Duchowieństwo

Pojęcie stanu duchownego powstało w prawie wyznaniowym, które zazwyczaj odróżnia duchowieństwo, czyli kler (gr. kléros „udział”), od wiernych, czyli laikatu (gr. laos „lud”).

W Kościele katolickim duchownym jest ten, który przyjął święcenia, czyli diakon, prezbiter i biskup. Zakonnicy, którzy nie przyjęli święceń kapłańskich, określani są poprawnie jako osoby konsekrowane. Tak więc osoba zakonna może być osobą konsekrowaną nienależącą do stanu duchownego lub należeć do obu tych stanów jednocześnie.

Z tego punktu widzenia rozróżnia się duchowieństwo zakonne (łac. clerici regulares – osoby duchowne, które złożyły równocześnie śluby zakonne) i duchowieństwo diecezjalne (inaczej: duchowieństwo świeckie; łac. clerici seculares – osoby duchowne, które nie złożyły ślubów zakonnych).

Osobami konsekrowanymi są także członkowie instytutów świeckich, którzy jednak z definicji – jako konsekrowane osoby świeckie – nie mogą być osobami duchownymi.

Od innych średniowiecznych stanów różnił się tym, że był zasilany wyłącznie przez osoby z innych stanów, a to ze względu na obowiązujący w Kościele rzymskokatolickim celibat.

Jako stan społeczny (a więc w innym sensie) duchowieństwo wyodrębniło się w Polsce w XIII wieku, kiedy arcybiskup Henryk Kietlicz uzyskał od książąt piastowskich przywileje: borzykowski (1210) i wolborski (1215), nadające immunitety sądowy i podatkowy dobrom kościelnym. Tym samym Kościół katolicki w Polsce wyodrębnił się spod władzy książąt, zwolniony z podatków na rzecz państwa i poddany wyłącznie własnym sądom kościelnym.

W średniowieczu duchowieństwo miało największy bezpośredni wpływ na ludność, a pośredni poprzez papieża i biskupów na króla. Przykładem może być pełnienie przez prymasa urzędu interrexa.

Zobacz hasło duchowieństwo w Wikisłowniku

• kleryk
• klerykalizm i antyklerykalizm
• duchowieństwo diecezjalne
• Kler (film)