Skopje: Stolica Macedonii Północnej

Na południowy wschód od miasta położony jest międzynarodowy port lotniczy Skopje.

Skopje

Скопје
Shkup

Skopje
Herb Skopje Flaga Skopja
Państwo	Macedonia Północna
Burmistrz	Petre Šilegov
Powierzchnia	571,46 km²
Wysokość	240 m n.p.m.
Populacja • liczba ludności	526 502 (2021)
Nr kierunkowy	(0)2
Kod pocztowy	główny kod 1000
Tablice rejestracyjne	SK
Podział miasta	10 gmin
Położenie na mapie Macedonii Północnej Skopje
42°00′N 21°26′E/42,000000 21,433333
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Obecna nazwa miasta może pochodzić od greckiego słowa σκοπιά – skopia, oznaczającego wojskowe obserwacyjne posterunki wartownicze. Ponadto w pobliżu obecnego miasta położone było antyczne miasto greckie Σκουποί, stolica plemienia Dardanów, po grecku alternatywnie zwanego też Σκούποι, zniszczone trzęsieniem ziemi w 518. Miasto zostało odbudowane dzięki pomocy pochodzącego z tych stron cesarza Justyniana I Wielkiego; zmieniono wtedy jego nazwę na Ιουστινιανή Πρώτη (Pierwsza, najważniejsza dla Justyniana).

• starożytna iliryjska osada Scupi, Scup
• panowanie władców starożytnej Macedonii
• panowanie rzymskie i bizantyńskie
• panowanie cara Samuela Komitopula (972–992)
• panowanie bizantyńskie 1018–1181
• panowanie bułgarskie, po odrodzeniu się Bułgarii w tzw. Drugie państwo bułgarskie
• stolica serbskiego carstwa Stefana Duszana w XIV wieku
• 1392 – zajęcie miasta przez Turków
• 1469 – ukończenie przez Turków budowy Kamiennego Mostu przez rzekę Wardar
• 1689 – Skopje zajmują na krótko wojska austriackie, które przez dwa dni palą miasto, co kończy jego znaczenie jako ważnego ośrodka handlu
• 1873 – poprowadzenie przez Turków przez Skopje linii kolejowej z Salonik do Kosovskiej Mitrovicy
• 1888 – połączenie Skopje koleją z Atenami i Belgradem
• 1903 – Skopje ma 22 tys. mieszkańców, w tym 11 tys. Słowian (w tym 3,5 tys. mahometan), 6 tys. Turków, 3,5 tys. Albańczyków, 1,2 tys. Żydów, 400 Romów
• 1910, 26 sierpnia urodziła się św. Matka Teresa z Kalkuty
• 1912 – po bitwie pod Kumanovem wojska tureckie opuściły miasto; wkroczenie wojsk serbskich
• 1913 – na podstawie układu pokojowego w Stambule oficjalne włączenie miasta w skład Królestwa Serbii
• 1925 – zburzenie meczetu Burmali z 1495 i budowa w jego miejscu Domu Oficerów
• 1935 – Skopje ma 50 tys. mieszkańców
• 1941 – zajęcie Skopje przez Bułgarię
• listopad 1944 – zajęcie miasta przez partyzantów Narodowej Armii Wyzwoleńczej Macedonii
• 1945 – stolica Jugosłowiańskiej Socjalistycznej Republiki Macedonii
• 1963 – katastrofalne trzęsienie ziemi (w odbudowie brali udział warszawscy urbaniści i architekci, w tym Adolf Ciborowski, wcześniej Naczelny Architekt Warszawy oraz m.in. Stanisław Jankowski (architekt) "Agaton" i Stanisław Broniewski "Orsza"
• 1991 – po rozpadzie Jugosławii stolica niepodległej Republiki Macedonii

Obecnie w centrum miasta przy głównym placu (plac Macedonii, mac. Плоштад Македонија) trwa budowa nowego centrum rządowo-kulturalnego. Nad rzeką Wardar wznoszone są nowe budynki (m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Muzeum Archeologiczne), niekiedy nawiązujące do poprzednich obiektów, stojących w tym miejscu do czasu pamiętnego trzęsienia ziemi w 1963 roku. W wyniku realizacji projektu Skopje 2014 wokół placu stanęło wiele pomników nawiązujących do odległej historii (m.in. monumentalny pomnik Aleksandra Macedońskiego oraz pomnik cesarza Justyniana I Wielkiego); prowadzone są również prace renowacyjne starszych obiektów.

Skopianie odwołują się do historycznej tradycji starożytnych Makedonów. Znalazło to m.in. wyraz w dawnej nazwie międzynarodowego portu lotniczego „Aleksander Wielki” oraz głównego stadionu sportowego „Filip II”, pomnikach Filipa II (Wojownik) i Aleksandra Wielkiego (Wojownik na koniu), publicznej ekspozycji oryginalnych fragmentów antycznych rzeźb przed najważniejszymi gmachami państwa itp. W związku z powyższym w dziedzinie historii trwał spór międzypaństwowy z Grecją, szczególnie emocjonujący mieszkańców greckiej Macedonii. Ewenementem na skalę światową było także to, że inny międzynarodowy port lotniczy, położony obok greckiego macedońskiego miasta Kawala, także nosi imię „Aleksander Wielki”. W lutym 2018 lotnisko zmieniło nazwę, usuwając z niej patrona Aleksandra Wielkiego, by załagodzić spór z Grecją, a rok później nazwę zmienił również stadion narodowy, honorując znanego macedońskiego piosenkarza, Toše Proeskiego.

 

 

• Słabo zachowane ruiny antycznego miasta Skup
• Akwedukt, wg jednych opinii rzymsko-bizantyński z I wieku n.e., rozbudowany w VI w. n.e. przez Justyniana Wielkiego; wg innych źródeł powstały dopiero w czasach tureckich, ewentualnie z użyciem części starszych konstrukcji
• Twierdza Skopsko Kale ze śladami osadnictwa z epok: neolitu i brązu, a także czasów rzymskich i bizantyjskich (obecnie trwają tam badania archeologiczne)
• Cerkiew św. Pantelejmona w Nerezi na przedmieściach Skopje z 1161 z zachowanymi freskami – wspaniałym przykładem malarstwa bizantyjskiego
• Kamienny średniowieczny most na rzece Wardar
• Cerkiew św. Nikity z XIV w.
• Architektura z okresu panowania tureckiego (łaźnie, zajazdy, meczety – głównie z XV w. m.in. meczet Mustafy Paszy) w muzułmańskiej części miasta (zob. Stary Bazar w Skopje)
• Cerkiew Przemienienia Pańskiego z XVII-XIX w.
• Synagoga Beit Jakow
• Plac Macedonii – centralny plac stanowiący mieszankę różnych stylów architektonicznych
• Stary Bazar w Skopje
• Porta Macedonia – jeden z najpopularniejszych zabytków w Skopje zbudowany na wzór łuku triumfalnego
• Most Sztuki nad rzeką Wardar
• Muzeum Walki Macedońskiej
• Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje
• Park Kobiet

Nazwa miasta Skopje jest w języku polskim rodzaju nijakiego i odmienia się jak „słońce”, np. Byłem w Skopju. Jedziemy do Skopja, lub pozostaje nieodmieniona, np. Byłem w Skopje. Jedziemy do Skopje.

Opracowano na podstawie materiału źródłowego.

• Ł. Galusek, Skopje: Od nowa, [w:] "Herito" Nr 22-23 (1-2/2016), Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2016, s. 204-217, ISSN 2082-310X
• M. Siarek, Alexander: Forging Utopia. samopublikacja. Skarżysko-Kamienna 2018. ISBN 978-83-950913-0-8
• M. Link-Lenczowska, Skopje Miasto architektura i sztuka solidarności, Międzynarodowe Centrum Kultury Kraków 2019 ISBN 978-83-63463-93-9
• K. Nettmann-Multanowska, Warszawa rysuje Skopje, Fundacja Centrum Architektury Warszawa 2022. ISBN 978-83-961764-3-1
• Aleksandra Zagórska-Chabros. Macedonia. Przewodnik Lajt. Pascal. Warszawa 2028 ISBN 978-83-81031-79-0

• Historia Macedonii (regionu)
• Historia Bułgarii (681-1018)

• Skrót historii regionu Macedonii i Republiki Macedonii.