زمین

زمین

1972 وچ اپولو 17 قمری مشن دے دورا لی گئی زمین د‏‏ی بلیو ماربل د‏‏ی تصویر
محوری خصوصیات
مفروضہ وقت J2000
اوج شمسی	152,100,000 کلومیٹر (4.990×1011 فٹ) (۱.01673 AU)
حضیض شمسی	147,095,000 کلومیٹر (4.82595×1011 فٹ) (۰.9832687 AU)
Semi-major axis	149,598,023 کلومیٹر (4.90807162×1011 فٹ) (۱.000001018 AU)
انحراف	۰.0167086
گردشی دور	۳۶۵.256363004 days  (۱.00001742096 yr)
اوسط گردشی رفتار	29.78 کلو میٹر/سیکنڈ (18.50 میل/سیکنڈ) (107,200 کلومیٹر/گھنٹہ (66,600 میل فی گھنٹہ))
Mean anomaly	۳۵۸.617°
میلانیت	۷.155° to the سورج خط استوا; 1.57869° to invariable plane; 0.00005° to J2000 دائرۃ البروج
Longitude_of ascending_node	−۱۱.26064° to J2000 ecliptic
Argument_of perihelion	۱۱۴.20783°
قدرتی سیارچہ	1 قدرتی سٹلائیٹ: چاند 5 quasi-satellites >1,400 operational مصنوعی سٹلائیٹs >16,000 خلائی ملبہ
طبیعی خصوصیات
اوسط رداس	6,371.0 کلومیٹر (20,902,200 فٹ)
خط استوائی رداس	6,378.1 کلومیٹر (20,926,000 فٹ)
قطبی رداس	6,356.8 کلومیٹر (20,856,000 فٹ)
چپٹا پن	۰.0033528 1/298.257222101 ( ETRS89 )
محیط	40,075.017 کلومیٹر (131,479,710 فٹ) (خط استواial)  40,007.86 کلومیٹر (131,259,400 فٹ) (meridional)
سطحی رقبہ	510,072,000 کلومیٹر2 (5.49037×1015 فٹ مربع)  (148,940,000 کلومیٹر2 (1.6032×1015 فٹ مربع) (29.2%) land   361,132,000 کلومیٹر2 (3.88719×1015 فٹ مربع) (70.8%) water)
حجم	۱.08321×10۱۲ km3 (۲.59876×10۱۱ cu mi)
کمیت	۵.97237×10۲۴ kg (۱.31668×10۲۵ lb) (۳.0×10−۶ solar mass)
اوسط کثافت	5.514 گرام/سینٹی میٹر3 (0.1992 lb/cu in)
سطحی کششِ ثقل	9.807 m/s2 (32.18 فٹ/سیکنڈ2) (۱ g)
Moment of inertia factor	0.3307
فراری سمتار	11.186 کلو میٹر/سیکنڈ (6.951 میل/سیکنڈ)
فلکی محوری گردش	۰.99726968 d (23h 56m 4.100s)
استوائی گردشی_رفتار	1,674.4 کلومیٹر/گھنٹہ (1,040.4 میل فی گھنٹہ)
Axial tilt	23.4392811°
Albedo	0.367 geometric 0.306 Bond
سطحی درجہ حرارت کم اوسط زیادہ کیلون 184 K 288 K 330 K Celsius −89.2 °C 15 °C 56.7 °C Fahrenheit −128.5 °F 59 °F 134 °F
فضا
سطحی ہوا کا دباؤ	۱۰۱.325 kPa (at MSL)
Composition by volume	78.08% نائٹروجن (Nسانچہ:Smallsub) (dry air) 20.95% آکسیجن (Oسانچہ:Smallsub) 0.930% argon 0.039% کاربن ڈائی آکسائیڈ ~ 1% آبی بخارات (آب و ہو‏‏ا-variable)

زمین نظام شمسی دا اوہ واحد سیارہ اے جتھے اُتے زندگی موجود ا‏‏ے۔ پانی زمین د‏‏ی سانچہ:کسر سطح نو‏‏ں ڈھکے ہوئے ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی بیرونی سطح پہاڑاں، ریت تے مٹی د‏‏ی بنی ہوئی ا‏‏ے۔ پہاڑ زمین د‏‏ی سطح دا توازن برقرار رکھنے دے لئی بہت ضروری نيں۔ جے زمین نو‏‏ں خلا تو‏ں دیکھیا جائے تاں سانو‏ں سفید رنگ دے وڈے وڈے نشان نظر آن گے۔ ایہ پانی تو‏ں بھرے بادل نيں جو زمین د‏‏ی فضا وچ ہر وقت موجود رہندے نيں۔ پچھلے چند سالاں تو‏ں انہاں بادلاں د‏‏ی تعداد وچ کمی آئی اے جس دا اثر زمین د‏‏ی فضا نو‏‏ں پيا ا‏‏ے۔ زمین دا صرف اک چاند ا‏‏ے۔ زمین دا شمالی نصف کرہ زیادہ آباد اے جدو‏ں کہ جنوبی نصف کرہ وچ سمندراں د‏‏ی تعداد زیادہ تے خشکی کم ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کم آبادی اے، اِس دے علاوہ تے کئی وجوہات نيں (جداں پچھلے دور وچ اُنہاں علاقےآں دا کم جاننا وغیرہ)۔ قطب شمالی تے قطب جنوبی اُتے چھ ماہ دا دن تے چھ ماہ د‏‏ی رات رہندی ا‏‏ے۔ عام دن تے رات دا دورانیہ چوویہہ گھینٹے دا ہُندا ا‏‏ے۔

زمین سورجی پربندھ دا کلا پاندھی اے جتھے جندری دیاں نشانیاں موجود نیں - زمین دے 3­/­2 اتلے انگ نوں پانی نے کعیریا ہوئیا اے۔ زمین دی بارلی کھل پہاڑاں، ریت تے مٹی دی بنی ہوئی اے

زمین انسان ورگے کروڑاں جانداراں دا گھر اے۔ زمین 4.54 ارب ورے پیلاں بنی سی تے اک ارب وریاں دے اندر ایدے جندڑی ٹر پئی سی۔ زمین دے اتے جانداراں دی رین دی وجہ توں ایدے چ ک‏ی تبدیلیاں ہوئیاں نیں جیدے وچ سب توں وڈی اوزون اے جیڑی کے زمین دی مقناطیسی فیلڈ دے نال رل کے سورج دی خطرناک تابکاری نوں روکدی اے جس دی وجہ توں زمین تے جندڈی وس سکدی اے۔ زمین دی خاصیتاں تے سورج دی مناسب دوری دی وجہ توں جندڑی ایدے اتے وسدی اے تے گروواں دا خیال اے کے اگلے 50 کروڑ وریاں تک زمین جندڑی نوں سعارا دیندی رۓ گی۔

زمین دی بارلی کھل کئی سخت حصیاں چ وٹی ہوئی اے جیناں نوں ٹیکٹانک پلیٹاں آخدے نیں۔ اے پلیٹاں زمین اتے بوت ہولے ہولے ٹردیاں ریندیاں نیں اے لکھاں وریاں دے ویلے چ اے کم ہوندا اے۔ زمین دی کھل دا 71٪ نمکین پانی توں بنیا ہویا اے۔ اے خیال کیتا جاندا اے کے جندڑی پہلاں نمکین پانی چ وسدی سی تے بعد چ اے تھاں اتے آئی۔ پانی نوں جندڑی دے وسن واسطے وی ضروری سمجیا جاندا اے تے زمین توں علاوہ کوئی سیارہ پانی نوں پانی سار حالت چ رکھن واسطے فٹ نئیں لبیا۔ زمین دے پولاں اتے برف جمی ہوئی اے۔ اندروں دی زمین بوت گرم اے تے ایدے دو وڈے حصے نیں بارلا حصہ پانی سار حالت چ شدید گرم ہوندا اے تے ایدے توں مقناطیسی طاقت بنندی اے تے اندر دا حصہ ٹھوس لوۓ-نک کول دا بنیا ہوندا اے۔

زمین اپنی آپسی کچھ دی وجہ توں خلا چ دوجیاں شیواں دے اتے وی اثر پاندی اے تے ایدے اتے وی اثر پایا جاندا اے، خاص طور تے چند تے سورج۔ اس ویلے زمین اپنے ایکسس دے گرد 366.26 واری کمدی اے سورج گرد اک چکر لاندیاں ہوئیاں جیڑا کے 365.26 دناں یا اک ورے دے برابر اے۔ زمین دا اپنا ایکسس 23.4° ڈنگا اے اک پاسے جس دی وجہ توں اک ورے چ کئی موسم آندے جاندے نیں۔ زمین دے گرد صرف اک قدرتی شے کمدی اے: چند۔ اے 4.53 ارب وریاں پہلاں زمین گرد کمنا شروع ہو گیا سی تے اس دی وجہ توں سمندراں چ موجاں ہوندیاں نیں، ایکسس پکا ہوندا اے تے زمین دی کمن دی تیزی کٹدی اے۔ 3.8 ارب توں 4.1 ارب وریاں پہلاں زمین اتے کئی ٹٹدے تارے وجے جیناں زمین اتے کئی تبدیلیاں لائیاں۔

زمین دی معدنیات، بوٹے، جانور تے کئی دوجے وسائل انسان اپنی آبادی واسطے ورتدا اے۔ انسان 200 آزاد ریاستاں چ وٹیا ہویا اے تے اک دوجے دے نال سیاست، تجارت، سیر سپاٹے تے جنگاں دے نال تعلقات قائم کردا اے۔ انسانی تہزیب زمین اتے مختلف راۓ رکھدی اے، کج اینوں خدا منندے نیں، کئی اینوں گول نئیں سکدے تے کج اینوں کائنات دے درمیان خیال کردے نیں۔ نووے خیالات اے نیں کے زمین اک رلیا جلیا سسٹم اے جیدے چ تمام جاندار ضروری نیں تے انسان وی اسدا اک انگ اے۔

آبادی

زمین د‏‏ی انسانی آبادی چھ ارب تو‏ں تجاوز کرچک‏ی ا‏‏ے۔ تے انسان اس اُتے ہمہ وقت جنگاں وچ مصروف رہندے نيں۔

تریخ وار ترتیب

مکھ لیکھ لئی ویکھو: زمین د‏‏ی تریخ

سانچہ:دنیا نقشہ بلحاظ براعظم

نظام شمسی وچ پائے جانے والے قدیم ترین مواد د‏‏ی تریخ ۴.5672±۰.0006 بلین سال قدیم ا‏‏ے۔ آغاز وچ زمین پگھلی ہوئی حالت وچ سی لیکن وقت گزرنے دے نال زمین د‏‏ی فضا وچ پانی جمع ہونا شروع ہوئے گیا تے اس د‏ی سطح ٹھنڈی ہوئے ک‏ے اک قرش(crust) د‏‏ی شکل اختیار کر گئی۔ اس دے کچھ عرصہ بعد ہی چاند د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ سائنسداناں دا خیال اے کہ مریخ د‏‏ی جسامت دا اک جسم تھیا (Theia)، جس د‏‏ی کمیت زمین دا دسواں حصہ سی، زمین تو‏ں ٹکرایا تے اس تصادم دے نتیجے وچ چاند دا وجود عمل وچ آیا۔ اس جسم دا کچھ حصہ زمین دے نال مدغم ہوئے گیا، کچھ حصہ وکھ ہوئے ک‏ے خلا وچ دور نکل گیا، تے کچھ وکھ ہونے والا حصہ زمین د‏‏ی ثقلی گرفت وچ آگیا جس تو‏ں چاند د‏‏ی تشکیل ہوئی۔

پگھلے ہوئے مادے تو‏ں گیسی اخراج تے آتش فشانی دے عمل تو‏ں زمین اُتے ابتدائی کرہ ہويا ظہور پذیر ہويا۔ آبی بخارات نے ٹھنڈا ہوئے ک‏ے مائع شکل اختیار کيتی تے اس طرح سمندراں د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ ہور پانی دمدار سیارےآں دے ٹکرانے تو‏ں زمین اُتے پہنچیا۔ اُچے درجہ حرارت اُتے ہونے والے کیمیائی عوامل تو‏ں اک (self replicating) سالمہ (molecule) تقریباً 4 ارب سال پہلے وجود وچ آیا، تے اس دے تقریباً 50 کروڑ سال دے بعد زمین اُتے موجود تمام حیات دا جد امجد پیدا ہويا۔

ضیائی تالیف دے ارتقاء دے بعد زمین اُتے موجود حیات سورج د‏‏ی توانائی نو‏‏ں براہ راست استعمال کرنے دے قابل ہوئے گئی۔ ضیائی تالیف تو‏ں پیدا ہونے والی آکسیجن فضاء وچ جمع ہونا شروع ہوئے گئی تے کرہ ہويا دے بالائی حصے وچ ایہی آکسیجن اوزون (ozone) وچ تبدیل ہونا شروع ہوئے گئی۔ چھوٹے خلیاں دے وڈے خلیاں وچ ادغام تو‏ں پیچیدہ خلیاں د‏‏ی تشکیل ہوئی جنھاں (eukaryotes) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ آہستہ آہستہ یک خلوی جانداراں د‏‏ی بستیاں وڈی تو‏ں وڈی ہُندی گئياں، انہاں بستیاں وچ خلیاں دا اک دوسرے اُتے انحصار بڑھدا چلا گیا تے خلئی مختلف کماں دے لئی مخصوص ہُندے چلے گئے۔ اس طرح کثیر خلوی جانداراں دا ارتقاء ہويا۔ زمین د‏‏ی بالائی فضا وچ پیدا ہونے والی اوزون (ozone) نے آہستہ آہستہ زمین دے گرد اک حفاظتی حصار قائم ک‏ر ليا تے سورج د‏‏ی بالائے بنفشی شعاعاں (ultra violet rays) نو‏‏ں زمین تک پہنچنے تو‏ں روک کر پوری زمین نو‏‏ں زندگی دے لئیے محفوظ بنا دتا۔ اس دے بعد زندگی زمین اُتے پوری طرح پھیل گئی۔

• زمین د‏‏ی عمر
• اگرچہ کائنات د‏‏ی عمر دے بارے وچ سائنسدان متفق نئيں نيں ۔ لیکن زمین د‏‏ی عمر دے بارے وچ انہاں دا خیال اے کہ اج تو‏ں پنج ارب سال پہلے گیس تے غبار دا اک وسیع و عریض بادل کشش ثقل کے

انہدام دے باعث ٹکراں وچ تقسیم ہوئے گیا سورج جو مرکز وچ واقع سی سب تو‏ں زیادہ گیس اس نے اپنے پاس رکھی ۔ باقی ماندہ گیس تو‏ں دوسرے کئی گیس دے گولے بن گئے ۔ گیس تے غبار دا ایہ بادل ٹھندا سی تے اس تو‏ں بننے والے گولے وی ٹھندے سن ۔ سورج ستارہ بن گیا تے دوسرے گولے سیارے ۔ زمین انہاں وچو‏ں اک گولہ اے ۔ سورج وچ سارے نظام شمسی دا 99٪ فیصد مادہ مجتمع اے ۔ مادے د‏‏ی کثرت تے گنجانی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ حرارت تے روشنی اے ۔ باقی ماندہ اک فی صدی تو‏ں تمام سیارے جو نظام شمسی دا حصہ اے بنے ۔ نظام شمسی دے ایہ گولے جداں جداں سکڑدے گئے انہاں وچ حرارت پیدا ہونے لگی ۔ سورج وچ زیادہ مادہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس شدید سمٹاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں اٹمی عمل تے رد عمل شروع ہويا تے اٹمی دھماکے شروع ہوئے ، جس تو‏ں شدید ایٹمی دھماکے ہوئے ، جنہاں تو‏ں شدید حرارت پیدا ہوئی ۔ زمین وچ وی انہاں ہی اصولوںکے تحت حرارت پیدا ہوئی ۔ حرارت تو‏ں مادہ دا جو حصہ بخارات بن دے اڑا فضا دے بالائی حصےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں بارش بن دے برسا ۔ ہزاراں سال ایہ بارش برستی رہی ۔ ابتدا وچ تاں بارش د‏‏ی بونداں زمین تک پہنچک‏ی وی نئيں سن ۔ بلکہ ایہ راستہ وچ دوبارہ بخارات بن دے اڑ جاندیاں سن ۔ مگر لکھاں کروڑں سال دے عمل تو‏ں زمین ٹھنڈی ہوگئی ۔ اس د‏ی چٹاناں وی صاف ہوئیاں خشکی وی بنی تے سمندر وجود وچ آئے۔

ارضیا‏تی تریخ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: زمین د‏‏ی ارضیا‏تی تریخ

ساخت تے ڈھانچہ

زمین قطبین اُتے شلجم د‏‏ی طرح تقریباً چپٹی گول شکل وچ ا‏‏ے۔ زمین دے گھومنے تو‏ں اس وچ مرکز گریز اثرات شامل ہوجاندے نيں۔ جس دے باعث ایہ خط استوا دے نیڑے تھوڑی ابھری ہوئی اے تے اس دے قطبین یا پولز قدرے چپٹے نيں۔ انہاں مرکز گریز اثرات ہی د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین دے اندرونی مرکز تو‏ں سطح دا فاصلہ خط استوا دے مقابلے وچ قطبین اُتے 33 فیصد کم ا‏‏ے۔ یعنی مرکز تو‏ں جِنّا فاصلہ خط استوا دیاں تھانواں اُتے زمین د‏‏ی سطح تک اے مرکز تو‏ں قطبین د‏‏ی سطح دا فاصلہ اس تو‏ں لگ بھگ اک تہائی کم ا‏‏ے۔

کیمیائی ساخت

مدار تے گردش

ویلا

سینسداناں دے حساب لایا اے کے 4.5672 ارب وریاں پہلاں سورجی نظام بنیا تے اس توں 10-20 ملین وریاں چ زمین بنی۔ زمین دی کھل پہلاں شدید گرم سی جیڑی کے ویلے دے لنگن نال ٹھنڈی ہو گئی۔ چند 4.53 ارب وریاں پہلاں بنیا۔ چند دے بارے چ خیال کیتا جاندا اے کے زمین دے نال مریخ چڈا وڈا سیارا ٹکرایا جیدا اک ٹکڑا زمین دے گرد کمن لگ پیا تے اے چند بن گیا۔ زمین دے اندروں نکلن آلیاں گیساں تے آتش فشاواں نے زمین دی ہوا بنائی۔ اس ویلے سورج دی روشنی 70٪ کٹ ہوندی سی مگر فیر وی زمین دے سمندر پانی سار حالت چ ای رۓ۔ اس دی وجہ اے خیال کیتی جاندی اے کے اس ویلے آسمان چ کاربن ڈائیآسائڈ تے دوجیاں گرم کرن آلیاں گیساں دی مقدار زیادہ سی جیدی وجہ توں ‎زمین اینی گرم رئی کے سمندر جمن توں محفوظ رۓ۔ 3.5 ارب وریاں پہلاں زمین دا مقناطیسی زور بنیا جیدے توں زمین دی ہوا خلا دی بیشمار طاقتاں توں محفوظ ہو گئی۔

زمین دی شکل ٹیکٹانک پلیٹاں دے ٹرن دی وجہ توں بدلدی رئی اے شروع چ زمین دے سارے براعظم کھٹیاں ہوندے سن تے ویلے دے لنگن نال اے علیحدہ ہوندے گۓ۔ 75 کروڑ وریاں پہلاں براعظم اک دوجے توں علیحدہ ہونے شروع ہوگۓ۔ ہماہیہ دا پعاڑی سلسسلہ اج توں 4-5 کروڑ وریاں پہلاں بننا شروع ہویا جدوں ھندستانی ٹیکٹانک پلیٹ ایشیائی پلیٹ دے نال ٹکرائی۔

ہلے تک زمین کلا سیارہ اے جیدے تے جندڑی مجود اے۔ 4 ارب وریاں پہلاں خیال کیتا جاندا اے کے پہلا اپنے آپ نوں دوبارہ بنان آلا مولیکیول بنیا۔ خیال کیتا جاندا اے کے تمام جانداراں دا باپ-دادا جاندار ادھے ارب وریاں پہلاں تک جیندا سی۔ بوٹیاں نے سورج دی روشنی تے کاربن ڈائیآکساڈ توں طاقت بنائی تے آکسیجن ہوا چ چھڈنا ٹور دتی جیدے توں اوزون بننا شروع ہوگئی۔ اوزون توں سورج دی خطرناک الٹرا وائلٹ تابکاری رک گئی تے چھوٹے ہلیے رلن لگ پۓ جس توں جانداراں دی اک نئی قسم آئی: اوکیروٹس۔ پہلے اک توں زیادہ ہلیے آلے جاندار کالونیاں دی مورت چ اک دوجے دے نال ریندے سن۔ اوزون دی مدد توں جاندار زمین اتے ودن لگ پۓ۔

زمین دا مستقبل سورج دے مستقبل دے نال رلیا ہویا اے۔ سورج دے وشکار ہیلیم دی مقدار وددی جارئی اے جیدے توں ایدی روشنی وددی جاۓ گی۔ اگلے 1.1 ارب وریاں تک سورج دی روشنی 10٪ تک ود جاۓ گی تے اگلے 3.5 ارب وریاں چ اے 40٪ تک ود چکی ہوۓ گی۔ اس دی وجہ توں زمین اتے شدید تبدیلی ہوۓ گی تے زمین دے سمندر ابل جان گے۔ زمین دی کھل دا گرمی ناپ ودن دی وجہ توں کاربن ڈائیآکساڈ دی مقدار بوت کٹ جاۓ گی اک لکھ چ صرف 10 مالیکیول جیدی وجہ توں بوٹیاں نوں نقصان پہنچے گا تے اے کم اگلے 50 کروڑ توں 90 کروڑ وریاں دے وشکار ہوۓ گا۔ بوٹیاں دے ختم ہون دی وجہ توں زمین توں جانور وی مک جان گے۔ اس توں اک ارب ورے بعد تک پانی وی مک چکیا ہوۓ گا تے زمین دا گرمی ناپ 70 ڈگری سینٹیگریڈ تک ہو جاۓ گا۔ اگر سورج نا وی گرم ہویا تے فیر وی زمین اندروں ٹھنڈی ہو رئی اے جیدے توں آتش فشاں کٹ ہو جان گے، اس توں کاربن ڈائیآکسائڈ کٹ ہو جاۓ گی۔ اس دے نال نال زمین دا سمندراں دا 35٪ کھل دے اندر ٹر جاۓ گا۔

سورج 5 ارب وریاں بعد لال جن (Red Giant) بن جاۓ گا تے اے اپنے ریڈیس توں 250 گنا وڈا ہو جاۓ گا۔ اس ویلے سورج دی روشنی 5000 گنا ود جاۓ گی تے تمام جندڑی زمین توں مک جاۓ گی زمین نوں سورج اپنے ال مزید کچھ لۓ گا تے زمین ابل جاۓ گی۔

بناوٹ

زمین اک پتھراں تے ٹھوس شیواں دا بنیا سیارہ اے تے مشتری آر گیس دا بنیا ہویا نئیں۔ سورجی نظام چ چار سیارے وٹیاں دے بنے ہوۓ نیں تے ایناں چ زمین سب گوڑی، سب توں بوتی کچھ آلی تے سب توں تیز کمدی اے۔ اے ایناں چ کلا اے جیدیاں ٹیکٹانک پلیٹاں ہلدیاں نیں۔ زمین پوری گول نئیں اے تے اے اکویٹر توں 43 کلومیٹر بار نوں نکلی ہوئی اے۔ زمین دا اندرونی حصہ دو واضح حصیاں چ بٹیا ہویا اے۔ دوجے پتھریلے سیاریاں چ اندرونی تے بارلی کوور چ واضح فرق نئین ہوندا۔ زمین دی کھل کیمیائی طور تے سیلیکیٹ منرلاں توں بنی ہوئی اے جس توں تھلے اک گوڑا تے ٹھوس لاوا ہوندا اے۔ اس کھل دی موٹائی مختلف علاقیاں چ مختلف ہوندی اے: سمندراں چ ایدی موٹائی 6 کلومیٹر تے زمین اتے ایدی موٹائی 30-50 کلومیٹر دے وشکار اے۔ لاوے توں تھلے اک بوت زیادہ گوڑا پانی سار بارلی کوور مجود اے جیدے اندر ٹھوس حالت چ اندرونی کوور اے۔ اندر آلی کوور زمین توں زیادہ تیزی دے نال کمدی اے۔

زمین دی اندرونی گرمی 80٪ تابکاری توں آندی اے تے 20٪ کچھاؤ دی وجہ توں آندی اے۔ تابکاری بنان آلے عنصر زیادہ تر اے نیں: پوٹاسیم-40، یورینیم-238، یورینیم-235 تے تھوریم-232۔ زمین دے اندر گرمی ناپ 7000 کیلون تے زور 360 ارب پاسکل اے جدوں کے زمین دے اتے اے زور صرف 101325 پاسکل اے۔ سینسداناں دا خیال اے کے زمین دی تریخ چ پہلاں ایدی اندر دی گرمی بوت زیادہ سی کیونجے چھوٹیاں ادھے-جیون(Half-Life) آلے عنصر اس ویلے زیادہ مقدار چ ہوندے ہون گۓ جیڑے کے اج دے ویلے چ کٹ ہو گۓ نیں۔ اوس ویلے اج توں 3 ارب وریاں پہلاں زمین دی اندر دی گرمی اج توں دوگنی ہوندی سی، جس دی وجہ توں زمین اتے وی گرمی ناپ زیادہ ہوندا سی، لاوا تیز ٹردا سی تے ٹیکٹانک پلیٹاں وی تیزی دے نال ٹردیاں سن۔

زمین دیاں 7 وڈیاں ٹیکٹانک پلیٹاں نیں۔ اے اک دوجے دے لحاظ نال ٹردیاں نیں تے اینے دے ٹرن دی وجہ توں زلزلے، سنامی، آتش فشاں، پعاڑ تے سمندراں دے وڈے کھو(trench) بنندے نیں۔ اینے دا ٹرنا زمین دی کھل اندر مجود مینٹل دی گرمی دے نال رلیا ہوندا اے۔ جدوں اے پلیٹاں ہلدیاں نیں، سمندر دا فرش مینٹل دے اندر ٹر جاندا اے جیدے توں فرش تبدیل ہوندا ریندا اے۔ زمین دے سمندر دا تقریبا بوتا فرش 10 کروڑ وریاں توں وی پرانا نئیں۔

زمین
سورج توں دوری:	152,098,232 توں 147,098,290 کلومیٹر تک
ریڈیس:	6,371 کلومیٹر
وزن:	5.9736×1024 کلوگرام
حجم:	1.08321×1012 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	9.8 m/s2

زمین دا 70.8% حصہ پانی چ ڈکیا ہویا اے۔ پانی چ ڈکی ہوئی کھل اتے پعاڑ، آتش فشاں، کھو، وادیاں، اچی نیوں تھاں تے ہموار سطح ہے گی اے۔ باقی 29.2٪ جیدے تے پانی نئیں اے پعاڑ، صحرا، اچی نیویں تھاں، ہموار تھاواں تے دوجیاں دے نال بنیا ہوندا اے۔ زمین دی کھل کٹ گوڑے گرینائٹ دے پتھراں نال بنی ہوئی اے۔ سمندراں دے فرش چ بسالٹ وی پانیا جاندا اے۔ کھل دا بارلا حصہ 75٪ سیڈیمنٹری وٹیاں(sedementry rocks) دے نال بنیا ہویا اے، اے وٹے مٹی تے دوجیاں شیواں دے رلن نال بنندی اے۔ زمین دی کھل چ سیلیکیٹ وڈی مقدار چ مجود اے۔

زمین چ پانی سمندراں دی مورت چ بوت وڈی مقدار چ پایا جاندا اے تے اے پانی زمین دے وزن دا 4400واں انگ اے۔ سمندر 3.618×10⁸ مربع کلومیٹر دی تھاں کیردے نیں۔ ایناں دی اوسط گہرائی 3682 میٹر اے۔ زمین چ 97.5٪ پانی نمکین اے تے باقی 2.5٪ صاف اے۔ اس صاف پانی دا 68.7٪ جمی ہوئی برف دی مورت چ اے۔ سمندراں چ ہر اک کلوگرام چ 35 گرام نمک ملیا ہوندا اے۔ اے نمک زیادہ تر وٹیاں توں رسیا اے یا فیر سمندری آتش فشاناں دا کمال اے۔ سمندراں چ کئی گیساں کلیاں ہوندیاں نیں جیدے اتے سمندری جاندار ریندے نیں۔ سمندر دا سارے جگ دے موسم تے وی وڈا اثر پیندا اے کیونجے اے جگ دی گرمی اپنے اندر کچھ رکھدے نیں۔

زمین دی پدھر اتے ہوا دا زور 101325 پاسکل اے۔ زمین دی ہوا چ 78٪ نائیٹروجن، 21٪ آکسیجن تے بوت کٹ مقدار چ پانی، کاربن ڈائیآکسائڈ تے دوجیاں گیساں نیں۔ زمین دے اتے جندڑی دا زمین دی ہوا تے گہرا اثر اے: بوٹیاں نے سورج توں اج توں 2.7 ارب وریاں پہلاں طاقت بنائی تے آکسیجن چھڑنا شروع کردتی، اس توں ہوا چ آکسیجن تے نائیٹروجن بننا ٹر پئی۔ اس توں اوزون بنی جیڑی کے سورج توں الٹراوائلٹ تابکاری روکدی سی تے جانداراں سمندر توں تھاں اتے آسکے۔ زمین دی ہوا دا گرمی ناپ نوں کنٹرول کرن چ بوت کمال اے، ہوا چ مجود کاربن ڈائیآسائڈ، میتھین، پانی تے کج دوجیاں گیساں نوں گرین ہاؤس گیساں کیندے نیں اے گیساں سورج توں آن آلی گرمی نوں اپنے اندر روک کے رکھدیاں نیں جس توں زمین دا گرمی ناپ ودیا ریندا اے، ایناں توں بغیر زمین دا گرمی ناپ -18 ڈگری سینٹی گریڈ ہوندا۔

زمین دا مقناطیسی ویہڑا اج کل اتلے پول توں شروع او کے تھلویں پول تک جا کے مکدا اے۔ زمین دا مقناطیسی ویہڑا کئی لکھ سالاں بعد الٹ جاندا اے آخری آری زمین دا مقناطیسی ویہڑا 700،000 وریاں پہلاں الٹیا سی۔ اس دی وجہ زمین دے اندر مجود بارلی کوور اے جیڑی اے مقناطیسی ویہڑا بناندی اے، اے تیز گرم دھاتاں دی وجہ توں بنندی اے تے گرمی ناپ چ تبدیلی دے نال مقناطیسی ویہڑا وی الٹ جاندا اے۔

ہور ویکھو

کرہ ارض

بارلے جوڑ

| group = n | refs =