Roald Engelbregt Gravning Amundsen (ur.
16 lipca 1872 w Borge w Norwegii, zaginął 18 czerwca 1928 na Morzu Barentsa) – norweski badacz polarny, pierwszy zdobywca bieguna południowego.
Roald Amundsen (1913) | |
Imię i nazwisko urodzenia | Roald Engelbregt Gravning Amundsen |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 16 lipca 1872 |
Data i miejsce śmierci | zaginął 18 czerwca 1928 |
Zawód, zajęcie | polarnik, odkrywca |
Narodowość | |
Odznaczenia | |
Doświadczenie zdobył, uczestnicząc w wyprawach arktycznych i antarktycznych innych badaczy – był drugim oficerem na statku „Belgica” podczas Belgijskiej Wyprawy Antarktycznej w latach 1897–1899, kiedy dokonano pierwszego udanego zimowania w rejonie Antarktydy.
W latach 1903–1906 jako pierwszy przebył drogę łączącą Ocean Atlantycki i Spokojny, tzw. Przejście Północno-Zachodnie prowadzące przez Ocean Arktyczny wzdłuż północnego wybrzeża Kanady.
W 1910 roku planował wyprawę na biegun północny, lecz gdy nadeszła wiadomość, że jako pierwszy dotarł tam Amerykanin Frederick Albert Cook (1865–1940) i Robert Edwin Peary (1856–1920), Amundsen zmienił plan i postanowił zdobyć drugi z biegunów. Wyprawa ta była wyścigiem z ekspedycją brytyjską, której przewodził porucznik Robert Falcon Scott (1868–1912). Amundsen dotarł do bieguna południowego jako pierwszy, 14 grudnia 1911 roku, a Scott miesiąc później – 17 stycznia 1912 roku (Scott i jego czterej towarzysze zginęli w drodze powrotnej). Norweska wyprawa na biegun odbyła się na statku „Fram” użyczonym Amundsenowi przez rodaka Fridtjofa Nansena.
W 1926 roku wspólnie z pilotem Umberto Nobile i Lincolnem Ellsworthem dokonał pionierskiego przelotu nad biegunem północnym na włoskim sterowcu, oznaczonym symbolem N-1, a przez Amundsena nazwanym „Norge”.
Amundsen przepadł bez wieści w roku 1928, wyruszywszy na pomoc Umberto Nobilemu, który zaginął podczas lotu sterowcem „Italia” nad Arktyką. Nobile został później odnaleziony, natomiast ciała Amundsena nie odnaleziono.
W uznaniu zasług Amundsena jego nazwiskiem nazwano wiele obiektów geograficznych, m.in. morze u wybrzeży Antarktydy czy lodowiec na Antarktydzie. Stacja badawcza Amundsen-Scott na Antarktydzie została nazwana dla upamiętnienia ekspedycji Amundsena i Scotta na przełomie lat 1910–1912.
Roald Amundsen urodził się 16 lipca 1872 roku w Borgearmatorem w rejonie Hvaler .
. Był najmłodszym z czterech synów Jensa Ingebrigta Amundsena (1820–1886) i Hanny Henrikke Gustavy Sahlquist (1837–1893) . Rodzina Amundsenów byłaPod wpływem lektury książek brytyjskiego badacza Arktyki Johna Franklina (1786–1847), już w wieku 15 lat Amundsen zdecydował, że zostanie polarnikiem . W 1890 roku, na prośbę matki, rozpoczął studia medyczne . W 1893 roku zamierzał ubiegać się o miejsce w ekspedycji na Ocean Arktyczny Fridtjofa Nansena (1861–1930), lecz przez wzgląd na matkę wstrzymał się z wyjazdem . Sukcesy norweskich odkrywców Eivinda Astrupa (1871–1895) i Nansena utwierdziły go w wyborze kariery .
Po śmierci matki w 1893 roku przerwał studia i rozpoczął intensywne przygotowania do wypraw arktycznych – systematyczne ćwiczenia, codzienne kąpiele w fiordzie, spanie przy otwartym oknie i studiowanie literatury fachowejHardangervidda, a wiosną 1894 roku popłynął jako szeregowy marynarz na trawlerze „Magdalena” na Ocean Arktyczny . Wiosną 1895 roku zdobył licencję starszego oficera, a w 1900 roku kapitana żeglugi wielkiej . Zimą 1896 roku wraz z bratem Leonem ponownie wybrał się na Hardangervidda . Bracia się zgubili, a Roald prawie zginął, śpiąc w wykopanej pod śniegiem jamie, kiedy rano śnieg wokół niego zamarzł – został uratowany przez Leona .
. Zimą 1893 roku przeprawił się na nartach przez płaskowyżPierwsze doświadczenia polarne zdobył, uczestnicząc w wyprawach arktycznych i antarktycznych innych badaczy.
W 1895 roku Szósty Międzynarodowy Kongres Geograficzny w Londynie przyjął rezolucję wzywającą do zbadania Antarktyki, która była najważniejszym obszarem jeszcze niezbadanym. Na wezwanie jako pierwsza odpowiedziała Belgia. W 1895 roku plany ekspedycji przedstawił Belgijskiemu Towarzystwu Geograficznemu młody oficer marynarki belgijskiej Adrien de Gerlache de Gomery (1866–1934). Towarzystwo szybko je zaaprobowało i wkrótce rozpoczęto publiczną zbiórkę pieniędzy na sfinansowanie wyprawy. Patronat nad ekspedycją objął książę Albert, a rząd belgijski dołożył 100 tys. franków.
W lipcu 1896 roku de Gerlache zakupił dawny norweski statek wielorybniczy Patria, który został przemianowany na „Belgica”. De Gerlache zaczął organizować wyprawę i zebrał międzynarodową załogą . Amundsen został zaangażowany jako drugi oficer. W wyprawie brał udział również amerykański lekarz Frederick Albert Cook (1865–1940), z którym Amundsen się zaprzyjaźnił . W 1897 roku „Belgica” popłynęła na południe wzdłuż wybrzeży Ameryki Południowej i Półwyspu Antarktycznego, docierając na Antarktydę . Po półrocznym rejsie statek został unieruchomiony w krze lodowej na Morzu Bellingshausena, a uczestnicy wyprawy zostali zmuszeni do spędzenia zimy w bardzo niesprzyjających warunkach . Kierownictwo wyprawy miało problemy z radzeniem sobie z sytuacją, z izolacją, mrozem i ciemnością . Uczestnicy zdradzali objawy szkorbutu i depresji , a Emile Danco zmarł z powodu problemów z sercem. Dzięki Cookowi, wspieranemu przez Amundsena, wyprawa została uratowana przez dietę z surowego mięsa fok i pingwinów oraz zastosowania terapii światłem i ciepłem . Amundsen wraz z Cookiem przetestował wówczas również różnego rodzaju sprzęt, m.in. śpiwory, namioty, narty i sanki . Było to pierwsze udane zimowanie w rejonie Antarktydy, a wyprawa zebrała wiedzę kluczową dla dalszych badań antarktycznych w zakresie geologii, meteorologii, glacjologii i oceanografii. Amundsen zdobył swoje pierwsze doświadczenia w regionie polarnym zarówno w zakresie zarządzania wyprawą, jak i technik przetrwania .
Po powrocie z wyprawy belgijskiej Amundsen uznał, że zebrał wystarczająco dużo doświadczenia, aby rozpocząć przygotowania do własnej wyprawy
. Chociaż nie był naukowcem, to rozumiał potrzebę badania Arktyki oraz wagę badań naukowych dla uzyskania wsparcia finansowego .Celem wyprawy miało być pokonanie drogi łączącej Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym, tzw. Przejścia Północno-Zachodniego prowadzącego przez Ocean Arktyczny . Wyprawa miała również ustalić aktualną pozycję magnetycznego bieguna północnego, która jest zmienna . Plan Amundsena zyskał poparcie Nansena . W 1900 roku Amundsen studiował magnetyzm u niemieckiego polarnika i czołowego eksperta w kwestiach magnetyzmu ziemskiego Georga von Neumayera (1826–1909) w instytucie Deutsche Seewarte w Hamburgu, a następnie wiedzę poszerzał w obserwatoriach w Wilhelmshaven i Poczdamie .
W styczniu 1901 roku na potrzeby wyprawy Amundsen zakupił statek – był to niewielki slup „Gjøa” z 1872 roku o wadze zaledwie 46 ton i długości 70 stóp . Załoga statku składała się z 7 osób . Latem Amundsen udał się w pięciomiesięczny rejs po wschodnich wodach Grenlandii, by przetestować statek i prowadzić obserwacje oceanograficzne dla Nansena .
W listopadzie plan wyprawy przez Przejście Północno-Zachodnie został przedstawiony Norweskiemu Towarzystwu Geograficznemu, które zapewniło częściowe finansowanie przedsięwzięciaHelmera Hanssena, Gustava Juela Wiika – badacza magnetyzmu oraz Adolfa Lindstrøma (1866–1939) – kucharza .
. Na wyprawę Amundsen zrekrutował: zastępcę dowódcy Godfreda Hansena (1876–1937) – porucznika duńskiej marynarki wojennej, nawigatora, geologa i astronoma; pierwszego oficera Antona Lunda – specjalistę w nawigacji polarnej, Pedera Ristvedta (1873–1955) – meteorologa i inżyniera, drugiego oficeraPomimo dodatkowych funduszy Amundsen popadł w długi i był ścigany przez wierzycieliGodhavn zabrała na pokład 20 psów, a następnie przy Dalrymple Rock załadowała prowiant i paliwo od szkockich wielorybników . Następnie statek minął Beechey Island i popłynął na południe, wchodząc w Cieśninę Franklina .
. By uciec przed wierzycielami, wyprawa wyruszyła z portu w Kristianii pod osłoną nocy z 16 na 17 czerwca 1903 roku i po dwóch miesiącach dotarła do północno-zachodniej Grenlandii . Wcześniej wW połowie września „Gjøa” zakotwiczyła w zatoce południowej Ziemi Króla Wilhelma, którą nazwano na cześć statku Gjøahavn . Uczestnicy wyprawy osiedli na brzegu, a osada została później nazwana Gjoa Haven – Amundsen i jego towarzysze przebywali tu przez dwa lata . Wiosną 1904 roku Amundsen i Ristvedt przemierzyli ok. 750 km przy pomocy psich zaprzęgów w poszukiwaniach bieguna magnetycznego . Po dwóch miesiącach udało im się ustalić jego położenie – na zachodnim wybrzeżu półwyspu Boothia . Biegun znajdował się w pobliżu miejsca, gdzie w 1831 roku James Clark Ross (1800–1862) po raz pierwszy znalazł północny biegun magnetyczny .
Wyprawa zmapowała również okoliczne obszary, poprawiając dotychczasowe mapybadania etnograficzne okolicy, zbierając kolekcję odzieży i narzędzi Inuitów, którą wraz z wykonanymi przez siebie zdjęciami przekazał później do uniwersyteckiego muzeum etnograficznego w Kristianii . Amundsen i jego towarzysze nauczyli się od Inuitów budowania igloo i przejęli od nich lokalne ubiory, które znaczniej lepiej chroniły przed mrozem niż stroje europejskie .
. Amundsen przeprowadził13 sierpnia 1905 roku wyprawa ruszyła dalej na zachódCieśniny Beringa . 26 sierpnia napotkano pierwszy statek – był to „Charles Hansson” z San Francisco, którego kapitan jako pierwszy pogratulował Amundsenowi . Amundsen zamierzał dotrzeć do Cieśniny Beringa, lecz warunki były bardzo złe .
. Pomimo trudnych warunków: lodu, mgły i niewielkiej ilości wody pod kilem, przejście zostało pokonane i 17 sierpnia „Gjøa” zakotwiczyła przy przylądku Cape Colbourne – najbardziej wysuniętym na wschód punkcie, do którego dotarł jakikolwiek statek płynący z2 września „Gjøa” została uwięziona w lodzie w pobliżu wyspy Herschel IslandJukonu . Był to poważny cios finansowy i rozczarowanie dla Amundsena . Zimą Amundsen udał się saniami 1300 km do Eagle na Alasce, aby wysłać telegram z informacją o sukcesie wyprawy . Podczas nieobecności Amundsena Wiik zachorował i wkrótce zmarł i został pochowany na miejscu . W połowie sierpnia 1906 roku podróż mogła być wznowiona i 31 sierpnia wyprawa dotarła do Nome, skąd rozpoczął się tryumfalny powrót do Norwegii . „Gjøa” została podarowana miastu San Francisco i w 1909 roku umieszczona w Golden Gate Park . W 1972 roku statek wrócił do Norwegii i odrestaurowany stoi w muzeum norweskich odkryć polarnych Frammuseet na półwyspie Bygdøy w Oslo.
i załoga musiała spędzić 10 miesięcy na wybrzeżuAmundsen zyskał sławę i dzięki dochodom z wykładów i książki o wyprawie, przetłumaczonej na osiem języków, kupił posiadłość Uranienborg w Svartskog nad fiordem Bunnefjorden na południe od Kristianii . Spłacił również wierzycieli .
W 1908 roku Amundsen zaplanował wyprawę na biegun północny, która miała być powtórzeniem dryfu Nansena ku biegunowi północnemu z miejsca położonego dalej na wschodzie oraz kontynuacją badań oceanograficznych Nansena przy użyciu nowego, lepszego sprzętu . Wiele instrumentów pomiarowych zostało udoskonalonych przez samego Nansena, który wspierał Amundsena w planach nowej wyprawy . Amundsen przedstawił plany Norweskiemu Towarzystwu Geograficznemu i pozyskał fundusze publiczne i prywatne . Wyprawa jednak nie doszła do skutku, ponieważ zarówno Frederick Albert Cook (1865–1940), jak i Robert Edwin Peary (1856–1920) twierdzili, że dotarli na biegun północny .
Wobec fiaska wyprawy na biegun północny, Amundsen zaczął interesować się biegunem południowym i w tajemnicy zmienił planyFram” 7 czerwca 1910 roku, a jej załoga dowiedziała się o prawdziwym celu podróży na Maderze, ostatnim przystanku przed Antarktydą . W tym samym czasie biegun południowy zamierzała zdobyć Brytyjska Ekspedycja Antarktyczna pod dowództwem Roberta F. Scotta (1868–1912) . Amundsen poinformował Scotta o swoich planach telegramem, a wiadomość nie została dobrze przyjęta przez Brytyjczyków . Amundsen był mocno krytykowany za przystąpienie do wyścigu ze Scottem, jednak stopniowo przyznano, że nie może być on obwiniany za próbę dotarcia na biegun inną drogą i przy użyciu innych metod .
. Wyprawa opuściła Kristianię na statku „Wyprawa Amundsena okazała się być bardzo dobrze zaplanowanaZatoki Wielorybiej na bazę do zimowania dał Amundsenowi dobry punkt startowy , ponieważ do bieguna było o 100 km bliżej niż z obozu Scotta . Wyprawa złożona z doświadczonych polarników oraz wykorzystanie psich zaprzęgów i nart do przemieszczania się przyczyniło się do sukcesu – biegun południowy został zdobyty 14 grudnia 1911 roku przez Amundsena, Olava Bjaalanda (1873–1961), Helmera Hanssena (1870–1956), Sverre Hassela (1876–1928) i Oscara Wistinga (1871–1936) . Polarnicy umieścili w lodzie norweską flagę i nadali Płaskowyżowi Polarnemu nazwę „Płaskowyżu Króla Haakona VII” . Wyprawa Amundsena pozostała na biegunie przez cztery dni, po czym wróciła do bazy po 99 dniach nieobecności i przebytych około 3000 km . Ekspedycja Scotta dotarła na biegun 18 stycznia 1912 roku, lecz nigdy nie wróciła (Scott i jego czterej towarzysze zginęli w drodze powrotnej) .
. WybórW 1912 roku wyprawa przybyła do portu w Hobarcie na Tasmanii, skąd Amundsen wysłał pierwszy raport z wyprawy . Statek udał się potem na przegląd do Buenos Aires i miał dalej płynąć przez Pacyfik ku Cieśninie Beringa – Amundsen zamierzał wznowić wyprawę na Ocean Arktyczny i biegun północny . W 1913 roku podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych zasugerowano mu, że „Fram” mógłby być pierwszym statkiem, który przepłynie przez Kanał Panamski . Amundsen zapalił się do tego pomysłu i skierował statek do Colón, jednak po dwóch i pół miesiąca czekania stracił cierpliwość . „Fram” popłynął z powrotem do Buenos Aires z rozkazem opłynięcia przylądka Horn i udania się do San Francisco . Jednak podróż trwała zbyt długo, by zdążyć latem 1914 roku do Cieśniny Beringa i Amundsen postanowił skierować „Fram” do Norwegii, by stamtąd wyruszyć w 1915 roku, podążając trasą Nansena z 1893 roku – wzdłuż północnego wybrzeża Syberii na wschód .
Wszyscy członkowie ekspedycji zostali nagrodzeni Norweskim Medalem Bieguna Południowego (norw. nynorsk Sydpolsmedaljen), ustanowionym przez króla Haakona w celu uczczenia sukcesu Amundsena. W 1913 roku Amundsen otrzymał Specjalny Złoty Medal National Geographic Society . Dokumentacja wyprawy została wpisana w 2005 roku na listę Pamięć Świata.
„Fram” dotarł do Norwegii dwa tygodnie przed wybuchem I wojny światowej . W obliczu wojny, Amundsen musiał zawiesić swoje plany . Od dawna interesował się wykorzystaniem samolotów w wyprawach arktycznych i jeszcze będąc w Stanach Zjednoczonych zakupił dwupłatowiec produkcji francuskiej firmy Farman, który udostępnił rządowi Norwegii po wybuchu wojny . Jako jeden z pierwszych w Norwegii uzyskał licencję pilota . W czasie wojny Amundsen wzbogacił się na transporcie morskim, a zarobione pieniądze przeznaczył w 1916 roku na budowę nowego statku . „Fram” spróchniał podczas pobytu w tropikach i Amundsen zbudował nową jednostkę na podobieństwo „Frama”, którą nazwał na cześć królowej Norwegii „Maud” .
W 1918 roku Amundsen powrócił do planu wyprawy na Ocean ArktycznyVardø . W wyprawie brali udział m.in.: kapitan Helmer Hansen, pierwszy oficer Oscar Wisting, geofizyk Harald Ulrik Sverdrup (1888–1957) i Martin Rønne (1861–1932) . Po drodze zabrano rosyjsko-norweskiego radiotelegrafistę Giennadija Olonkina (1898–1960), który miał również pełnić funkcję tłumacza .
, powtórzenia dryfu Nansena bardziej północną trasą i dotarcia do bieguna północnego . Ekspedycja wyruszyła na statku „Maud” 18 lipca 1918 roku zWe wrześniu 1918 roku „Maud” utknęła na prawie rok przy przylądku Czeluskin, a czas ten wykorzystano na badania naukowe i zmapowanie regionu . Dopiero 12 września 1919 roku, po rozkuciu lodu i zastosowaniu burłaczenia statek udało się pchnąć na otwarte wody i popłynięto dalej na wschód . Tam dwóch uczestników zgłosiło się na ochotnika, by zawieźć zapisy obserwacji do portu Dikson, ale nie dotarli oni nigdy do celu . „Maud” płynęła dalej na wschód, lecz było już zbyt późno, by przedostać się na północ . 21 września statek utknął ponownie w lodzie i załoga zmuszona była zimować na wybrzeżu wyspy Ajon , ok. 800 km od krańca Północnej Drogi Morskiej . Amundsen był fizycznie osłabiony – przeszedł skomplikowane złamanie ramienia, przeżył atak niedźwiedzia polarnego i zatrucie tlenkiem węgla . Zimą Sverdrup udał się na osiem miesięcy na tereny Czukczów i przeprowadził serię badań etnograficznych . Hanssen i Wisting udali się na wschodnie wybrzeże, aby spróbować przeprawić się przez Cieśninę Beringa i dotrzeć do Nome na Alasce . Cieśnina nie była żeglowna, lecz Hanssenowi udało się nadać telegramy z Anadyru . Hanssen i Wisting wrócili po ponad sześciu miesiącach nieobecności i pokonaniu 1500 km psim zaprzęgiem . Wyprawa została wznowiona w lipcu 1920 roku i 28 lipca „Maud” dotarła do Nome .
W Nome uczestnicy mieli możliwość opuszczenia wyprawy – czterech z ośmiu zdecydowało się na powrót do domuwału napędowego Amundsen zmuszony był do ponownego, trzeciego zimowania – tym razem niedaleko od miejsca, gdzie zimował Adolf Erik Nordenskiöld (1832–1901) i jego „Vega” podczas pierwszej przeprawy przez Przejście Północno-Wschodnie w latach 1878–1879 . Podczas zimowania Sverdrup z Wistingiem wyruszyli na trzymiesięczną wyprawę, aby zbadać Półwysep Czukocki .
. Został Amundsen, Sverdrup, Wisting i Olonkin . Amundsen planował wrócić na wybrzeże Syberii, by tam rekrutować nowych członków załogi i kontynuować wyprawę . Warunki lodowe były jeszcze gorsze niż wcześniej i po awariiW lipcu 1922 roku statek był wolny od lodu, lecz z powodu uszkodzenia śruby okrętowej Amundsen skierował statek ponownie do Stanów Zjednoczonych, by dokonać napraw i uzupełnić zapasy . Sam udał się do Norwegii, by załatwić sprawy finansowe . Kiedy wrócił do Nome, przywiózł dwa samoloty – jeden mniejszy zwiadowczy i drugi większy transportowy . Zdecydował się podzielić wyprawę: sam miał wziąć największy samolot i zimować na północnym wybrzeżu Alaski, by wystartować wiosną z lądu, a „Maud” z Wistingiem, Sverdrupem i załogą miała podjąć kolejną próbę pokonania Północnej Drogi Morskiej .
Statek wydostał się z lodu po dwóch latach na północ od Wysp Nowosyberyjskich i kierował się do Cieśniny Beringa . Kolejne zimowanie miało miejsce u ujścia Kołymy . W końcu ekspedycja „Maud” powróciła do Seattle w październiku 1925 roku . Dzięki bogactwu poczynionych obserwacji ekspedycja była naukowym sukcesem . Wyprawa nie osiągnęła wprawdzie bieguna północnego, lecz jako druga w historii przepłynęła przez Przejście Północno-Wschodnie.
Jesienią 1922 roku Amundsen wraz z pilotem Oskarem Omdalem (1895–1927) założyli bazę w Wainwright na północnej Alasce . Amundsen zimował w Nome, a Omdal samotnie w bazie . Wiosną 1923 roku odbyli dwa loty testowe, a ponieważ za każdym razem mieli problemy z podwoziem, zaprzestali testów .
Amundsen popadł w problemy finansoweKompanii Zatoki Hudsona (ang. Hudson's Bay Company) .
. We wrześniu 1923 roku Amundsen zmuszony był ogłosić bankructwo . By zarobić, w 1924 roku wyjechał na tournée z wykładami po Stanach Zjednoczonych, jednak jego silny norweski akcent sprawił, że nie odniósł sukcesu . W 1925 roku statek „Maud” został zajęty na poczet jego długów i sprzedanyW 1925 roku pojawił się amerykański syn milionera, Lincoln Ellsworth (1880–1951), i zaproponował, że sfinansuje nową wyprawę Amundsena na biegun północny . Sam Ellsworth brał udział w wyprawie jako nawigator. Amundsen zamierzał dotrzeć na biegun ze Svalbardu na dwóch wodnosamolotach Dornier N24 i N25 . Wyprawa wyruszyła 21 maja 1925 roku . N25 pilotował Hjalmar Riiser-Larsen (1890–1965) , a N24 Leif Dietrichson (1890–1928) . Według wcześniejszych obliczeń wyprawa miała osiągnąć biegun po 8 godzinach lotu. Po 8 godzinach lotu, samoloty N24 i N25 wylądowały na krze lodowej, by dokładnie określić pozycję . Wyprawa osiągnęła jednak jedynie szerokość 87°43'N – ok. 250 km od bieguna . Samoloty osiadły w odległości 3–4 mil morskich od siebie . Przy starcie N24 doznał uszkodzeń i po wylądowaniu zaczął nabierać wody. Załoga wydobyła paliwo i zapasy, i próbowała na nartach dotrzeć do N25. Lód był jednak cienki i Dietrichson wraz z mechanikiem Oskarem Omdalem wpadli do wody. Zostali uratowani przez Ellswortha. Dotarcie do N25 zabrało im prawie cały tydzień. Wszyscy uczestnicy budowali potem przez trzy i pół tygodnia pas startowy na lodzie . 15 czerwca Riiser-Larsen zdołał wystartować, zabierając na pokładzie wszystkich sześciu uczestników wyprawy z powrotem do Svalbardu .
Po nieudanej próbie dotarcia na biegun wodnosamolotami Ellsworth zgodził się na sfinansowanie kolejnej wyprawy – tym razem sterowcem .
Amundsen planował wspólnie z włoskim pilotem Umberto Nobile i Ellsworthem dokonać pionierskiego przelotu nad biegunem północnym na sterowcu, oznaczonym symbolem N-1, a przez Amundsena nazwanym „Norge” . W tym samym czasie podobne plany miał amerykański pilot Richard Byrd (1888–1957), który wraz z Floydem Bennettem (1890–1928) planował przelot nad biegunem północnym samolotem Fokker F.VII/3m o nazwie „Josephine Ford” . Amundsen czekał z wylotem, aż „Norge” będzie w pełni sprawna . Byrd i Bennett dokonali przelotu jako pierwsi, jednak nie wszyscy wierzyli, by udało im się przelecieć nad biegunem, ponieważ wrócili dość szybko do bazy . Wyprawa Amundsena wyruszyła wkrótce po powrocie Byrda i Bennetta . W locie brali udział: Amundsen, Ellsworth, Nobile, pięciu włoskich mechaników, Riiser-Larsen, Wisting, pięciu innych Norwegów i szwedzki meteorolog Finn Malmgren (1895–1928) .
Sterowiec wystartował 11 maja 1926 roku i następnego dnia przeleciał nad biegunem północnym, gdzie wyrzucono na lód flagi Norwegii, Włoch i Stanów ZjednoczonychTeller na Alasce, sterowiec został zdemontowany, a uczestnicy wrócili do domu konwencjonalnymi środkami transportu . Amundsen i Nobile wdali się w publiczny konflikt o to, kto miał większe zasługi dla zdobycia bieguna, co bardzo nadszarpnęło ich reputację .
. Amundsen i Wisting stali się pierwszymi ludźmi, którzy dotarli do obydwu biegunów . Wobec wątpliwości co do zdobycia bieguna północnego przez Cooka, Peary'ego i Byrda, dotarcie na biegun północny przez załogę sterowca było pierwszym w pełni udokumentowanym zdobyciem bieguna . 13 maja „Norge” wylądowała wPo powrocie Amundsen nadal zmagał się z problemami finansowymiautobiografię .
. W 1927 roku wydałW maju 1928 roku Nobile rozbił się na lodzie na północny wschód od Svalbardu w drodze powrotnej z wyprawy na biegun północny sterowcem „Italia” . Akcje ratunkowe ruszyły z kilku krajów . Amundsen również pospieszył na ratunek . Za pośrednictwem norweskiego biznesmena rząd francuski dostarczył mu łódź powietrzną Latham 47, którą pilotował Leif Dietrichson .
Wyprawa ratunkowa Amundsena ruszyła z Tromsø 18 czerwca 1928 roku . Po raz ostatni kontakt radiowy z samolotem miał miejsce trzy godziny później, kiedy znajdował się w okolicy Wyspy Niedźwiedziej . Następnie kontakt się urwał .
Koczująca na lodzie załoga „Italii” została wkrótce dostrzeżona przez samolot włoski, a 23 czerwca obok obozu wylądował szwedzki pilot Einar Lundborg (1896–1931), który zabrał Nobile i jego psa. Pilot wrócił po resztę załogi, lecz samolot rozbił się przy lądowaniu. Rozbitkowie zostali ostatecznie uratowani 12 lipca przez radziecki lodołamacz „Krasin”.
Akcja ratunkowa została poszerzona o zaginioną załogę Latham 47 dopiero po kilku dniach
. Początkowo uważano, że Amundsen mógł polecieć po zaginionych koczujących na lodzie na północny wschód od Svalbaldu . Poszukiwania prowadzono bezskutecznie przez pięć dni .Ponad dwa miesiące później odnaleziono w morzu jeden z pływaków maszyny Latham 47
. Potem jeszcze pojawił się przerobiony zbiornik na paliwo. Uważa się, że samolot rozbił się u wybrzeży Wyspy Niedźwiedziej, lecz nikogo nigdy nie odnaleziono.Kolejne próby odnalezienia wraku Latham 47 podjęto w 2004 i w 2009 roku, jednak nie przyniosły one żadnych rezultatów
.Lista podana za I Norsk biografisk leksikon
:Amundsena i jego dokonania upamiętniają liczne pomniki i tablice pamiątkowe, m.in. we francuskim Caudebec-en-Caux (gdzie wyprodukowano Latham 47), norweskim Tromsø i Ny-Ålesund .
Na cześć Amundsena nazwano m.in. następujące obiekty geograficzne:
W 1957 roku na biegunie południowym została wybudowana amerykańska stacja badawcza nazwana Amundsen-Scott w celu upamiętnienia dwóch ekspedycji zorganizowanych w ten rejon na przełomie lat 1910–1912. Stacja funkcjonuje przez cały rok i prowadzi badania z zakresu astronomii, sejsmologii oraz klimatologii.
Od 25 października 1976 roku badacz jest patronem ulicy na terenie obecnej dzielnicy Ursynów w Warszawie. Ulica Amundsena znajduje się także w dzielnicy Piecki-Migowo w Gdańsku.
Od 17 czerwca 1999 roku Roald Amundsen jest również patronem szkoły podstawowej w Skroniowie (gm. Jędrzejów, pow. jędrzejowski, woj. świętokrzyskie).
This article uses material from the Wikipedia Polski article Roald Amundsen, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.