ਅਲੰਕਾਰ (ਸਾਹਿਤ)

ਸ਼ਬਦ ਅਲੰਕਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਅਲੰਕਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ: ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਅਲੰਕਾਰ ਯਮਕ ਅਲੰਕਾਰ ਸ਼ਲੇਸ ਅਲੰਕਾਰ ਪੁਨਰੁਕਤਵਦਾਭਾਸ ਅਲੰਕਾਰ ਜਿਹੜੇ ਅਲੰਕਾਰ ਅਰਥਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਉਹ ਅਰਥ ਅਲੰਕਾਰ ਹਨ...

ਨੇ "ਅਲੰਕਾਰ" ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਦੀ ਆਤਮਾ ਕਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਵਿ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਲੰਕਾਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ "ਅਲੰ" ਤੋਂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਗਹਿਣਾ ਹੈ। ਅਲੰਕਾਰ ਕਵਿਤਾ...

ਅਰਥ ਅਲੰਕਾਰ ਅਲੰਕਾਰ (ਸਾਹਿਤ) ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਅਲੰਕਾਰ ਅਰਥਾਂ ਉਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ 'ਅਰਥ-ਅਲੰਕਾਰ' (ਅਰਥਾਲੰਕਾਰ) ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਾਵਿ ਵਿਚਲਾ ਚਮਤਕਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਬਜਾਇ ਅਰਥਾਂ...

ਅਲੰਕਾਰ ਦਾ ਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਅਲੰਕਾਰ ਦੇ ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਵਿ ਸਾਸ਼ਤਰੀਆ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਅਲੰਕਾਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਥਾਪਕ ਪਹਿਲੇ ਸਮੀਥਿਕਾਰ...

ਵਾਕਾਂ, ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ‌‌‌ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਲੰਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਲੰਕਾਰ‌ ਸੰਬੰਧੀ ਸਾਰੀ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇੱਕ - ਦੋ ਢੁਕਵੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਉਣ...

ਕਿ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਲਈ ਪ੍ਰਸੰਨ ਅਤੇ ਅਨੰਦਮਈ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਲੰਕਾਰ, ਉਪ-ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਵਰਗੇ ਸਾਹਿਤਕ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ...

(ਪੱਛਮੀ ਅਲੰਕਾਰ) ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ ਯੋਰੋਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲੰਕਾਰ ਪ੍ਚਲਤ ਹੋਏ। Rhetorics ਦਾ ਭਾਵ ਲਗਭਗ...

ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਸੰਬੰਧੀ ਮਹਾਨ ਗਰੰਥ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਹਨ। ਸਾਹਿਤ ਦਰਪਣ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ 14ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਮਟ ਦੇ ਕਾਵਿਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਅਨੰਤਰ ਸਾਹਿਤ ਦਰਪਣ...

ਕਾਵਿਪ੍ਰਕਾਸ਼ਸੰਕੇੇੇਤਟੀਕਾ, ਅਲੰਕਾਰ-ਮੰਜਰੀ,ਸਾਹਿਤਮੀਮਸਾਂਂ,ਅਲੰਕਾਰਨੁੁੁਸਾਰਿਣੀ, ਵਿਅਕਤੀ-ਵਿਵੇਕਵਿਚਾਰ, ਨਾਟਕ ਮੀਮਸਾਂਂ, ਹਰਸ਼ਚਰਿਤ-ਵਾਰਤਕ, ਅਲੰਕਾਰਸਰਵਸਵ, ਸਹਿ੍ਦਯਲੀਲਾ, ਅਲੰਕਾਰ ਵਾਰਤਿਕ,ਸ਼੍ਰੀ...

ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਸ਼ੀਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤ ਕੇ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਅਲੰਕਾਰ ਸੰਪਰਦਾਇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੀਤੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਨਾਲ। ਵਕ੍ਰੋਕਤੀ ਸੰਪਰਦਾ...

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਆਰੰਭਕ ਕਾਲ ਨੂੰ ਨਾਥ ਜੋਗੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪੂਰਵ ਨਾਨਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਨਾਥ-ਸਿੱਧ ਪਰੰਪਰਾ ਇੱਕ ਮਹੰਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਕ ਸੰਪ੍ਰਦਾ...

ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਲਗਭਗ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਨੂੰ ‌ਸਾਹਿਤ ਵਿਦਿਆ ਜਾਂ ਅਲੰਕਾਰ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਵੀ ਕਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ|ਭਾਰਤੀ ਆਲੋਚਨਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿੱਚ...

ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਅਲੰਕਾਰ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਗਹਿਣਾ ਜੋ ਕਿ ਕਾਵਿ ਸੁੰਦਰੀ ਦੇ ਸਿੰਗਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਮਾਤਰ ਹਨ। ਅਲੰਕਾਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸ਼ਬਦ ਅਲੰਕਾਰ, ਅਤੇ ਅਰਥ ਅਲੰਕਾਰ। ਇਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ...

ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਛੰਦ ਬੱਧ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਲੰਕਾਰ, ਪ੍ਰਤੀਕ ਤੇ ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਨਜ਼ਮ ਦੇ ਤਰਕਮਈ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਸੱਟ ਮਾਰਦੀ ਹੈ। ਨਜ਼ਮ ਦੀ...

ਕਵਿਤਾ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਵੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਮ ਅਰਥਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਰਥ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਵਿਕ ਸਾਧਨਾਂ (ਲੈਅ, ਅਲੰਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ਲਖਣਾ ਅਤੇ ਵਿਅੰਜਨਾ...

ਸਮਕਾਲੀ ਦਾਮੋਦਰ ਪੰਡਿਤ ਸਨ। ਇਹ ਭਾਰਵੀ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਪਮਾ ਅਲੰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਲਈ ਮਹਾਕਵੀ ਕਾਲੀਦਾਸ, ਅਰਥਗੋਰਵ ਲਈ ਮਹਾਕਵੀ ਭਾਰਵੀ ਅਤੇ ਪਦ-ਲਾਲਿਤਯ...

ਵਾਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਲੰਕਾਰ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਹਨ: - ਉਪਮਾ ਅਲੰਕਾਰ: ਬਾਕੀ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਉਪਮਾ ਅਲੰਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਅਲੰਕਾਰ ਸਮੇਂ `ਤੇ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ...

ਧਰਮ ਨੂੰ ਵੱਡਮੁੱਲੀ ਦੇਣ ਦਿੱਤੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਧਾਰਾ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਛੰਦ,ਅਲੰਕਾਰ , ਰਸ, ਸੁਹਜ ਆਦਿ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਹੀ ਲੋਕਧਾਰਾ...

ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੁਝਾਅਪੂਰਨ (ਵਿਅੰਗ) ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਧੁਨੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਓਹਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਧੁਨੀ ਹੀ ਕਾਵਿ ਦੀ ਆਤਮਾ ਹੈ। ਕੁੰਤਕ ਅਲੰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਪੱਖ ਮੰਨਦਾ...

ਅਰਥਾਲੰਕਾਰ, ਸ਼ਬਦਾਰਥ-ਅਲੰਕਾਰ (ਉਭਯਾਲੰਕਾਰ)- ਇੱਕ ਸੌਖੀ ਤਿੰਨ ਤਰਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਦਾ ਮੰਤਵ ਹੈ, "ਅਲੰਕਾਰ-ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰੇ...