Rivolussion fransèisa a l'é n'espression ch'as dòvra për dì dla sequensa d'event riva-ie an Fransa antra 'l 1789 e 'l prinsipi dël 1800, quand la monarchìa a l'é drocà e la repùblica ch'a l'é vnu-ie dapress a l'ha avù vàire moment polìtich diferent, për peui rivé a l'Imperi napoleònich.
Coma prossess polìtich a la ven lesùa an vàire manere, se an vàire a la considero coma 'l prinsipi formal ëd la democrassìa ossidental moderna, an vàire a vardo dzortut la violensa dël process e a në dan un giudissi motobin negativ. Lë s-ciòp ëd la rivolussionAnt l'invern dël 1789 a l'avìa fàit na frèid afrosa; j'arcòlt a l'ero ruinà, la disocupassion a l'era àuta e ël tesòr real bele veuid. Ël robaton dla monarchìaAi 10 d'ost 1792 as proclama la fin ëd la monarchìa. Ai 21 ëd gené 1793 ël re, condanà, a l'é ghijotinà. Ël TerorAi 27 ëd luj 1793 a-i nass ël grand comità con Robespierre e Saint-Just. A ancamin-a ël perìod dël Teror. Ël diretòriAi 22 d'ost 1795 a l'é aprovà na neuva constitussion, ch'a anstala ël diretòri. Ël calendari rivolussionariLa rivolussion fransèisa a l'ha mnà a la modìfica dël calendari, për rompe con col gregorian, ch'a-i era la tëmma ch'a giutèissa con soe memòrie dij sant e soe feste religiose a goerné ant ël pòpol l'afession për ël cristianésim. Ël neuv calendari, studià e prontà da na comission sientìfica dont a fasìo part Lagrange e Lalande, a l'é stàit aprovà da la Convension ij 5 d'otóber 1793; la neuva era a l'ha ancaminà ij 22 dë stèmber 1792, di dla proclamassion dla repùblica. Ël calendari republican a goernava ij 12 mèis, tuti ëd 30 di, dividù an tre décade, abolend le sman-e. Ij sinch di ch'a-i restavo a l'ero destinà a le feste dla Virtù, dël Geni, dël Travaj, dl'Opinion e dle Ricompense. A l'ancamin ij mèis a l'ero andicà mach con ij prim dódes nùmer; peui a l'han arseivù dij nòm derivà da j'ocupassion ch'as fasìo an coj mèis o da le condission climàtiche stagionaj ch'a-i caraterisavo:
La Rivolussion an PiemontComa an vàire pais d'Euròpa, la Rivolussion Fransèisa an prinsipi a ven vardà con gran speransa, peui l'andi anessionista dij fransèis e ël clima ëd guèra continua ch'a-i ven dapress a la Rivolussion a mneran vàire gent a passé torna da la part dij Savòja. Vàire marche dël temp e dl'evolussion dl'opinion pùblica piemontèisa a son restà ant j'euvre d'Ignassi Calv e ant un travaj d'autor anònim ciamà Le ridicole illusioni dell'anno IX ossia il generoso perdono. Consegoensa direta dla Rivolussiona a sarà la sconda anession a la Fransa, ch'a l'avrà n'efet compless, ën ëmnand da na part a la demolission ëd fior d'euvre architetòniche e militar (antra j'àotre ël Fòrt dla Brunëtta a Susa, ël Fòrt ëd Bard e la Tor sìvica ëd Turin, con sò Tòr meteòrich, fàita për ëslarghé la Contrà Dòira Gròssa), e da n'àotra a-j darà al Piemont n'asset stradal e aministrativ modern. L'anession a mnerà la lenga fransèisa a vnì dominanta ant le class àote ëd Turin. Dapress a la Rivolussion an sità a-i sarà un Teatro Fransèis stàbil, e lë stil dla cultura literaria fransèisa as farà sente për vàire temp, ën rivand fin-a a toché ij romansié dla generassion ëd Luis Pietraqua e Bernardin Ferrero. |
This article uses material from the Wikipedia Piemontèis article Rivolussion fransèisa, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ël contnù a resta disponìbil sota CC BY-SA 4.0 gavà ch'a sia marcà an n'àutra manera. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Piemontèis (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.