Catedral Ëd Monreal

A l'é armarchèivol për le pressiose decorassion an mosàich ch'a coato le parèj a l'anterior e për le solussion architetòniche.

La fassada a smon, ant la part àuta, ël motiv ornamental arcorent dj'arch angavignà, antant che ant la part bassa un pòrti giontà ant la sconda mità dël sécol ch'a fa XVIII a lija le doe gròsse struture con le tor, dont cola a snistra a l'é nen ëstàita completà.
Ël portal, fiamengh, a l'é anrichì da na pòrta an bronz travajà da Bonanno Pisan ant la sconda mità dël sécol ch'a fa XII.

L'andrinta dla cesa a l'é grandios e solenn. La pianta a cros latin-a a l'é partagià an tre an sens longitudinal da d'antiche colòne, travajà ëd fin ant ij capitej e ch'a reso dj'arcade ogivaj.
La part pì àuta dla cesa as fà armache për le decorassion architeturaj e ëd color. L'estension ampressionanta dij mosàich a l'é l'euvra passienta dj'ovrié bisantin e àrabo ch'a l'han travajà ant ij sécoj ch'a fan XII e XIII. L'àbsid sentral a l'é tut coatà dal Crist Tut-creator, ch'a dòmina le plance dla Vèrgin an sël tròno con ij sant, j'apòstoj e j'àngej. Ant la navà sentral a son arpresentà dj'episòdi dal Vej e dal Neuv Testament e dj'episòdi ch'a rësgoardo ij re norman: an sël tròno real a l'é arpresentà L'ancoronassion ëd Gulielm II, su col arsiepiscopal Gulielm II ch'a eufr ël templi a la Vèrgin.
Ël paviment an màrmol a l'é an part original e an part a armonta al sécol ch'a fa XVI.

Da la navà ëd drita as intra ant la capela ëd San Castrens; dal lìmit anferior dël transet ëd drita as passa ant la capela dij Beneditin ch'a conten dij riliev armarchèivoj an màrmol ëd Giovanni Marino e d'Ignazio Marabitti.

L'autar dl'àbside ëd drita a l'é an stil baròch. Ant la part absidal sentral as treuva l'autar magior ëd Valadier (sconda mità dël sécol ch'a fa XVIII). L'autar dl'àbsid dë snistra a l'é baròch e a l'é dzormontà d'un Crocifiss ëd bosch. Ambelelì davzin a-i é n'arlichiari dlë studi Gagini.
Da la capela dël Crocifiss, ant la part absidal dë snistra, as riva al rich tesòr, ch'a smon dj'oget pressios dij perìod norman e baròch.

Da l'inissi dla navà ëd drita as passa an sle trasse e a la part àuta dla catedral d'andoa un a peul argalesse con ël panorama dël ciòstr, ëd Monreal e dla Conca d'Òr.