Salitan Pangasinan

Say salitan Pangasinan so sakey ya salitan Malayo-Polinesyo ya sanga na boleg ya salitan Austronesyo.

Masulok ya 1 milyon so mansasalita na say salitan Pangasinan. Naananap ed luyag na Pangasinan, tan naanap ed bansa na Filipinas, so saray karaklan na makapansalita na sayan salita. Balet wala met iray naanap ya makapansalita na Pangasinan ed luyag na La Union, Tarlac, Zambales, tan diad Metro Manila, diad parihas ya bansa. Aga labat ed Filipinas, naanap ray makapansalita na Pangasinan, wala met makapansalita ed arom na bansa ya singa ed United States. Pangasinan so sankarekelan ya uusaren ya salita ed luyag na Pangasinan, ya naanap ed pulo na Luzon tan gilig na Lingayen Gulf.

Salitan Pangasinan

Say salitan Pangasinan so sakey ya sankabalegan ya salita ed Filipinas. Say amin ya totoo ed luyag na Pangasinan so 2,434,086 (National Statistics Office: 2000 Census). Dia ed amin ya totoo to ya, walay 1.5 million so makapansalita na Pangasinan.

Say sakey ya tawag ed salitan Pangasinan:

  • Pangasinense, a-Kastilan ngaran na Pangasinan.

Etymology of Pangasinan

  • "gawaan na asin" odino "dalin ya panlalapuan na asin" odino "asinan" so nanlapuan na salitan Pangasinan.
  • "panag-asinan" o lugar ya panggagawaay asin
  • "pananginan na asin" so sakey nin kabaliksan na pangasinan. sakey yan banga ya uusaren da pian pananginan na asin odino panangan ya inasinan.
  • Nanlapo ed lamot-salitan "asin",PANÁG-ASÍNAN(panag- odino proseso o paen na sakey ya bengat la ,-asin-,-an odino mangibabaga na sakey a pasen )

History

Andukey so awaran na Pangasinan kumpara ed arom ya grupo ed Filipinas. Nen kumasanpulon siglo, akadalaw laray daulo odino lifer na Pangasinan ed China. Sakbay niran akadalaw ed China ed saman ya panaon, wala lay lakoan o komersyo ya nagagawa diad pegley na Pangasinan tan China tan Japan. Lapu'd sayan record, sakey so Pangasinan ya sankadaanan ya kultura odino kaliyangan ed Pilipinas.

Ibabagan dia ed Pangasinan so nanlalapuan da'ray masisibeg ya "warriors" odino "mibabakal" ed kabiangan na Amianen Luzon. Si Andres Palaris tan si Princesa Urduja ed kabkabat ya sikara so masibeg ya manangi-agel na luyag sumpa ed saray dayo o managsakop.

Sakabay nin sinmabi ray Kastila ed Pangasinan, wala lay sistiman panagsulat daray totoon Pangasinan. Sakey yan uked na baybayin. Balet duma ya daiset ed panulat na saray taga-Java na Indonesia tan saray Tagalog.

Ginapuan labat so inpangikana na panagkurit o alpabeton Latin, nen sinmabi iray Kastila ed Pangasinan. Natan aya la so ikakana na saray totoo ed Pangasinan.

Dakel ya produkto ya simbulo na Filipinas, nanlapo ed kultura na Pangasinan. Say Sayaw ed Tapew na Bangko, odino say panangan na inasin o bagoong; saraya nanlapo ed Pangasinan. Sayaw ed Aplaya, Siwasiw tan saray arom ni ra ya niduma-duma ran sayaw tan arti so kontribusyon na Pangasinan ed simoon na bansa.

Dakel so produkto na Pangasinan ya say nonot na saray arom et nanlalapud arom iran lugar. Amay kawayan ya tatawagen dan "alulong" odino "bahay kubo" ya maalindaway odino moderno natan et nanlapo tan tutuupen ed syudad na San Carlos. Aray angkakasikmat ya "tuyo" et manlalapo ed Sual tan San Fabian. Aramay panis ya buyboy odino tambo ya kunwarin gagawaen ed Baguio et say panlalapuan tan panggagawaan et diad baley na Sto. Tomas tan Alcala. Diad Pangasinan so nanlalapuan daray papular odino matoyong ya musiko tan orchestra- diad baley na Basista. Saray kai-kaing tan tiklis ya panangikargaan na mangga tan arom ni ran bamboo-based handicrafts et Pangasinan so manggagawa.

Ikikinon met su say sangkasamitan ya bangus/betel ya manlalapu'd Dagupan, ontan to met so masasamit ya mangga na San Carlos.

Sounds

Features

Grammar

Pronouns

  Absolutive Independent Absolutive Enclitic Ergative Oblique
1st person singular siác/siák ak -k(o) ed siác/siak
1st person dual sicatá/sikatá ita, ta -ta ed sicatá/sikatá
2nd person singular sicá/siká ka -m(o) ed sicá/siká
3rd person singular sikató - , -a to ed sikato
1st person plural inclusive sikatayó itayo, tayo -tayo ed sikatayo
1st person plural exclusive sikamí kamí mi ed sikami
2nd person plural sikayó kayó yo ed sikayo
3rd person plural sikara ira, ra da ed sikara

Numero

Say untombok, say numero ed Pangasinan anggad samplura. 1 sakey 2 dwara 3 talora 4 apatera 5 limara 6 animmera 7 pitora 8 walora 9 siamera 10 samplora

Tongtong: Pangasinan Stories

Uliran: Pangasinan Myths and Legends

Togtog: Pangasinan Songs and Music

Diparan: Pangasinan Sayings and Proverbs

Pabitla: Pangasinan Riddles

Sakey ya kansion na Pangasinan Malinak Lay Labi


Malinak lay Labi
Oras la'y mareen

Mapalpalna'y dagem
Katekep to'y linaew

Samit da'y kugip ko
Binangonan kon tampol

Lapu'd say limgas mo
Sikan sika'y amamayoen

Lalo la bilay
No sika la'y nanengneng

Napunas lan amin
So ermen ya akbibiten

No nanonotan
Ko la'y samit day ugalim

Ag ta ka nalingwanan
Angga'd kauyos na bilay

Swadesh List ed English - Pangasinan

English - Pangasinan

  1. all - amin
  2. and - tan
  3. animal - ayep
  4. ashes - dapol
  5. at - ed
  6. back - beneg
  7. bad - aliwa, mauges
  8. bark - obak
  9. because - ta, lapu ed
  10. belly - eges
  11. big - baleg
  12. bird - manok, siwsiw, bil-lit
  13. bite - ketket
  14. black - andeket, deket
  15. blood - dala
  16. blow - sibok
  17. bone - pokel
  18. breast - pagew, suso
  19. breathe - engas, ingas, dongap, linawa
  20. burn - pool
  21. child - ogaw, anak
  22. cloud - lorem
  23. cold - ambetel, betel
  24. come - gala, gali, onsabi, sabi
  25. correct - duga, tua
  26. count - bilang
  27. crazy - ambagel, atiwel, kulang-kulang, atiris, aderal so ulo, atapis
  28. cut - tegteg, sugat
  29. day - agew
  30. die - onpatey, patey
  31. dig - kotkot
  32. dirty - maringot, dingot, marutak, dutak
  33. dog - aso
  34. drink - inom
  35. dry - amaga, maga
  36. dull - mangmang, epel
  37. dust - dabok
  38. ear - layag
  39. earth - dalin
  40. eat - mangan, akan, kamot
  41. egg - iknol
  42. erect - atol, immatol
  43. eye - mata
  44. fall - pelag
  45. far - arawi, biek (other side)
  46. fat (n.) - mataba, taba
  47. father - ama
  48. fear - takot
  49. feather - bago
  50. feel - alikas
  51. few - daiset
  52. fight - laban, kolkol, bakal
  53. fingernail - kuko
  54. fire - apoy, pool, dalang, sinit
  55. fish - sira
  56. five - lima, limara
  57. float - letaw
  58. flow - agos
  59. flower - bulaklak, rosas
  60. fly (v.) - tikyab
  61. fog - kelpa
  62. foot - sali
  63. forest - kakiewan, katakelan
  64. four - apat, apatira
  65. freeze - kigtel
  66. fruit - bunga
  67. full - naksel, napno
  68. give - iter, itdan
  69. good - duga, maong, abig
  70. grass - dika
  71. green - ampasiseng, pasiseng, maeta, eta
  72. guts - pait
  73. hair - buek
  74. hand - lima
  75. he - sikato (he/she), to
  76. head - ulo
  77. hear - dengel
  78. heart - puso
  79. heavy - ambelat
  80. here - dia
  81. hit - tira, nakna, pekpek
  82. hold - benben
  83. horn - saklor
  84. how - pano, panon
  85. hunt - managnop, anop, manpana, pana, manpaltog, paltog
  86. husband - asawa, kaamong, masiken
  87. I - siak, ak
  88. ice - pakigtel
  89. if - no
  90. in - ed
  91. kill - manpatey, patey
  92. knee - pueg
  93. know - amta, kabat
  94. lake - ilog, look
  95. laugh - elek
  96. leaf - bulong
  97. left - kawigi
  98. leg - bikking
  99. lie - dokol (lie down)
  100. live - bilay
  101. liver - altey
  102. long - andokey
  103. louse - kuto
  104. man (adult male) - laki, bolog
  105. man (human being) - too
  106. many - amayamay, dakel
  107. meat - laman
  108. moon - bulan
  109. mother - ina
  110. mountain - palandey
  111. mouth - sangi
  112. name - ngaran
  113. narrow - mainget
  114. near - asinger, abay
  115. neck - beklew
  116. new - balo
  117. night - labi
  118. nose - eleng
  119. not - ag, andi, aleg, aliwa
  120. old - daan
  121. one - isa, sakey
  122. other - arom
  123. play - galaw
  124. pull - goyor
  125. push - tolak
  126. rain - uran
  127. red - ambalanga
  128. right - kawanan
  129. river - ilog, kalayan
  130. road - dalan, basbas
  131. root - lamot
  132. rope - singer, lubir
  133. rotten - abolok, bolok
  134. round - malimpek, limpek
  135. rub - kuskos, gorgor
  136. salt - asin
  137. sand - buer
  138. say - ibaga
  139. scratch - gugo, gorgor
  140. sea - dayat
  141. see - nengneng
  142. seed - bokel
  143. sex - iyot, iyutan
  144. sew - dait
  145. sharp - matdem, tarem
  146. short - melag, melanting, tingot, antikey, kulang, abeba
  147. sing - togtog
  148. sit - yorong
  149. skin - baog, katat
  150. sky - tawen
  151. sleep - ogip
  152. small - melag, melanting, tingot, daiset
  153. smell - angob, amoy
  154. smoke - asiwek, asewek
  155. smooth - patad
  156. snake - oleg
  157. snow - linew
  158. some - pigara
  159. spit - lutda
  160. split - pisag, puter
  161. squeeze - pespes
  162. stab - saksak, doyok
  163. stand - alagey
  164. star - bitewen
  165. stick - bislak, sanga
  166. stone - bato
  167. stop - tonda
  168. straight - maptek, petek
  169. suck - supsup, suso
  170. sun - agew, banua, ugto (noon)
  171. swell - larag
  172. swim - langoy
  173. tail - ikol
  174. that - aman, atan
  175. there - diman, ditan
  176. they - sikara, ra
  177. thick - makapal
  178. thin - mabeng, maimpis
  179. think - isip, nonot
  180. this - aya
  181. three - talo, talora
  182. throw - topak
  183. tie - singer
  184. tongue - dila
  185. tooth - ngipen
  186. tree - kiew, tanem
  187. turn - liko, telek
  188. two - dua, duara
  189. vomit - uta
  190. walk - akar
  191. warm - ampetang, petang
  192. wash - oras
  193. waste - apirdi, aderal
  194. water - danum
  195. we - sikami, kami, mi, sikatayo, tayo, sikata, ta
  196. wet - ambasa, basa
  197. what - anto, a
  198. when - kapigan, pigan
  199. where - iner
  200. white - amputi, puti
  201. who - siopa, opa, si
  202. wide - maawang, malapar
  203. wife - asawa, kaamong, akolaw
  204. wind - dagem
  205. wing - payak
  206. wipe - punas
  207. with - iba
  208. woman - bii
  209. worm - biges, alumbayar
  210. year - taon
  211. yellow - duyaw
  212. you (plural) - sikayo, kayo, yo
  213. you (singular) - sika, ka
  214. Paul Diaz -Pablo Díaz

Dictionaries tan/san References

Listaan na dictionary san nabasan libro nipakar ed Pangasinan.

Lorenzo Fernandez Cosgaya. Diccionario Pangasinan-Espanol and Vocabulario Hispano-Pangasinan (Colegio de Santo Tomas, 1865). This is available in the Internet at the University of Michigan's Humanities Text Initiative.

Anastacio Austria Macaraeg. Vocabulario Castellano-Pangasinan (1898).

Mariano Pellicer. Arte de la Lengua Pangasinan o Caboloan (1904).

Felixberto B. Viray. The Sounds and Sound Symbols of the Pangasinan Language (1927).

Corporacion de PP. Dominicos. Pasion Na Cataoan Tin JesuChristo (U.S.T. Press, 1951).

Paciencia E. Versoza. Stress and Intonation Difficulties of Pangasinan Learners of English (1961).

Paul Morris Schachter. A Contrastive Analysis of English and Pangasinan (1968).

Richard A. Benton. Pangasinan Dictionary (University of Hawaii Press, 1971).

Richard A. Benton. Pangasinan Reference Grammar (University of Hawaii Press, 1971).

Richard A. Benton. Spoken Pangasinan (University of Hawaii Press, 1971).

Richard A. Benton. Phonotactics of Pangasinan (1972).

Ernesto Constantino. English-Pangasinan Dictionary (1975).

Julio F. Silverio. New English-Pilipino-Pangasinan Dictionary (1976).

Alta Grace Q. Garcia. Morphological Analysis of English and Pangasinan Verbs (1981).

Philippine Bible Society. Say Santa Biblia (Philippine Bible Society, 1982).

Philippine Bible Society. Maung A Balita Para Sayan Panaon Tayo (Philippine Bible Society and United Bible Societies, 1983).

Mario "Guese" Tungol. Modern English-Filipino Dictionary (Merriam Webster, 1993).

Church of Christ. Say Cancanta (Church of Christ, n.d.). Translations of English songs like "Joy to the World," and "What A Friend We Have in Jesus" are included.

A favorite traditional folk song of Pangasinan is Malinak Lay Labi, which is translated "Calm is the Night." An English translation of this song can be found in the Internet along with some Pangasinan poems and literature.

See also

Further reading

Lorenzo Fernandez Cosgaya. Diccionario Pangasinan-Espanol and Vocabulario Hispano-Pangasinan (Colegio de Santo Tomas, 1865). This is available in the Internet at the University of Michigan's Humanities Text Initiative.

Anastacio Austria Macaraeg. Vocabulario Castellano-Pangasinan (1898).

Mariano Pellicer. Arte de la Lengua Pangasinan o Caboloan (1904).

Felixberto B. Viray. The Sounds and Sound Symbols of the Pangasinan Language (1927).

Paciencia E. Versoza. Stress and Intonation Difficulties of Pangasinan Learners of English (1961).

Paul Morris Schachter. A Contrastive Analysis of English and Pangasinan (1968).

Richard A. Benton. Pangasinan Dictionary (University of Hawaii Press, 1971).

Richard A. Benton. Pangasinan Reference Grammar (University of Hawaii Press, 1971).

Richard A. Benton. Spoken Pangasinan (University of Hawaii Press, 1971).

Richard A. Benton. Phonotactics of Pangasinan (1972).

Ernesto Constantino. English-Pangasinan Dictionary (1975).

Julio F. Silverio. New English-Pilipino-Pangasinan Dictionary (1976).

Alta Grace Q. Garcia. Morphological Analysis of English and Pangasinan Verbs (1981).

Mario "Guese" Tungol. Modern English-Filipino Dictionary (Merriam Webster, 1993).

Tags:

Salitan Pangasinan Etymology of PangasinanSalitan Pangasinan HistorySalitan Pangasinan GrammarSalitan Pangasinan Dictionaries tansan ReferencesSalitan Pangasinan Further readingSalitan PangasinanFilipinasLa UnionLuzonMetro ManilaPangasinanTarlacUnited StatesZambales

🔥 Trending searches on Wiki Pangasinan:

CaragaZambalesSan Jose, Nueva EcijaCubaBasistaNobyembre 19Setyembre 27Pozzorubio, PangasinanSuluCalumpitJonas AltbergAgosto 23Setyembre 21IlogIlocos RegionLagunaSipocot, Camarines SurNobyembre 17JhekiaTobosoSalitan HeorhiyanoSetyembre 30Oktubre 12BolinaoAgosto 20Guiuan, Eastern SamarNobyembre 27Disyembre 18San Francisco, Southern LeyteDamulog, BukidnonBurgos, Ilocos NorteFinlandePamplona, Camarines SurSwitzerlandSantiago, IsabelaAbulugLopez JaenaAlemanyaLaua-anCorregidorMichelangeloSetyembre 3Audiovisual CommunicatorsSison, PangasinanLibiaPlaridelSalitan TagalogBelaroBaniBatangasMasbateOctober 4Agosto 15MonacoHulyo 9Barack ObamaKikingPlacer, Surigao del NorteKabankalanOctober 28December 16Hulyo 15Lucanin🡆 More