پنجابی ناول دی تریخ

پنجابی ناول دا اتہاس

لکھاری	گرپال سنگھ سندھو
دیس	بھارت
بولی	پنجابی
چھاپن آلے	ساہت اکادمی دلی

پنجابی ناول دا شروع

پنجابی ناول دے شروع بارے دو راواں پرچلت ہن۔ پہلی رائے انوسار پنجابی ناول پنجابی دے باقی آدھونک روپاکاراں وانگ پچھمی ساہت دے پربھاو ادھین پیدا ہویا۔ دوجی رائے ایہہ ہے کہ پنجابی ناول مدھکالین برتانت روپاں بھاوَ قصہ-کاو، وار-کاوَ تے جنگ نامہ تے ساکھیاں آدی توں پیدا ہویا ہے۔ پنجابی ناول ورگا کوئی ساہتک روپاکار مدھکالین ساہت وچّ پراپت نہیں سی پر پنجابی ناول نے مدھکالین کتھا-ساہت توں اپنی بنتر وچّ بہت سارے انشاں نوں سمویا ہے۔ گور پال سنگھ سندھو نے پنجابی ناول دے اتہاس دے ستّ حصے بنائے ہن۔ سبھ توں پہلا ناول دیاں وشیشتاواں اتے پنجابی ناول دے مڈھ بجھن تے پریرنا سروتاں بارے وچار کیتا گیا ہے۔ دوجے حصے وچّ ناول دے مڈھلے سروپ اتے پنجابی ناولاں تے ناولکاراں بارے چرچہ کیتی گئی ہے۔ تیجے-چوتھے حصے وچّ پنجابی ناول دی پرمکھ رچناتمک پروتریاں نال سنبندھت ناولاں تے ناولکاراں بارے چرچہ کیتی گئی ہے۔ پنجویں حصے وچّ اتر-یتھارتھوادی ناول دے سرلیکھ ہیٹھ سمکالی پنجابی ناول دی چرچہ کیتی گئی ہے ۔ ناول دے ستویں حصے وچّ پرواسی ناول تے پاکستانی پنجابی ناول دی چرچہ کیتی گئی ہے۔

ناول تے پنجابی ناول دی ترقی لین

ناول اک لمی کہانی اتے گلپمئی رچنا ہے۔ جس وچّ زندگی دی ویاپک پیشکاری اتے وشلیشن پاتراں، گھٹناواں، ستھانک ویرویاں، وارتالاپ اتے بھاشا دوارا ولکھن وشو درشٹی راہیں کتھا سرجن دی ودھی دے روپ وچوں کیتا جادا ہے۔ ایہہ اجیہا گلپی سنسار سرجدا ہے جو سچا سنسار نہ ہندیا وی اصلی پرتیت ہندا ہے۔ اک پاسے اس دا سنبندھ سمکالی جیون دے یتھارتھ نال جڑدا ہے اتے دوجے پاسے کالپنک گلپ سنسار وچّ پیش ہوئے کلا دے یتھارتھ نال بنیا رہندا ہے۔

پنجابی ناول دا مڈھ اتے مڈھلا سروپ

ڈاکٹر، جوگندر سنگھ راہی، ڈاکٹر، ہردرشن سنگھ اتے ڈاکٹر. عطر سنگھ ورگے ودوان پنجابی ناول دے مڈھ بجھن وچّ قصہ کاوَ، وار-کاوَ، جنم ساکھیاں اتے گورو لباس دا مکھ یوگدان محسوس کردے ہن۔ پنجابی ناول دے مڈھ بارے پرچلت دوجا سدھانت پنجابی ناول نوں انگریزی شاسن دوران پیدا ہوئے نظام اتے یورپی ناول دے پربھاو وچّ پیدا ہویا مندا ہے۔ اس کرکے اس دا سدھا رشتہ انگریزی راج پربندھ دے قایم ہون دے فلسروپ پیدا ہوئے سماجک حالاتاں نال جڑیا ہویا دکھائی دندا ہے۔ پنجابی دے مولک ناولاں دے مڈھ اتے وکاس پرکریا نوں اس طرحاں پیش کیتا جا سکدا ہ 1.بھائی ویر سنگھ، بھائی موہن سنگھ وید س. چرن سنگھ شہید توں علاوہ ہور وی اجیہے ناول کار ہن جنھاں نے اپنی اکا-دکا رچناواں نال پنجابی ناول دی پرمپرا نوں وکست کرن وچّ یوگدان پایا جویں-: امر سنگھ چھاپیوالا، پرں. نرنجن سنگھ، حکیم سندر سنگھ، گیانی ہزورا سنگھ، ر بخش سنگھ

انسانیت مقصدی دور

ایہہ ناول پنجابی وچّ برتانت سرجن دے پکھ تو ویں اتے وشیگت سندربھاں اتے سروکاراں دے پیشکاری دے نظرئیے توں وی بنیادی تبدیلی لے کے آؤندا ہے۔ اس کرکے ویکتیوادی آدرشوادی دور دے پنجابی ناول وچّ چار مکھ وکھرتاواں پیش ہندیاں ہن۔ پہلی اس ناول دی رچنا درشٹی وچّ دھارمک ماحول اتے مارکسواد دے نبھاء دی روایت ختم ہندی ہے۔ دوجا پنجابی ناول دا دھرا دھارمک اتے سمپردائک سندربھاں دی تھاں ساڈیاں سماجک سمسیاواں بندیاں ہن۔ تیجا اجیہے نائک دی سرجنا ہندی ہے جو اچانک واپرن والی انہونی نہ مصیبتاں وچّ گھر جاندا ہے۔ چوتھا اس دور دا ناول پہلے ناول وچّ پرچلت برتانتک حوالیاں دا تیاگ کرکے سمکالی یگ دے برتانتک حوالیاں دی ورتوں کرکے اپنی وکھری قسم دی ناولی کتھا دی اساری کردا ہے۔ اس دور وچّ نانک سنگھ، سنت سنگھ سیکھوں، سریندر سنگھ نرولا، کرنل نرندرپال سنگھ، جسونت سنگھ کنول، گرچرن سنگھ، ایشور چندر نندہ آدی ہن۔

ترقی تے حقیقت پسند دور دا ناول

حقیقت پسند ساہت سرجن پرکریا دی بنیادی وشیشتا ایہہ ہے کہ اس وچّ ویکتی تے سماج دے آپسی رشتے دیاں ساریاں سرگرمیاں نوں واستوک چتر پیش کرن دے نظرئیے توں چتریاں جاندا ہے۔ پنجابی ساہت وچّ یتھارتھوادی دھارا دے اپجن اتے وگسن وچّ پرگتیوادی ساہت دھارا دی بنیادی بھومکا ہے۔ اس دور دا پنجابی ناول وی پرگتیواد/ یتھارتھواد نال رچناتمک اتے برتانتک سروکار اتے سندربھ رکھدا ہے۔ ایہہ ناول پرگتیبادی گلپ شیلی دا پریوگ، یتھارتھک کتھانک اساری اتے پاتراں دی آپو اپنے سبھیاچارک پچھوکڑ والی بولی آدی ورتوں کرکے اس دیاں پرمکھ برتانتک خوبیاں نوں اساردی ہے۔ اس دور وچّ سوہن سنگھ سیتل، کرتار سنگھ دگل، گردیال سنگھ، سرجیت سنگھ سیٹھی، سکھبیر، امرتا پریتم، دلیپ کور ٹوانا، اجیت کور اتے ایہناں توں علاوہ کجھ انگولے ناول کار وی آؤندے ہن۔

اتر حقیقت پسند دور

اتر حقیقت پسند دور دے ناول وچّ دو مکھ سرجناتمک رچیاں پرچلت ہندیاں ہن۔ پہلی رچی مطابق اس دور دا ناول وشیگت اتے رچنا- درشٹی دی ونّ-سونتا نوں رچن دی کوشش کردا ہے۔ اس دور دی دوجی رچی یتھارتھ دیاں بھرانتیاں نوں سمرن اتے اوہناں دا آدرش پریرنا راہیں ہتھ لبھن جاں یتھارتھ دے دسنتار سروپ دا سپاٹ چترن کرن دی تھاں، اوہناں دے حقیقی ورودھاں دی تلاش کرنا ہے۔ اس دور دا ناول وشیاں دی ونّ-سونتا دے نال-نال رچنا-درشٹی دی ونّ-سونتا نوں دھارن کر لیندا ہے۔ اتر-یتھارتھوادی دور دا پنجابی ناول برتانتک جگتاں دے لحاظ نال وی پوری طرحاں وکھرتا قایم کردا دیکھیا جا سکدا ہے۔ اس دور دے پرمکھ ناول کار اندر سنگھ خاموش، متر سین میت، گرمکھّ سنگھ سہرال، بلدیو سنگھ، جوگندر سنگھ کیروں، ہربھجن سنگھ بلونت سنگھ آدی ہن۔

پرواسی پنجابی ناول

ویہویں صدی دے پنجویں دہاکے توں بعد پنجابیاں دا وڈے پدھر تے ہویا پرواس اک پاسے تاں اتہاسک طور تے ستھتیاں وچّ ہوئی تبدیلی دے روپ وچّ مہتو گرہن کر لیندا ہے اتے دوسرے پاسے اجوکی پنجابی سرجناتمکتا دی ستھتی نوں سمجھن لئی وشیش سارتھکتا رکھدا ہے۔  اس کرکے ایہناں ناولاں وچّ پنجابی منکھ اتے سبھیاچار دی اوپرے سماج وچلی ستھتی نوں بڑی گمبھیرتا اتے جٹلتا نال پیش کیتا گیا ہے۔  مڈھلے پرواسی پنجابی ناول وچّ ستئیّ درشاں دے چترن دے نال-نال کجھ ناولکاراں دے ناول گمبھیر سبھاء دا ناولی-برتانت سرجن دی کوشش وی کردے ہن۔ اس دور دے پرمکھ ناول کار کیلاشپری، رگھبیر ڈھنڈ، درشن سنگھ دھیر، سورن چندن، سشیل کور، ہرجیت اٹوال، ندیم پرمار آدی ہن۔  

پاکستانی پنجاب دا پنجابی ناول

1947 دا ورھا پاکستانی لیکھکاں لئی نویں اتے آزاد ملک نوں قایم کرن والا ہے اتے نال ہی نال ایہہ اجیہے قومی دکھانت دا منجر پیش کردا ہے جس وچّ صدیاں دی پرانی سانجھ تے بھائی چارا کھنڈ-پنڈ جاندا ہے۔   پاکستانی پنجابی ناول دی ولکھنتا اسدے وشیش برتانت سرجن ودھی وچّ ہے۔  اس کرکے ایہناں ناولاں وچّ پرتیکاتمک ودھی دا پریوگ بہت زیادہ ہویا ہے۔  پاکستانی پنجاب دے پنجابی ناول دے وکاس نوں  اسیں وبھنّ ناولکاراں دوارا پائے یوگدان آسانی نال ویکھ سکدے ہاں۔  ایہناں ناولکاراں دوارا کیتے بھن-بھنّ ناولی تزربیاں تے ورتیاں گئیاں وکھ-وکھ برتانتک ودھیاں  نال پنجابی ناول وچّ اک گولنیوگ  ادھیائے جڑدا پرتیت ہندا ہے۔  اس دور وچّ افضل احسن رندھاوا، فخر جمان، سلیم خان گمی، احسن بٹالوی، کہکشا ملک، رضیہ نور محمد آدی ہن۔  

ایہ وی ویکھو

• پنجابی ساہت دا اتہاس

حوالے