Ernest Rutherford: Chemik i fizyk z Nowej Zelandii, noblista

Baron Rutherford of Nelson (ur. 30 sierpnia 1871 w Brightwater, zm. 19 października 1937 w Cambridge) – brytyjski fizyk urodzony w Nowej Zelandii, noblista. Był jednym z pionierów fizyki jądrowej, badając rozpady promieniotwórcze. W roku 1908 otrzymał za to Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Już jako noblista Rutherford potwierdził istnienie jądra atomowego oraz protonów.

Ernest Rutherford

Państwo działania	Wielka Brytania
Data i miejsce urodzenia	30 sierpnia 1871 Brightwater
Data i miejsce śmierci	19 października 1937 Cambridge
Specjalność: fizyka
Alma Mater	Nelson College, Canterbury College
Uczelnia	Victoria University of Manchester
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii Medal Copleya
Multimedia w Wiki Commons
Cytaty w Wikicytatach

Odkrycie jądra atomowego pozwoliło między innymi na zmianę paradygmatu w fundamentach fizyki – stworzenie kwantowego modelu atomu przez Bohra, przewidzenie falowej natury elektronów przez de Broglie’a i sformułowanie pełnej mechaniki kwantowej przez Heisenberga, Schrödingera i Borna. W co najmniej jednym z rankingów fizyków Rutherford znalazł się w pierwszej dziesiątce wszech czasów.

Urodził się w Spring Grove (teraz Brightwater) niedaleko miasta Nelson w Nowej Zelandii. Studiował w Nelson College, a doktorat otrzymał w Canterbury College (teraz University of Canterbury). Głównym polem jego badań była w tym czasie elektryczność.

W roku 1895 młody Rutherford przybył do Europy. Podjął pracę naukową w Wielkiej Brytanii w Laboratorium Cavendisha, będącym częścią Uniwersytetu w Cambridge. W latach 1895–1898 prowadził badania nad promieniowaniem wytwarzanym przez niektóre pierwiastki chemiczne. Odkrył, że ta radiacja zawiera dwie składowe obdarzone ładunkiem elektrycznym. Promienie dodatnie nazwał promieniowaniem alfa, ujemne – promieniowaniem beta.

W roku 1898 Rutherford otrzymał posadę w katedrze fizyki na Uniwersytecie McGilla w Montrealu.

W roku 1907 Rutherford podjął pracę na Victoria University of Manchester (od 2004 r. w składzie Uniwersytetu Manchesterskiego). Podczas pracy w tym ośrodku wykonał eksperyment Rutherforda, zaliczany do dziesięciu najpiękniejszych eksperymentów z fizyki. Cząstki alfa przepuścił przez bardzo cienką złotą folię. Rozkład kątowy rozproszonych cząstek skłonił Rutherforda do wysnucia wniosku, że cała masa oraz dodatni ładunek atomu skupiony jest w bardzo niewielkiej objętości. W ten sposób potwierdził on eksperymentalnie istnienie jądra atomowego.

Badając zachowanie pierwiastków radioaktywnych udowodnił, że źródłem promieniowania tych pierwiastków jest spontaniczny rozpad promieniotwórczy. W roku 1908 otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.

Kolejnym osiągnięciem Rutherforda było dokonanie przemiany atomów azotu w atomy tlenu.

W roku 1919 Rutherford został szefem Laboratorium Cavendisha. Pod jego nadzorem prowadzono prace, które zostały nagrodzone trzema Nagrodami Nobla^{[potrzebny przypis]}:

• James Chadwick zaobserwował eksperymentalnie neutrony;
• John Cockcroft oraz Ernest Walton rozbili jądro atomowe, korzystając z akceleratora cząstek;
• Edward Victor Appleton udowodnił istnienie jonosfery.

Rutherford miał przepuklinę pępkową, do której podtrzymywania nosił pas przepuklinowy. W październiku 1937 upadł podczas prac w swoim ogrodzie, co spowodowało uwięźnięcie przepukliny. Mimo operacji, wykonanej następnego dnia w Cambridge w sali operacyjnej domu opieki Evelyn Nursing Home (od 1983 The Evelyn Hospital), nastąpiło ogólne zakażenie organizmu, wskutek którego Rutherford zmarł wieczorem 19 października 1937.

 

W 1997 roku jego nazwiskiem nazwano sztuczny pierwiastek 104 (łac. unnilquadium), oznaczany Rf.

• Ernest Rutherford – Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1908 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-14]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 11, 1908, The Chemical Nature of the Alpha Particles from Radioactive Substances
• Ernest Rutherford. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-05-14]. (ang.).

• Ernest Rutherford, biogram na stronie Chemical Heritage Foundation