Sowiecko-Estoński Traktat W Tartu

w Tartu między Estonią a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką, który zakończył wojnę estońsko-bolszewicką. Na mocy traktatu Rosja Sowiecka potwierdziła uznanie niepodległości Estonii, będącej do 1917 częścią Imperium Rosyjskiego i uznała swojego sąsiada po wieczne czasy.

Traktat w Tartu

Data	2 lutego 1920
Miejsce	Tartu
Wynik	niepodległość Estonii, wytyczenie granicy
Przyczyna	wojna domowa w Rosji, wojna estońsko-bolszewicka
Strony traktatu
Rosyjska FSRR  Estonia
Przywódcy
Adolf Joffe Jaan Poska

Ten artykuł dotyczy traktatu zawartego pomiędzy Rosyjską FSRR a Estonią. Zobacz też: Traktat w Tartu (sowiecko-fiński).

W wyniku podpisania traktatu Rosja straciła na rzecz Estonii 41 tysięcy km² terytorium. Traktat określał granicę sowiecko-estońską, stanowił również o zwrocie Estonii dzieł sztuki zrabowanych i wywiezionych do Rosji. W traktacie przewidziano możliwość powrotu do kraju Estończyków, którzy znaleźli się w Rosji Sowieckiej oraz zapłacie Estonii 15 milionów złotych rubli z tytułu udziału w życiu gospodarczym Rosji przedrewolucyjnej.

Głównymi sygnatariuszami traktatu byli Jaan Poska, reprezentujący Estonię, oraz Adolf Joffe jako przedstawiciel Rosji Radzieckiej.

Traktat zarejestrowano w Sekretariacie Ligi Narodów 12 lipca 1922 r. pod nr. 289.

Traktat został potwierdzony przez pakt o nieagresji zawarty 4 maja 1932 r., precyzujący postanowienia protokołu Litwinowa z 1929 r. Pakt z 1932 r. przedłużono w 1934 r. Suwerenność Estonii gwarantował też „układ o wzajemnej pomocy” z 28 września 1939 r. W 1940 układy te zostały złamane przez okupację Estonii.

Do traktatu nawiązuje preambuła współczesnej konstytucji Estonii, a współczesne władze estońskie uznają go za nadal obowiązujący. Włączenie wzmianki o nim do treści artykułów wstępnych estońskiej ustawy zasadniczej wywołało protesty polityków rosyjskich, bowiem dla Estończyków stanowi potwierdzenie tezy o nielegalności okupacji Estonii w latach 1940–1990, podczas gdy dla wielu Rosjan włączenie Estonii w obręb ZSRR odbyło się na drodze legalnej.

Spór o obowiązywanie bądź nie traktatu pokojowego z 1920 r. ma jednak wymiar nie tylko symboliczny, ale i praktyczny, bowiem granica estońsko-rosyjska ustalona po powtórnym zajęciu Estonii przez Armię Czerwoną w 1944 r., a potwierdzona w traktatach sankcjonujących rozpad ZSRR w 1991 r., odbiega od linii ustalonej w 1920 r. W szczególności zostawia po stronie rosyjskiej wschodni brzeg Narwy i okręg Pieczory. W konsekwencji władze estońskie uznają obecną linię graniczną za „linię administracyjną” i „granicę tymczasową”, a nie za usankcjonowaną przez obie strony granicę państwową. Jednocześnie władze współczesnej Rosji uznają problem wspólnej granicy za już ustalony i nie zgadzają się na jakiekolwiek pertraktacje w tej sprawie.

14 października 1920 r. w tym samym mieście podpisano również traktat regulujący stosunki między Rosją Sowiecką a Finlandią, dokument ten również znany jest pod nazwą traktatu z Tartu.

• Traktat w Tartu (sowiecko-fiński)

• WłodzimierzW. Anioł WłodzimierzW., Kwestia rosyjskojęzycznej mniejszości w Estonii, „Polityka Wschodnia”, 1, 1996a, s. 39–54 .
• WłodzimierzW. Anioł WłodzimierzW., Europejski fin de siècle: przeobrażenia struktur międzynarodowych, Warszawa: Scholar, 1996b, ISBN 978-83-85838-77-7 .
• EikiE. Berg EikiE., JuliaJ. Boman JuliaJ., Estońsko-rosyjska współpraca transgraniczna – procesy, percepcja, perspektywy, [w:] GrzegorzG. Gorzelak, KatarzynaK. Krok (red.), Nowe granice Unii Europejskiej: współpraca czy wykluczenie?, Wyd. Nauk. „Scholar”, 2006, s. 91–107, ISBN 978-83-7383-178-0  (pol.).
• PiotrP. Eberhardt PiotrP., Problematyka narodowościowa Estonii, „Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN”, 47, Warszawa: IGiPZ PAN, 1997, ISSN 0867-6836 [dostęp 2016-02-03] .
• RafałR. Wiśniewski RafałR., Przemiany terytorialne państwa rosyjskiego – aspekt historyczno-polityczny, [w:] PiotrP. Eberhardt (red.), Studia nad geopolityką XX wieku, „Prace geograficzne”, 242, Warszawa: IGiPZ PAN, 2013, s. 365–385, ISBN 978-83-61590-33-0, ISSN 0373-6547 [dostęp 2016-02-02]  (pol.).???
• Liga Narodów (autor korporatywny), Esthonia and Soviet Republic of Russia – Peace Treaty, signed at Tartu, February 2, 1920, „(League of Nations) Treaty Series”, 92, London: Harrison & Sons, 1922, s. 29–71, OCLC 1623788 [dostęp 2016-02-18]  (est. • ros. • ang. • fr.).

• In Estland wird mit Trauer Friedensabkommen von Tartu gefeiert. baltikum-blatt.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., baltikum-blatt.eu z 3 lutego 2014 (niem.)
• League of Nations Treaty Series: Peace Treaty, signed at Tartu, February 2, 1920 (ang.)