La Sorbon-A

A pija ël nòm da Robert de Sorbon, caplan ëd San Luis, che dël fërvé 1256 a l'avìa fondà un colege për j'ansegnant e jë student ëd teologìa pòver. Ël nòm ëd Sorbon-a a l'é vnù peui a esse dovrà për tuta la facoltà ëd teologìa.
A l'ancamin cost colege, an sla riva snistra dla Sen-a, a l'era mach un dij vàire colege universitari, ma a l'é tòst ëdventà un pont ëd rancontr për tuti jë student dl'università ëd Paris, ch'a vnisìo a scoté le lession dij pì arnomà teòlogh dl'época: Guillaume de Saint Amour, Eudes de Douai, Laurent l'Anglèis, Pierre d'Ailly.
A la fin dël sécol a l'é stàit organisà an na facoltà ëd teologìa completa, ch'a dasìa ij tìtoj ëd bacelié, licensià e dotor; ël rigor dij sò esam a l'ha dàit un valor ecessional ai sò diplòma. Ij professor dla Sorbon-a a dventavo un pont d'arferiment amportant ant le question dogmàtiche e canòniche. An efet La Sorbon-a a l'ha avù un ròl motobin amportant ant ij debà religios dël pais, contra ij gesuita ant ël sécol ch'a fa XVI e contra ij giansenista ant ël sécol ch'a fa XVII.

Dël 1627, Richelieu, pagand chiel, a l'ha fala arcostruì da J. Lemercier. Sota la cùpola dla cesa, ancaminà dël 1635 da Lemercier, a-i é la tomba ëd Richelieu, scurpìa da F. Girardon ant ël 1694. La cesa dla Sorbon-a a l'é tut lòn ch'a-i resta al di d'ancheuj dla Sorbon-a ëd Richelieu.

Sarà ant ël 1792, l'università a l'é stàita duvertà torna dël 1808 ant ij locaj dl'antica Sorbon-a. Antra 'l 1816 e 'l 1821 a l'han butaje le facoltà ëd teologìa, litre e siense.
Dël 1852 la Sorbon-a a l'é dventà proprietà dla sità ëd Paris. Ant j'agn 1885-1900 a l'é stàita d'autut trasformà da l'architet P. Nénot.
An në stil neoclàssich-eclétich, la Sorbon-a as duverta an sla contrà dle Scòle con n'intrada grandiosa an na fassada a doi fronton e a l'é delimità da contrà San Giaco, contrà Cujas e piassa dla Sorbon-a. Na granda scalinà, decorà da L. Flameng con la grandor dla facoltà ëd litre e da Th. Chatran con la grandor dla facoltà ëd siense, a men-a a la sala granda anté che, an sël fond, as dësvlupo j'alegorìe literarie dël Bòsch Sacrà ëd P. Puvis de Chavannes.

Le sale dla Sorbon-a a son ëstàite 'l cheur dël '68 fransèis.
Dal 1968 l'università a l'é stàita assè decentrà, ma a resta ël cheur dël Quarté Latin a Paris. Ancheuj a La Sorbon-a as mostro dzortut literatura, stòria, geografìa, drit e lenghe.

Përsonalità arnomà ëd La Sorbon-a

Vàire përsonagi famos a l'han frequentà La Sorbon-a

• Tomà d'Aquin
• Habib Bourguiba
• Honoré de Balzac
• Simone de Beauvoir
• Henri Bergson
• Claude Bernard
• Nicolas Boileau
• Egon Börger
• Giovanni Calvino
• Victor Cousin
• Marie Curie
• Pierre Curie
• Gilles Deleuze
• Jacques Diouf
• Erasm ëd Rotterdam
• Ignassi ëd Loyola
• Louis Laloy
• Claude Lévi-Strauss
• François Mauriac
• Marsili ëd Pàdoa
• Jean Piaget
• Raymond Queneau
• Paul Ricoeur
• Jean-Paul Sartre
• Benjamin Tammuz
• Giuseppe Ungaretti
• Elie Wiesel