اکثره ځایونو کی پیدا کیږی چی مقدار یی توپیر کوی. داسی ویلی کیږی چی اکثره ستوری اوبه لری.

دی ورته اوبه د وریځو کی هم پیدا کیږی.‌ د ۲۰۱۱ د جولای په ۲۲ په یو راپور کی راغلی وو چی یوه لویه وریځ لیدل شوی چی د اوبو د غازاتو څخه تشکیل شوی وه او ۱۴۰ تریلیونه ډیری اوبه د څمکی دسطحی د اوبو څخه لری. دا وریځه د څمکی څخه ۱۲ بیلیونه لمریز کاله لیری واقع ده.

د اوبو بخارونه په لاندی ځایونو کی هم لیدل شوی دی.

• په زحل ستوری کی
• د څمکی په اتموسفیر کی
• په مریخ ستوری کی
• په اورانوس ستوری کی

په مایع شکل سره اوبه د څکی په سطح سره ۷۱ سلنه برخه جوړوی.

هایډرولوژی هغه علم دی چی د اوبو حرکت ،‌ توزیع ، او کیفیت مطالعه کوی. د اوبو توزیع د ځمکی پر سطح د هایډروگرافۍ په نامه سره یادیږی. د ځمکی لاندی اوبو د حرکت او توزیع علم د هایډرو جیولوژۍ په نامه سره یادیږی. هغه علم چی یخک تر مطالعی لاندی نیسی د گلاسیولوژۍ په نامه سره یادیږی. او د هغه علم چی د بحر اوبه تر ځیړنی لاندی نیسی د اوسینو گرافۍ په نامه سره یادیږی. د ایکولوژۍ او هایډورلوژی گډه مطالعه د ایکوهایډرولوژۍ مبحث دی.

ټولی هغه اوبه چی د ځمکی لاندی‌،‌د ځمکی په سر او یا سطح پیدا کیږی د د هایدرو سفیر په نامه سره یادیږی. د خاوری په سر د اوبو تمویل په حجمی ډول سره 1,338,000,000 km3 دی.‌

د اوبو دوران

د اوبو دوران په علمی ډول سره د هايډرولوژیک دروان په نامه سره یادیږی. عبارت د یو دوامداره تبادل اوبو دی چی د هايډروسفیر ، اتموسفیر ،‌ دخاوری د اوبو ، د څمکی د سری اوبه ، دځمکی لاندی اوبو او نباتاتو تر منځ صورت نیسی.

اوبه پورته یادو شوی ځایونو ته په لاندی طریقو انتقال مومی.

1. تبخیریevaporation
2. ورښت precipitation
3. سیلاب runoff

د تازه اوبو ځیرمی

د تازه اوبو ځیرمی د بارانونو او واوری د اوبو څخه عبارت دی. دا اوبه په لوړو ارتفاعاتو کی ټولیږی او بیا د هغه ځایونو څخه نورو ځایونو چی لږ ارتفاع لری بهیږی . ددی ترځنگ دا ډنډی اوبه یا ټولی شوی اوبه څمکه هم جذبوی چی د هغه له لاری د چینو ، کاریزونو او رودونو پشکل بهیږی.

‎