Lista Królów Asyryjskich

p.n.e. Została ona utworzona w oparciu o informacje zawarte w ówczesnych źródłach pisanych (przede wszystkim Asyryjskiej liście królów), w korelacji z naszą obecną wiedzą historyczną.

W okresie tym, jak wskazują odkrycia archeologiczne i inskrypcje z miast Aszur i Niniwy, obszar będący kolebką późniejszego państwa asyryjskiego znajdował się pod kontrolą władców z dynastii akadyjskiej (ok. 2350–2150 p.n.e.) i III dynastii z Ur (ok. 2100–2000 p.n.e.). W ich imieniu władzę nad obszarem tym, ze swej siedziby w mieście Aszur, będącym już wówczas ważnym centrum administracyjnym, sprawował prowincjonalny gubernator (sum. énsi, akad. iššiakkum). Jednym z takich gubernatorów mógł być Azuzu, którego inskrypcję odnaleziono w Aszur. Nie nosi on w niej wprawdzie żadnego tytułu, ale nazywa siebie „sługą” akadyjskiego króla Manisztusu (ok. 2269–2255 p.n.e.). W Aszur odnaleziono też inskrypcję niejakiego Ititi, „zarządcy” (sum. ugula, akad. waklum), który mógł być niezależnym władcą miasta-państwa Aszur w krótkim okresie dzielącym upadek imperium akadyjskiego od powstania imperium III dynastii z Ur (XXII wiek p.n.e.). O kontroli królów z III dynastii z Ur nad Aszur świadczyć może odnaleziona w tym mieście inskrypcja Zariquma, gubernatora Aszur za rządów królów Szulgiego (2096–2048 p.n.e.) i Amar-Suena (ok. 2047–2038 p.n.e.).

Lista najwcześniejszych władców miasta-państwa Aszur. Niektórzy z nich znani są z własnych inskrypcji. W liście nie zostali uwzględnieni władcy umieszczeni na początku Asyryjskiej listy królów (ustępy wymieniające „17 królów, którzy mieszkali w namiotach” i „10 królów, którzy byli przodkami”), którzy (być może z wyjątkiem Uszpii i Apiaszala) nigdy nie panowali w Aszur: imiona władców z pierwszego ustępu wydają się tak naprawdę stanowić listę amoryckich plemion i nazw geograficznych, natomiast ustęp drugi zdaje się wymieniać amoryckich przodków Szamszi-Adada I (1813–1781 p.n.e.).

Iszme-Dagan pokonany został najprawdopodobniej w ok. 1761 r. p.n.e. przez Hammurabiego z Babilonu, który – jak podaje jego 33 „nazwa roczna” – podporządkować miał sobie wówczas „różne miasta w krainie Subartu i Ekallatum”. Wśród miast tych znajdować się musiało również Aszur, gdyż wymieniane jest ono wśród miast znajdujących się pod jego kontrolą w prologu Kodeksu Hammurabiego (kol. IV 53-58).

Okres zamieszania i chaosu, bardzo słabo poznany. Kilku pretendentów do asyryjskiego tronu – w tym potomkowie Szamszi-Adada I – walczy ze sobą o władzę. Niektórych z nich Asyryjska lista królów nie wymienia.

władcy wymienieni w Asyryjskiej liście królów (wersji standardowej)

władcy wymienieni w Asyryjskiej liście królów (wersji alternatywnej)

• Mūt-Aškur (Mut-Aszkur) – syn Iszme-Dagana I
• Rēmu(...) (rekonstruowane jako Remu(š?) lub Talmu-sz(arri)) – syn Mut-Aszkura?

władcy wymienieni w inskrypcji Puzur-Sina

• Asīnum (Asinum)
• Puzur-Sîn (Puzur-Sin)

Sytuacja w Asyrii stabilizuje się. Od Adasiego zaczyna się ciągła linia genealogiczna królów asyryjskich. Od poł. XV w. p.n.e. Asyria staje się lennikiem Mitanni. Datowanie panowania władców przybliżone.

• lista królów babilońskich
• lista królów elamickich
• lista królów hetyckich
• lista królów Larsy
• lista królów Urartu
• lista królów Mitanni

• J-J. Glassner, Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
• A.K. Grayson Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s.86–135.
• A.K. Grayson, Assyrian Royal Inscriptions, tom I (From the Beginning to Ashur-resha-ishi I), seria Records of the Ancient Near East (RANE), Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1972.
• F. Joannes, Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
• H. Lewy, Assyria, c. 2600–1816 B.C., w: The Cambridge Ancient History (third edition), t. I/2 (Early History of the Middle East), Cambridge University Press 1971, s. 729–770.
• G. Leick, Historical Dictionary of Mesopotamia, The Scarecrow Press, Inc., Plymouth 2010.
• A. Malamat, „King Lists of the Old Babylonian Period and Biblical Genealogies”, Journal of the American Oriental Society 88 (1968), s. 163–173.
• M. van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000-323 BC, Blackwell Publishing, 2004.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.