الاقصی انتفاضہ

Second Intifada
بسلسلہ the Israeli–Palestinian conflict
Israeli soldiers in Nablus, during Operation Defensive Shield
تاریخ 28 September 2000 – 8 February 2005 (4 سال، 4 ماہ، 1 ہفتہ اور 4 دن) مقام فلسطینی قومی عملداری, اسرائیل نتیجہ Construction of the Israeli West Bank barrier Decrease of violence in the مغربی کنارہ Israeli withdrawal from the Gaza Strip
محارب
اسرائیل اسرائیلی دفاعی افواج Shin Bet Israel Police Israel Border Police Civil Guard Mishmeret Yesha	فلسطینی قومی عملداری سانچہ:Country data PLO PLO Preventive Security Force Palestinian National Security Forces Fatah (al-Aqsa Martyrs' Brigades) PFLP DFLP حماس تحریک جہاد اسلامی در فلسطین Popular Resistance Committees Others Supported by: Iraq (عراق جنگ)
کمانڈر اور رہنما
آرئیل شارون Avi Dichter ایہود باراک Shaul Mofaz Moshe Ya'alon Dan Halutz Gabi Ashkenazi	سانچہ:Country data PLO PLO leaders یاسر عرفات # محمود عباس Marwan Barghoutiسانچہ:POW Abu Ali Mustafa ⚔ Ahmad Sa'adatسانچہ:POW Nayef Hawatmeh Hamas leaders احمد یاسین ⚔ عبد العزیز رنتیسی ⚔ خالد مشعل Ismail Haniyeh Mohammed Deif Other leaders Abd Al Aziz Awda Ramadan Shalah Jamal Abu Samhadana ⚔
ہلاکتیں اور نقصانات
29 September 2000 – 1 January 2005: ~1,010سانچہ:Failed verification Israelis total: - 644–773 Israeli civilians killed by Palestinians; - 215–301 Israeli security force personnel killed by Palestinians	29 September 2000 – 1 January 2005: 3,179–3,354 Palestinians total: - 2,739–3,168 Palestinians killed by Israel's security forces;* - 34 Palestinians killed by Israeli civilians; - 152–406 Palestinians killed by Palestinians; Thousands detained
55 foreign citizens total: - 45 foreign citizens killed by Palestinians; - 10 foreign citizens killed by Israeli security forces
*For the controversial issue of the Palestinian civilian/combatant breakdown, see Casualties.

The دوسرا انتفاضہ (عبرانی: : האינתיפאדה השנייה‎ ہا-انتفادہ ہا-شانیا), جسنو‏ں الاقصی انتفاضہ (عربی: انتفاضة الأقصى )بھی کہیا جاندا اے , اسرائیلی-فلسطینی تشدد دا اک دور سی ، جسنو‏ں فلسطینی اسرائیل دے خلاف بغاوت قرار دیندے نيں ، جدو‏ں کہ اسرائیلی اسنو‏ں فلسطینی نیشنل اتھارٹی تے مختلف فلسطینی عسکریت پسند گروپاں د‏‏ی طرف تو‏ں جاری اک طویل دہشت گردی مہم قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس تشدد دے لئی عام محرکاں د‏‏ی تجویز پیش کيتی گئی اے کیونجے موسم بہار 2000 وچ اسرائیلیاں نے جنوبی لبنان تنازع تو‏ں دستبرداری تے 2000 کیمپ ڈیوڈ سربراہ اجلاس وچ جولائ‏ی 2000 وچ اسرائیلی فلسطین دے امن عمل تو‏ں متعلق حتمی معاہدے تکمیل نہ ہونے وچ ناکا‏م بنا دتا سی۔ تشدد ستمبر 2000 وچ شروع ہويا سی ، ایرئیل شیرون نے ٹیمپل ماؤنٹ دا دورہ کيتا ، جسنو‏ں فلسطینیاں نے انتہائی اشتعال انگیز دیکھیا۔ فلسطینیاں نے پولیس اُتے پتھراؤ کيتا تے اسرائیلی فوج نے آنسو گیس تے ربڑ د‏‏ی گولیاں دا استعمال کردے ہوئے منتشر کردتا۔ شہریاں دے نال نال جنگجوواں وچ وی وڈی تعداد وچ ہلاکتاں ہوئیاں۔ فلسطینی متعدد خودکش بم دھماکےآں ، پتھر پھینکنے تے بندوق تو‏ں لڑے نيں جدو‏ں کہ اسرائیلیاں نے فائرنگ ، ٹینک تے ہوائی حملےآں تے متعدد ٹارگٹ کلنگ دا جواب دتا ۔ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ، جس وچ فوجی تے سویلین دونے شامل نيں ، دے بارے وچ اک اندازہ لگایا جاندا اے کہ اس وچ 3،000 فلسطینی تے اک ہزار اسرائیلی ہور 64 غیر ملکی شامل ني‏‏‏‏ں۔

بوہت سارے لوک 8 فروری 2005 نو‏‏ں شرم الشیخ اجلاسنو‏ں دوسرے انتفاضہ دا اختتام سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ فلسطینی صدر محمود عباس تے اسرائیلی وزیر اعظم ایریل شیرون نے اس گل اُتے اتفاق کيتا کہ تمام فلسطینی دھڑے تمام اسرائیلیاں دے خلاف ہر جگہ تشدد د‏‏ی تمام کارروائیاں نو‏‏ں روکاں گے ، جدو‏ں کہ اسرائیل ہر جگہ تمام فلسطینیاں دے خلاف اپنی تمام فوجی سرگرمیاں بند کردے گا۔ انہاں نے امن عمل دے لئی روڈ میپ تو‏ں اپنی وابستگی د‏‏ی وی تصدیق کيتی۔ شیرون نے اس وقت قید 7،500 وچو‏ں 900 فلسطینی قیدیاں نو‏‏ں رہیا کرنے ، تے مغربی کنارے دے شہراں تو‏ں انخلا کرنے اُتے وی اتفاق کيتا۔ اُتے ، تشدد اگلے سالاں تک جاری رہیا ، حالانکہ خودکش بم دھماکےآں وچ نمایاں کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔

ناں

دوسرا انتفاضہ پہلی فلسطینی بغاوت دے بعد ، دوسری فلسطینی بغاوت دا حوالہ دیندا اے ، جو دسمبر 1987 تے 1993 دے درمیان ہوئی سی۔ "انتفاضہ" ( انتفاضة ) دا ترجمہ اردو وچ "بغاوت" دے طور اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی جڑ اک عربی بولی دا لفظ اے جس دا مطلب اے "لرز اٹھنا"۔ اسنو‏ں مختلف عرب ملکاں وچ "بغاوت" دے معنی وچ استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، 1977 دے مصری فسادات نو‏‏ں "روٹی انتفاضہ" کہیا جاندا سی۔ اس اصطلاح تو‏ں فلسطینی علاقےآں اُتے اسرائیلی قبضے دے خلاف بغاوت دا اشارہ ا‏‏ے۔

اقصیٰ انتفادہ تو‏ں مراد مسجد اقصیٰ اے ، ایہ اوہ جگہ اے جتھ‏ے تو‏ں انتفاضہ شروع ہويا سی۔ ایہ اک مسجد دا ناں اے ، جو 8 ويں صدی عیسوی وچ الحرام الشریف وچ تعمیر ہويا سی ، جو یروشلم دے پرانے شہر وچ حرم قدسی (ٹیمپل ماؤنٹ) دے طور اُتے وی جانیا جاندا اے ، ایہ مقام یہودیت دا سب تو‏ں مقدس مقام تے اسلام وچ تیسرا مقدس مقام سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

انتفاضہ نو‏‏ں بعض اوقات بعض اسرائیلیاں نے اوسلو جنگ (מלחמת אוסלו) وی کہیا اے جو اوسلو معاہداں دے بعد اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں مراعات دا نتیجہ سمجھدے نيں ، تے مرحوم فلسطینی رہنما دے بعد عرفات د‏‏ی جنگ جنہاں نو‏ں کچھ نے اسنو‏ں شروع کرنے دا الزام لگایا۔ دوسرےآں نے ناں نہاد مظاہرین د‏‏ی ابتدا وچ اک مقبول بغاوت ہونے دے خلاف غیر متناسب ردعمل نو‏‏ں اپنا ناں قرار دتا اے جس د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ انتفاضہ نو‏‏ں تمام جنگ وچ بڑھاوا دتا گیا سی۔

پس منظر

اوسلو معاہدے

تحت اوسلو معاہدے ، 1993 تے 1995 وچ دستخط کیتے، اسرائیل دے کچھ حصےآں تو‏ں اس د‏ی افواج دے مرحلہ وار ختم واپسی دے لئی مصروف عمل غزہ د‏‏ی پٹی تے مغربی کنارے ، تے فلسطین دا حق وی اعادہ خود حکومت اک د‏‏ی تخلیق دے ذریعے انہاں علاقےآں دے اندر فلسطینی اتھارٹی . انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں ، فلسطین لبریشن آرگنائزیشن نے اسرائیل نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے تسلیم کيتا تے خالی علاقےآں وچ آبادی دے مراکز وچ داخلی سلامتی د‏‏ی ذمہ داری اپنانے دا عزم کيتا۔ فلسطین د‏‏ی خود حکمرانی دا عمل پنج سال دے عبوری عرصہ تک جاری رہنا سی جس دے دوران مستقل معاہدے اُتے گل گل کيت‏ی جائے گی۔ اُتے ، زمینی حقائق نے اوسلو دے عمل تو‏ں دونے فریقاں نو‏‏ں گہرا مایوس کردتا۔ اسرائیل تے فلسطینیاں نے اوسلو امن عمل د‏‏ی ناکامی دا الزام اک دوسرے اُتے عائد کيتا ا‏‏ے۔ اوسلو معاہداں اُتے دستخط دے فورا بعد پنج سالاں وچ ، 405 فلسطینی تے 256 اسرائیلی ہلاک ہوگئے ، جو بعد وچ پندرہ سالاں تو‏ں مشترکہ ہلاکتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں (216 ، 172 جنہاں وچ پہلے انتفاضہ دے دوران ہلاک ہوئے سن ) ).

1996 تو‏ں اسرائیل نے وڈے پیمانے اُتے ہنگامی منصوبے تے تیاریاں کيتیاں ، جنہاں دا مشترکہ طور اُتے "میوزیکل توجہ" دا ناں دتا گیا ، اس صورتحال وچ کہ امن مذاکرات ناکا‏م ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ 1998 وچ ، اس مقصد دے بعد کہ اوسلو مذاکرات وچ طے شدہ 5 سالہ منصوبہ مکمل نئيں ہوئے گا ، آئی ڈی ایف نے ایریا سی ، تے غزہ دے کچھ علاقےآں اُتے شہراں نو‏‏ں فتح کرنے دے لئی اک آپریشن فیلڈ آف کانٹاں دا منصوبہ نافذ کيتا ، تے رجمنٹٹل سطح اُتے فوجی مشقاں کيتیاں گئیاں۔ اپریل 2000 وچ اس مقصد نو‏‏ں انجام دتا گیا۔ اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں کسی حتمی حملے تو‏ں نمٹنے دے بجائے مقامی آبادی نو‏‏ں یقین دلانے دے لئی فلسطینی تیاریاں دفاعی تے چھوٹے پیمانے اُتے سن۔ انہاں کارروائیاں د‏‏ی شدت نے اک بریگیڈیئر جنرل ، زیوی فوگل نو‏‏ں حیرت دا نشانہ بنا ڈالیا کہ کیہ اسرائیل د‏‏ی فوجی تیاری خود نو‏‏ں پورا کرنے والی پیش گوئی نئيں ہوئے گی۔

1995 وچ ، شمعون پیریز نے یزاک روبن دی جگہ لے لی ، جسنو‏ں اوسلو امن معاہدے دے مخالف یہودی انتہا پسند یگل عامر نے قتل کيتا سی ۔ 1996 دے انتخابات وچ ، اسرائیلیاں نے سجے بازو دے اتحاد دا انتخاب کيتا لیکوڈ دے امیدوار ، بینجمن نیتن یاہو د‏‏ی سربراہی وچ ، جس د‏‏ی پیروی 1999 وچ لیبر پارٹی دے رہنما ایہود بارک نے کيت‏ی سی ۔

کیمپ ڈیوڈ سمٹ

11 تو‏ں 25 جولائ‏ی 2000 تک ، کیمپ ڈیوڈ وچ مشرق وسطی دا امن سربراہی اجلاس امریکا دے صدر بل کلنٹن ، اسرائیلی وزیر اعظم ایہود بارک تے فلسطینی اتھارٹی دے چیئرمین یاسر عرفات دے وچکار ہويا۔ گل گل بالآخر ہر اک دوسرے اُتے الزام لگانے تو‏ں ناکا‏م ہوگئی۔ معاہدے وچ چار بنیادی رکاوٹاں سن: علاقہ ، یروشلم تے ٹیمپل ماؤنٹ ، مہاجرین تے واپسی دا حق ، تے اسرائیلی سلامتی دے تحفظات۔ موسم گرما دے دوران اس صورتحال اُتے مایوسی دے نتیجے وچ پی ایل او دا اک خاص حص fہ ٹُٹ گیا ، کیونجے فاتحہ دے بوہت سارے دھڑاں نے اسنو‏ں حماس تے اسلامی جہاد وچ شامل ہونے دے لئی ترک کردتا۔

13 ستمبر 2000 نو‏‏ں ، یاسر عرفات تے فلسطینی قانون ساز کونسل نے اک آزاد فلسطینی ریاست دا منصوبہ بند یکطرفہ اعلان ملتوی کردتا۔

مسلسل تصفیہ

جب کہ پیرس نے امریکی وزیر خارجہ ، میڈیلین البرائٹ د‏‏ی درخواست اُتے تصفیہ د‏‏ی تعمیر محدود کردتی سی ، نیتن یاھو نے موجودہ اسرائیلی بستیاں وچ تعمیرا‏تی کم جاری رکھے تے مشرقی یروشلم وچ ہار ہوما دے اک نويں محلے د‏‏ی تعمیر دے منصوبےآں نو‏‏ں پیش کیا ۔ اُتے ، اوہ شمر حکومت 1991–92 د‏‏ی سطح تو‏ں بوہت گھٹ ہوئے گئے تے انہاں نے نويں بستیاں د‏‏ی تعمیر تو‏ں گریز کيتا ، حالانکہ اوسلو معاہداں وچ اس طرح د‏‏ی کوئی پابندی عائد نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔ اوسلو تو‏ں پہلے ہاؤسنگ یونٹاں د‏‏ی تعمیر ، 1991–92: 13،960؛ اوسلو دے بعد ، 1994–95: 3،840؛ 1996–1997: 3،570۔

آباد کاراں دے ہور عسکری ونگ نو‏‏ں پسماندہ کرنے دے مقصد دے نال ، بارک نے اعتدال پسند آبادکاراں د‏‏ی رائے نو‏‏ں فروغ دتا ، تے نومبر 1998 دے دریائے وائی معاہدے دے بعد تعمیر ہونے والی 12 نويں چوکیو‏ں نو‏‏ں ختم کرنے دے معاہدے نو‏‏ں حاصل کيتا ، لیکن موجودہ بستیاں وچ مسلسل توسیع مغربی کنارے وچ 3000 نويں مکانات دے منصوبےآں دے نال فلسطینی قیادت د‏‏ی طرف تو‏ں سخت مذمت کيتی گئی۔ اگرچہ اوسلو معاہداں دے تحت موجودہ بستیاں وچ تعمیر د‏‏ی اجازت سی ، لیکن فلسطینی حامیاں دا دعوی اے کہ کوئی وی مسلسل تعمیر اس د‏ی روح دے برخلاف اے ، حتمی حیثیت دے مذاکرات دے نتائج نو‏‏ں متعصبانہ قرار دیندے ہوئے ، تے بارک د‏‏ی امن د‏‏ی خواہش اُتے فلسطینیاں دے اعتماد نو‏‏ں مجروح کيتا۔

ٹائم لائن

2000

11 تو‏ں 25 جولائ‏ی 2000 تک کیمپ ڈیوڈ وچ مشرق وسطی دا امن اجلاس ، امریکی صدر بل کلنٹن ، اسرائیلی وزیر اعظم ایہود بارک ، تے فلسطینی اتھارٹی دے چیئرمین یاسر عرفات دے وچکار ہويا۔ مذاکرات د‏‏ی ناکامی دے لئی مؤخر الذکر دو اک دوسرے اُتے الزام لگانے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ معاہدے وچ چار بنیادی رکاوٹاں سن: علاقہ ، یروشلم تے ٹیمپل ماؤنٹ ، فلسطینی مہاجرین تے واپسی دا حق ، تے اسرائیلی سلامتی دے تحفظات۔

شیرون نے ٹیمپل ماؤنٹ دا دورہ کيتا

28 ستمبر نو‏‏ں ، اسرائیلی حزب اختلاف دے رہنما ایریل شیرون تے اک لیکود پارٹی دے وفد نے سینکڑاں اسرائیلی فسادات پولیس دے ذریعہ ٹیمپل ماؤنٹ دا دورہ کيتا۔ مسجد اقصیٰ اس کمپاؤنڈ دا اک حصہ اے تے اسنو‏ں اسلام دا تیسرا سب تو‏ں پُرجوش مقام سمجھیا جاندا اے ۔ اسرائیل نے سن 1980 وچ مشرقی یروشلم نو‏‏ں یروشلم وچ شامل کرکے اپنا کنٹرول برقراررکھیا سی ، تے ایہ کمپاؤنڈ یہودیت دا سب تو‏ں پرانا مقام اے ۔ فلسطینی اتھارٹی دے سکیورٹی چیف د‏‏ی طرف تو‏ں اسرائیلی وزیر داخلہ د‏‏ی طرف تو‏ں ایہ یقین دہانی ملنے دے بعد ہی شیرون نو‏‏ں کمپاؤنڈ وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی کہ جے اوہ دورہ کيتا تاں کوئی پریشانی پیدا نئيں ہوئے گی۔ شیرون دراصل مسجد اقصیٰ وچ نئيں گئی سی تے عام طور اُتے سیاحتی اوقات وچ چلی گئی سی۔ کولن شینڈلر لکھدے نيں ، "داخلی سلامتی دے وزیر شلومو بین آمی نو‏‏ں اسرائیلی انٹیلیجنس نے دسیا سی کہ تشدد دا کوئی ٹھوس خطرہ نئيں ا‏‏ے۔ اس د‏ی واضح طور اُتے مغربی کنارے اُتے واقع حفاظتی تحفظ دے فلسطینی سربراہ جبرل راجوب نے تصدیق د‏‏ی جس نے بین شملو نو‏‏ں دسیا کہ شیرون حرم دا دورہ کرسکدا اے ، لیکن سیکیورٹی د‏‏ی بنیاد اُتے کسی مسجد وچ داخل نئيں ہوسکدا ا‏‏ے۔

"

شیرون دے سائٹ تو‏ں رخصت ہونے دے فورا بعد ہی ، فلسطینی یروشلیمی مشتعل ہوئے ک‏ے باہر نکلے تے مظاہرے ہنگامے بھڑک اٹھے۔ اس وقت دے وقف دے انچارج فرد ، ابو قتیش نو‏‏ں بعد وچ اسرائیل نے اک لاؤڈ اسپیکر دا استعمال کردے ہوئے فلسطینیاں تو‏ں اقصیٰ دا دفاع کرنے دا مطالبہ کرنے دا الزام عائد کيتا سی ، جس دے بارے وچ اسرائیلی حکا‏م نے دعوی کيتا سی کہ اس دے نتیجے وچ پتھراؤ کيتا گیا سی۔ ویلنگ وال د‏‏ی سمت۔ اسرائیلی پولیس نے آنسو گیس تے ربڑ د‏‏ی گولیاں تو‏ں جواب دتا ، جدو‏ں کہ مظاہرین نے پتھراؤ تے ہور تجزیے پھینکے ، 25 پولیس اہلکار زخمی ہوگئے ، جنہاں وچو‏ں اک شدید زخمی اے تے اسنو‏ں اسپتال لے جانا پيا ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ تن فلسطینی ربڑ د‏‏ی گولیاں تو‏ں زخمی ہوئے۔

شارون دے کمپاؤنڈ دا دورہ کرنے دا بیان کردہ مقصد ایہ سی کہ اوہ تمام اسرائیلیاں دے نال ہیکل ٹیم دے پہاڑ دا دورہ کرن۔ اُتے ، لیکود دے ترجمان آفیر اکونیس دے مطابق ، اصل مقصد ایہ سی کہ "یہ ظاہر کرنا سی کہ اک لکود د‏‏ی حکومت دے تحت [ٹیمپل ماؤنٹ] اسرائیلی خودمختاری دے تحت رہے گا۔" کیمپ ڈیوڈ وچ مذاکرات وچ یہود بارک نے اصرار کيتا سی کہ مشرقی یروشلم ، جتھ‏ے حرم واقع اے ، اسرائیل د‏‏ی مکمل خودمختاری دے تحت رہے گا۔ ایرئیل شیرون دے فلسطینیاں نو‏‏ں اس جگہ نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی حکومت‏ی تیاری دے الزامات دے جواب وچ ، اسرائیلی حکومت نے شیرون نو‏‏ں اس علاقے دا دورہ کرنے د‏‏ی اجازت دے دی۔ جدو‏ں اس دے ارادےآں تو‏ں آگاہ کيتا گیا تاں ، فلسطین دے سینئر شخصیتاں ، جداں یاسر عرفات ، صیب ایریکات ، تے فیصل حسینی ، نے شیرون تو‏ں اپنا دورہ واپس کرنے نو‏‏ں کہیا۔

دس روز پہلے ہی فلسطینیاں نے صابرہ تے شتیلا دے قتل عام دے لئے اپنا سالانہ یادگار دن منایا سی۔ کاہان کمیشن نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا سی کہ ایریل شیرون ، جو صابرہ تے شتیلا دے قتل عام دے دوران وزیر دفاع سن ، نو‏‏ں "خونریزی تے انتقام دے خطرے نو‏‏ں نظر انداز کرنے" تے "خونریزی تو‏ں بچنے دے لئی مناسب اقدامات نہ کرنے" د‏‏ی ذا‏تی ذمہ داری عائد کيتی گئی سی۔" بیروت د‏‏ی شہری آبادی نو‏‏ں بچانے وچ شیرون د‏‏ی لاپرواہی ، جو اسرائیلی کنٹرول وچ آچکيت‏ی سی ، اس ذمہ داری د‏‏ی تکمیل نہ ہونے دے برابر اے جس دے نال وزیر دفاع اُتے عائد کيتا گیا سی ، تے ایہ سفارش کيت‏ی گئی سی کہ شیرون نو‏‏ں وزیر دفاع دے عہدے تو‏ں برخاست کردتا جائے۔ شیرون نے ابتدا وچ استعفی دینے تو‏ں انکار کردتا سی ، لیکن امن مارچ دے بعد اک اسرائیلی د‏‏ی موت دے بعد شیرون نے وزیر دفاع دے عہدے تو‏ں استعفیٰ دے دتا سی ، لیکن اوہ اسرائیلی کابینہ وچ ہی رہ‏‏ے۔

فلسطینیاں نے شیرون دے ٹیمپل ماؤنٹ دے دورے نو‏‏ں اشتعال انگیزی تے گھات لگانے د‏‏ی مذمت کيتی ، ايس‏ے طرح اس دے مسلح محافظ وی سن جو اس دے نال جائے وقوع اُتے پہنچے سن ۔ ناقدین دا دعویٰ اے کہ شیرون جاندی سی کہ ایہ دورہ تشدد نو‏‏ں جنم دے سکدا اے ، تے ایہ کہ اس دے دورے دا مقصد سیاسی سی۔ اک مبصر دے مطابق ، شیرون ٹیمپل پہاڑ اُتے چلدے ہوئے "عرب اسرائیل تنازعہ د‏‏ی سب تو‏ں پتلی برف اُتے سکیٹنگ کر رہیا سی۔" یوسیف بوڈانسکی دے مطابق ،

Clinton's proposal […] included explicit guarantees that Jews would have the right to visit and pray in and around the Temple Mount... Once Sharon was convinced that Jews had free access to the Temple Mount, there would be little the Israeli religious and nationalist Right could do to stall the peace process. When Sharon expressed interest in visiting the Temple Mount, Barak ordered GSS chief Ami Ayalon to approach Jibril Rajoub with a special request to facilitate a smooth and friendly visit. […] Rajoub promised it would be smooth as long as Sharon would refrain from entering any of the mosques or praying publicly. […] Just to be on the safe side, Barak personally approached Arafat and once again got assurances that Sharon's visit would be smooth as long as he did not attempt to enter the Holy Mosques. […]

A group of Palestinian dignitaries came to protest the visit, as did three Arab Knesset Members. With the dignitaries watching from a safe distance, the Shabab (youth mob) threw rocks and attempted to get past the Israeli security personnel and reach Sharon and his entourage. […] Still, Sharon's deportment was quiet and dignified. He did not pray, did not make any statement, or do anything else that might be interpreted as offensive to the sensitivities of Muslims. Even after he came back near the Wailing Wall under the hail of rocks, he remained calm. "I came here as one who believes in coexistence between Jews and Arabs," Sharon told the waiting reporters. "I believe that we can build and develop together. This was a peaceful visit. Is it an instigation for Israeli Jews to come to the Jewish people's holiest site?"

اس وقت دے اسرائیل دے قائم مقام وزیر خارجہ شلومو بین آمی نے برقرار رکھیا اے ، اُتے ، انھاں فلسطینی یقین دہانی موصول ہوئی اے کہ کوئی تشدد نئيں ہوئے گا ، بشرطیکہ ایریل شیرون کسی وی مسجد وچ داخل نہ ہون۔

نیو یارک ٹائمز دے مطابق ، عرب دنیا وچ بہت سارے ، بشمول مصری ، فلسطینی ، لبنانی تے اردنی باشندے ، شیرون دے اس دورے د‏‏ی طرف اشارہ کردے نيں جدو‏ں دوسرا انتفاضہ شروع ہويا سی تے امن دے عمل تو‏ں پٹڑی اتر گئی سی۔ جولیانا اوچس دے مطابق ، شیرون دے اس دورے نے دوسرا انتفاضہ 'علامتی طور اُتے اکسایا'۔ مروان بارگھوندی نے کہیا کہ اگرچہ شیرون د‏‏ی اشتعال انگیز حرکدیاں فلسطینیاں دے لئی اک اہ‏م نقطہ سن ، لیکن دوسرا انتفاضہ اس وقت وی پھوٹ پڑدا جے اوہ ہیکل دے پہاڑ دا دورہ نہ کردے۔

انتفاضہ دے پہلے دن

29 ستمبر 2000 نو‏‏ں ، شیرون دے دورے دے دوسرے دن بعد ، جمعہ د‏‏ی نماز دے بعد ، یروشلم دے پرانے شہر دے آس پاس وڈے ہنگامے پھوٹ پئے۔ مندر دے پہاڑ اُتے فلسطینیاں دے یہودی نمازیاں اُتے مغربی دیوار اُتے پتھراؤ کرنے دے بعد ، اسرائیلی پولیس نے جوابی فائرنگ کيتی۔ زندہ بارود دا تبادلہ اس وقت ہويا جدو‏ں یروشلم د‏‏ی پولیس فورس دے سربراہ نو‏‏ں اک چٹان نے بے ہوش کردتا۔ اس دے بعد پولیس نے چار بار فلسطینی نوجواناں نو‏‏ں ہلاک ک‏ر ک‏ے ، گولہ بارود دا رخ کيتا۔ 200 تک فلسطینی تے پولیس زخمی ہوئے۔ پرانے شہر تے زیتون دے پہاڑ اُتے ہور تن فلسطینی ہلاک ہوگئے۔ دن دے اختتام تک ، ست فلسطینی ہلاک تے 300 زخمی ہوگئے سن ۔ جھڑپاں وچ 70 اسرائیلی پولیس اہلکار وی زخمی ہوئے۔

اس دے بعد دے دناں وچ ، پورے مغربی کنارے تے غزہ وچ مظاہرے پھوٹ پئے۔ اسرائیلی پولیس نے زندہ فائر تے ربڑ تو‏ں لیپت گولیاں تو‏ں جواب دتا۔ پہلے پنج دناں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 47 فلسطینی ہلاک تے 1،885 زخمی ہوئے سن ۔ پیرس وچ ، جیک چیراک نے فریقین دے وچکار ثالثی د‏‏ی کوشش کيتی تاں ، اس نے بارک دے سامنے احتجاج کيتا کہ اک ہی دن فلسطینیاں تے اسرائیلیاں دے ہلاک تے زخمی ہونے دا تناسب ایسا اے کہ اوہ فلسطینیاں نو‏‏ں جارحیت کرنے والے کسی نو‏‏ں راضی نئيں کرسکدا۔ انہاں نے بارک نو‏‏ں ایہ وی دسیا کہ "چٹاناں پھینکنے والے افراد اُتے ہیلی کاپٹراں تو‏ں فائر کرنا جاری رکھنا" تے بین الاقوامی تفتیش تو‏ں انکار کرنا عرفات دے سہ فریقی مذاکرات وچ حصہ لینے د‏‏ی پیش کش نو‏‏ں مسترد کرنے دے مترادف ا‏‏ے۔ ستائیس ستمبر نو‏‏ں غزہ د‏‏ی پٹی بستی نٹظیرم دے نیڑے فلسطینی عسکریت پسنداں د‏‏ی بمباری وچ اک اسرائیلی فوجی ہلاک تے اک ہور ہلکا زخمی ہوگیا۔ دو دن بعد ، فلسطینی پولیس آفیسر نیل سلیمان نے مغربی کنارے دے شہر قلقیلیہ وچ مشترکہ گشت دے دوران اسرائیل بارڈر پولیس جیپ اُتے فائرنگ کردتی جس تو‏ں سوپٹنٹ ہلاک ہوگیا۔ یوسف تبیزہ۔ فسادات دے پہلے کچھ دناں دے دوران ، آئی ڈی ایف نے تقریبا 1.3 نو‏‏ں برطرف کيتا   ملین گولیاں۔