Ποντιακόν Λαλίαν: λαλιάν

Οι απογόν' ατουν σο σημερ'νόν τη Τουρκίαν και τη Ρουσίαν λέγ'ν' ατα «ρωμαίικα» (σην Τουρκίαν: romeyika για rumca, σην Ρουσίαν: ромейка). Οι Ρωμαίοι τ' Ελλάδας λέγ'ν' ατα «ποντιακά». Έτον επίσημην γλώσσαν ση Δημοκρατίαν τη Πόντονος και σην ΣΣΣΔ.

Τ' οσημερνόν τ' επίσημον νούνισμαν λεει το ποντιακόν η λαλίαν εν παρακλάδ τ' αρχαίου τ' ελλενιστικού τη Κοινής κι αποκουμπισκάται σα ιωνικά τ' ελλενικά. Έχ' απές λεχτικόν και γραμματικήν ασ' άλλα γλώσσας, άμον τ' οθωμανικόν ('κ εν τα τούρκικα τ' οσημερνού τη Τουρκίας), το ρούσικον κι άλλα γλώσσας τη Καύκασονος.

Ο γλωσσολόγον ο Μανόλης ο Τριανταφυλλίδης, χωρίζ' ατη σε τρία ιδιωματικά ομάδας:

1. τ' οινουντιακά ιδιώματα ασα τόπε τ' Οινόης (τουρκ. Ünye, επηρεάσταν πολλά ασα νεοελλενικά)
2. τραπεζουντιακά ιδιώματα (επηρεάσταν ολίγον ασα νεοελλενικά)
3. χαλδιώτικα ιδιώματα (επηρεάσταν πολλά ασ' οθωμανικά τα τούρκικα)

Ασ' άλλ τη μερέαν πα σα παλαιά τα χρόναι πολλοί ελογαρίαζαν πως το ποντιακόν η λαλία εν ιδιαίτερον ελλενικόν γλώσσαν. Αέτς λ.χ. ο Κώστας Τοπχαράς έγραψεν σο βιβλίονατ Ι Γραματικι Τι Ρομεικυ Τι Ποντεικυ Τι Γλοςας, το ποντιακόν η λαλίαν ανεπτύχτεν σε διαφορετικά κοινωνικο-οικονομικά συνθήκας κι εδιαμόρφωσεν τατεινεθή λεχτικόν, φτογκολογίαν κλπ που διαφέρνε αση δημοτικήν και το λεχτικόνατς κι επηρεάστεν ασά ξενικά τα γλώσσας άμον ντο ίνεται σ' ούλαι τα γλώσσας, ακόμαν και σην δημοτικήν. Ο ρωμαίικον ο ποιητής και μεταφραστής Λεόντιος Κυριάκοβ ασην Ουκρανίαν έγραψεν πως τα ρωμαίικα τ' Ουκρανίας χωρίζνε αση δημοτικήν το καλατσέβνε σην Ελλάδαν, άμα τα δύα γλώσσας ένι καρδιακά αδέρφια κι έχνε έναν αρχαίον μάναν.

Τα ρωμαίικα τη Πόντονος 'κ έχνε επίσημον αλφάβητον, άμα πολλοί Ρωμαίοι κουλανεύνε τ' ελλενικά τα γράμματα και θέκνε και διακριτικά για προφέρνε σωστά τα φτόγκους ατοί 'π δεαβάζνατα. Οι Ρωμαίοι τη Τουρκίας και σα παλαιά δημοκρατίας τη Σ.Σ.Σ.Δ. κουλανεύνε τ' ατεινέτερα τα γράμματα.

Ο Κώστας Τοπχαράς εποίκεν κι εκουλενέυτεν σα βιβλίανατ ιδιαίτερον ποντιακόν αλφάβητον, το «φωνητικόν αλφάβητον» το οποίον αποκουμπισκάται σα ελλενικά τα γράμματα. Επλοποίησεν την ορθογραφίαν «τ' ιστορικού τ' αλφάβητου», εφήκεν τα «περισσά» τα γράμματα και σημείον για τον τόνον 'κ έβαζεν. Εκράτησεν το Υ, το οποίο προφέρκεται ΟΥ [u]. Τα Ξ και Ψ μεταβάλκουνταν σε ΚΣ και ΠΣ για να «λείπ' η σύγχιση». Κιαραέτς επέμνεν το αλφάβητον με τα ακόλουθα γράμματα:

• Ethnologue.com
• Pontos Kültürü - Το βιβλίον τη Ομέρ Ασάν online σην ptolemaida.net
• Ocena.info - Σελίδαν τη ρωμαίικου χωρί τ' Ότσενας, σην Τραπεζούνταν σουμά (σα ποντιακά, με τούρκικα γράμματα)