گربخش سنگھ پریتلڑی

گربخش سنگھ
فائل:Gurbaksh Singh Preetlari.jpg
جم	26 اپریل 1895 سیالکوٹ
موت	20 اگست 1978 پی جی آئی، چنڈی گڑھ
قلمی ناں	پریتلڑی
کم کِتہ	کہانی کار، ناول نگار، ناٹک کار
بولی	پنجابی
قومیت	ہندوستانی
دور	1930 - 1977

جیون

جم

گربخش سنگھ پریتلڑی دا جنم 26 اپریل 1895 سیالکوٹ وکھے ہویا۔ اسدے پیؤ دا ناں پشورا سنگھ اتے ماں دا ناں ملنی کور سی۔ اوہ 7 سال دے ہی سی تاں پیؤ مرگیا۔

پڑھائی

اوہ سیالکوٹ توں دسویں پاس کرکے ایف.سی. کالج لاہور وچّ اچیری سکھیا لئی داخل ہوئے۔ مالی تنگی کارن کالج چھڈّ کے 15 روپئے مہینے ’تے کلرک دی نوکری کر لئی پر پھر تھوڑھے جڑ بعد تھاپسن سول انجینیئرنگ کالج، رڑکی وچّ داخلہ لے لیا تے اتھوں 1913 وچّ سول انجنیئرنگ دا ڈپلوما کیتا۔ پھر فوج وچّ بھرتی ہو کے عراق تے ایران چلا گیا۔ اتھے اسدی دی ملاقات عیسائی مشنری ریورینڈ مسٹر سٹینڈ نال ہوئی تے اس دی صلاحَ نال امریکہ دی مشیگن یونیورسٹی وچّ انجنیئرنگ دی اچیری سکھیا لئی داخلہ لے لیا۔ 1922 وچّ اتھوں بی ایس سی (انجنیئرنگ) دی ڈگری پراپت (حاصل)کیتی۔ جدوں دیس واپس آئے تاں کافی بھج-دوڑ بعد ریلوے دی نوکری مل گئی۔

پریتلڑی

1932 وچّ اس نوکری توں مکت ہو کے نوشہرے دے چ زمین لے کے جدید سائنسی ڈھنگ نال کھیتی کرنی شروع کر دتی۔ اوہناں آدرشک سماج دی اساری لئی لوکاں وچّ اتشاہ پیدا کرن لئی اک ماہی رسالے پریتلڑی دی پرکاشنا(اشاعت) 1933 دے ستمبر مہینے وچّ آرنبھ(شروع) کیتی۔ پریتلڑی پنجابی پترکاری دے کھیتر وچّ اک معرکہ سی۔ ایہہ مہینہ وار پتر پاٹھکاں وچّ بہت ہرمن پیارا ہویا۔

پریتنگر

سنّ 1936 وچّ آپ ماڈل ٹاؤن لاہور آ وسے۔ دو کو سال بعد 1938 وچّ ایہناں نے لاہور تے امرتسر دے وچکار 15 ایکڑ زمین ملّ لے کے پریت نگر دی ستھاپنا کیتی۔ 1947 وچّ دیس دی ونڈ ویلے پریت نگر اجڑ گیا تے آپ دلی چلے گئے پر اتھے اوہناں دا دل نہ لگا۔ اوہ مڑ 1950 وچّ پریت نگر آ کے اس دی پنرستھاپنا وچّ جٹّ گئے اتے آخری دم تک اتھے رہے۔ اتھوں ہی 1940 وچّ بال سندیش ناں دا رسالہ شروع کیتا۔

رچناواں

مضمون

• سانوی پدھری زندگی
• پرسنّ لمی عمر
• سوے-پورنتا دی لگن
• اک دنیاں دے تیراں سپنے
• نواں شوالہ
• زندگی دی راس
• پرم منکھ
• میرے جھروکھے 'چوں
• کھلھا در
• پریت مارگ
• فیصلے دی گھڑی،
• زندگی وارث ہے
• خوش حال جیون
• نویاں تقدیراں دی پھلّ کیاری
• ایہہ جگ ساڈا
• اسمانی مہانندی (ترجمہ)
• زندگی دے راہ (ترجمہ)

سویجیونی اتے یاداں

• میریاں ابھلّ یاداں (1959)
• منزل دسّ پئی (1964)
• میری جیون کہانی
• چٹھیاں جیتاں دے ناں

ناول

• انویاہی ماں
• رکھاں دی جیراند
• ماں (ترجمہ) میکسم گورکی دے ناول دا

کہانی مجموعے

• ناگ پریت دا جادو (1940)
• انوکھے تے اکلے (1940)
• اسمانی مہانندی (1940)
• وینا ونود (1942)
• پریتاں دی پہریدار (1946)
• پریت کہانیاں (1950)
• شبنم (1955)
• بھابی مینا (1956)
• عشقَ جہناں دے ہڈیں رچیا (1959)
• زندگی وارث ہے (1960)
• اک رنگ سہکدا دل (1970)

ناٹک (ڈرامہ)

• راج کماری لتکا تے ہور پریت-ڈرامے
• پریت مکٹ (1922-23)
• پورب-پچھم
• ساڈی ہونی دا لشکارا

بال ساہت

• گلابی عینکاں
• پریاں دی موری
• گلابو
• مراداں پوریاں کرن والا کھوہ
• جگاں پرانی گلّ

پہتا پاندھی، بم بہادر ورگیاں کہانیاں پنجابی پاٹھ پستکاں(درسی کتاباں) وچّ شامل رہیاں ہون کارن کسے جان پچھان دیاں متھاج نہیں نیں. پریتلڑی وچّ چھپدے رہے اوہناں دے لیکھ اتے پریت جھروکھے وچوں ورگے کالماں دی چرچہ پنجابی پاٹھکاں وچّ عامَ ہندی سی۔ صحتَ سنبندھی اوہناں دے لیکھاں دی نوجواناں وچّ نویں نروئی سوچ نوں وکست کرن وچّ اہم بھومکا(کردار) اے۔ گربخش سنگھ آشاوادی(خوش امید) تے سپنساز منکھ سی۔ اوہ برٹرینڈ رسل دی طرحاں ساری دنیاں نوں اک بھائیچارے وجوں گھگّ وسدی دیکھنا چاہندا سی۔ اوہناں نے معاشی تے سماجی برابری دے سماج وادی اصولاں دا سمرتھک سی۔ لوکاں نوں جات-پات، رنگ-نسل دے فرق توں اچا اٹھ کے جیون بتیت کرن لئی کیہا۔ گربخش سنگھ مارکسی وچاردھارا نال بہت نیڑتا رکھدا سی۔ اوہناں نے میکسم گورکی دی دے مہان روسی ناول 'ماں' پنجابی ترجمہ کیتا۔ 1971 وچّ اوہناں نوں سوویت نہرو پرسکار پراپت ہویا۔ گربخش سنگھ نے پنجابی وچّ نویں وچاردھارا ‘پیار قبضہ نہیں پچھان اے’ لیاندی تے اپنیاں ساریاں رچناواں نوں اس سدھانت تے ڈھالیا۔ پلیٹو دے افلاطونی پیار دی طرز تے گربخش سنگھ نے پیار نوں قبضے دی بھاونا نال بے میل دسّ کے سہج پیار دی دھارنا دی ویاکھیا کیتی۔

باہری کڑیاں

٭ گربخش سنگھ دے سمکالی تے ادھارت کہانی

حوالے

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج (شاعر) • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد