Film Krzyż Walecznych: Film

Ten artykuł dotyczy filmu Kazimierza Kutza. Zobacz też: Krzyż Walecznych – polskie odznaczenie wojskowe.

Film składa się z trzech niezależnych od siebie nowel: Krzyż, Pies i Wdowa. Ich pierwowzory literackie nosiły tytuły: Krzyż Walecznych, Kłopot z psem i Wdowa po Joczysie. Ich akcja toczy się w czasie II wojny światowej lub bezpośrednio po niej. Bohaterami są żołnierze I Armii Wojska Polskiego.

„Krzyż”

Prostolinijny Franek Socha, zwany w swej rodzinnej wsi Wyskrobkiem, otrzymuje Krzyż Walecznych za odwagę. Po prawie 5 latach wojennej tułaczki Franek jedzie na krótki urlop w rodzinne strony. Nie może się doczekać pochwalenia się odznaczeniem, zwłaszcza, że był uważany za fajtłapę i wyśmiewany za pójście do wojska. Na miejscu zastaje pogorzelisko. Od jedynego ocalałego mieszkańca wsi – Bartłomieja Kowala dowiaduje się, że wszystkich wymordowali Niemcy. Po powrocie na front Frankowi odechciewa się jakiejkolwiek walki.

„Pies”

Oddział żołnierzy przygarnia do siebie bezpańskiego owczarka niemieckiego. Po drodze biorą dwóch oswobodzonych jeńców obozu koncentracyjnego, kierujących się do Katowic. Tam w psie, nazwanym przez strzelca Sypniewskiego Reks, rozpoznają go jako wyszkolonego psa przez SS do pilnowania jeńców w Oświęcimiu. Kapral Buśko wyzywający Reksa od „hitlerowskich hien” chce się go pozbyć, czemu sprzeciwia się Sypniewski najmocniej związany z psem. Gdy Sypniewski jest nieobecny z powodu otrzymania zadania bojowego, Buśko i starszy strzelec Florczak wychodzą z Reksem na spacer, bo go zabić. Jednak wiedząc, że Reks jako zwierzę nie rozumie ludzkich ideologii, nie mają odwagi go zabić i decydują się jedynie na porzucenie.

„Wdowa”

Społeczność miasteczka Luborz na Ziemiach Odzyskanych wita z pompą Małgorzatę Joczysową, wdowę po bohaterskim kapitanie Joczysie, który osiedlił się w tym miejscu. Joczysowa, będąca młodą kobietą, zatrudnia się na poczcie i ani myśli pogrążać się w żałobie po mężu, a także mierzwi ją wiernopoddańcze traktowanie jej przez luborzan. Do Luborza przyjeżdża również warszawski zootechnik Więcek. Pomiędzy nim a Joczysową rodzi się uczucie, co nie podoba się luborzanom, gdyż w ich ocenie Więcek szarga legendę kapitana Joczysa. Porucznik rezerwy Ołdak służący pod Joczysem udaje się do Joczysowej z prośbą o uroczystą przemowę podczas uczczeniem domu kultury imieniem jej męża. Kłamie też, że Więcek wyjechał rzekomo na swój ślub. Następnego dnia Ołdak i ksiądz odkrywają, że Joczysowa opuściła Luborza na zawsze. Sceny do tej noweli kręcone były m.in. w okolicach kaplicy św. Anny w Proszówce.

Krzyż

• Jerzy Turek – Franek „Wyskrobek” Socha
• Stanisław Milski – chłop Bartłomiej Kowal
• Władysław Dewoyno – żołnierz
• Zygmunt Hobot – czołgista

Pies

• Aleksander Fogiel – kpr. Buśko
• Bronisław Pawlik – st. strz. Florczak
• Andrzej May – strz. Sypniewski
• Henryk Hunko – porucznik

Wdowa

• Grażyna Staniszewska – Małgorzata Joczysowa
• Adolf Chronicki – por. rezerwy Ołdak
• Zbigniew Cybulski – Tadeusz Więcek
• Bogdan Baer – b. kpr. fryzjer Bolesław Petrak
• Halina Buyno-Łoza – luborzanka
• Jadwiga Hańska – matka Joczysowej
• Zenon Burzyński – ksiądz
• Bohdana Majda – Petrakowa
• Zygmunt Molik – narzeczony Petrakowej
• Czesław Piaskowski – st. strzelec Windak

• Krzyż walecznych w bazie IMDb (ang.)
• Krzyż walecznych w bazie Filmweb
• Krzyż walecznych w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Krzyż walecznych w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”