ویر سنگھ
امبرسر
| ویر سنگھ | |
|---|---|
 | |
| جم | 5 دسمبر 1872 |
| وفات | 10 جون 1957 (85 سال) |
| شہریت |  بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | شاعر ، لکھاری |
| پیشہ ورانہ زبان | پنجابی |
| اعزازات | |
ساہتیہ اکیڈمی انعام برائے پنجابی ادب (برائے:Mere Sainya Jio ) (۱۹۵۵) | |
 باب ادب | |
ترمیم  | |
ویر سنگھ (1957 - 1872) اک پنجابی شاعر تے مذہبی پڑھیار سی۔
ویر سنگھ 5 دسمبر 1872 وچ امرتسر پنجاب وچ جمیا۔ اوہ ڈاکٹر جرن سنگھ دے تن پتراں وجوں سب توں وڈا سی۔ چرچ مشن سکول امرتسر توں 1891 وچ میٹرک کیتا۔ ہلے اوہ سکول وچ ای سی جے اوہدا ویاہ چترکور نال کردتا گیا۔ ویر سنگھ نے پڑھن مگروں نوکری کرن دے بجاۓ اک چھاپہ خانہ لایا تے آپ وی لکھنا شروع کیتا۔ ایدے نال اوہنے سکھاں دی رہتل تے مذہب ول وی مکھ موڑیا تے اینوں اگے ودھان لئی پنجابی بولی نوں راہ بنایا تے پنجابی بولے دے وادے لئی وی کم کیتا۔
ویر سنگھ نے 1897 وچ پنجابی دا پہلا ناول لکھیا۔ نومبر 1899 وچ اوہنے خالصہ سماچار دے ناں توں اک پنجابی ہفتہ وار شروع کیتا۔
1955 وچ اوہنوں ساہتیا اکیڈمی ایوارڈ تے 1956 وچ پدم بھوشن ایوارڈ دتا گیا۔ 10 جون 1957 نوں امرتسر وچ اوہ مرگیا۔
جم،جیون تے کم
بھائی ویر سنگھ (5 دسمبر 1872-10 جون 1957) دا جم امرتسر وچ ڈاکٹر چرن سنگھ دے گھر ہویا ۔ اوہناں دے پیؤ جی برج بولی دے شاعر، پنجابی گدّ لکھاری اتے سنگیت وچ رچی رکھن والے انسان سن ۔ بھائی ویر سنگھ جدید پنجابی ساہت دے باپ سن۔ بھائی ویر سنگھ نے کئی ناول، تریخی کتاباں، ٹریکٹ اتے شعری کتاباں دی رچنا کیتی ۔ اوہناں دیاں شعری رچناواں رانا صورتَ سنگھ (1905)، دل ترنگ (1920)، تریل تپکے (1921)، لہراں دے ہار (1921)، مٹک ہلارے (1922)، بجلیاں دے ہار (1927) اتے میرے سائیاں جیو (1953) ہن ۔ لہراں دے ہار وچ دل ترنگ، تریل تپکے اتے کجھ ہور رچناواں شامل ہن ۔
بھائی ویر سنگھ پنجابی ساہت سرجنا وچ شبد اتے ساکھی دے تجربہ نوں مثبت روپ وچ پیش کردے ہن۔ گر پرتاپ سورج گرنتھ دے کردار جلد پہلی وچ دنیا اتہاس اتے سکھ تریخی پرپیکھ دی ویاکھیا پرستا کردے ہن۔ دنیا اتہاس دی ویاکھیا کردے ہوئے بھائی صاحب اتہاس دے تن پرمکھ روپاں ساہتی مطلب، برتانتک مطلب اتے ادھیاتمک مطلب متعلق ایہہ نقطہ پرمکھ روپ وچ اگھاڑدے ہن کہ “ستّ مادہ جو کہ اک سوخم مانسک وستو اے، اپنے آپ نوں گھڑ رہا اے پورن کر رہا اے تے اسدا ایہہ کرتوّ انسان مقدار دا اتہاس اے۔ اس ست مادہ دی ویاکھیا اتے تریخی رفتار انوکلتا دی پورن پچھان ہی بھائی صاحب دی اس کردار رانہی ہوئی پرتیت ہندی اے۔ سکھ دھرم وچ اتہاس دی ویاکھیا کردے ہوئے بھائی صاحب، سارنشک اتہاس، سوستھرک اتہاس، سائنسی اتہاس تے کومل انری اتہاس دا ذکر کردے ہن۔ اس طبقہ تجزیہ اندر سکھ پنتھ دے سمچے گرنتھاں اتے جنمساکھیاں نوں ادھار بنایا گیا اے۔ اس ورگی کرن وچ بھائی صاحب اس تتھّ نوں ودھیرے اگاڑدے ہن کہ سکھ اتہاس دنیا اتہاس وانگ ویلے اتے ستھان دی مقررہ کھڑوت نوں قبول نہی کردا۔ ایہہ اتہاس نردھارت ریکھا اتے تتھا دی بندش توں آزاد وچردا اے۔
بھائی ویر سنگھ دے چمتکاراں دیاں سمتاں سابق مقررہ تریخی پرپیکھ دیاں دھارنی نہی ہن۔تریخی پکھ تو دیکھیا اس طرحاں پرتیت ہندا اے کہ بھائی ویر سنگھ نے گرو صاحب دے جیون چوجاں نوں اتہاس دی رنگ زمین تے چتریا تاں اے پر تریخی تکنیک نوں بنیاد نہی بنایا ۔تریخی تکنیک نوں بنیاد نہ بناؤن دا کارن ڈاکٹر بلویر سنگھ اس طرحاں درساؤدے ہن کہ صرف تریخی سچائیاں متیکاری دے جنگل وچ پھس جادیاں ہن تے اس طرحاں مہان آتما توں ظاہر ہندے اخلاقی اتشاہ دے جوش توں واجیں رہِ جادے ہن۔بھائی ویر سنگھ دی کسے رچنا دا ویونت اسارن دا ڈھنگ وکھرا سی۔ اس ویونت دا بنیاد تریخی تھتاں آدی نہیں سن۔ تھتا دا سوتر اوہ مگروں قایم کر لیندے سن، پر صرف اک مطلب دیاں کسے ویلے جاں ستھان دیاں واقعے نوں جو اپنے آپ وچ ستنتر اتے مکمل ہندیاں سن نوں الیک لیندے سن اتے تھتاں مطابق سوتربند کر لیندے سن۔ ایہہ اک الوکک سٹائل (تکنیک) سی۔ جو صرف لکھن کلا نہیں سی تے ناں ہی عام اصولاں دی پالنا سی۔ ایہہ اپنے-اپنے وچ اتہاس نوں لکھن دا مکمل ڈھنگ سی جو کہ خاص طور تے بھائی وی سنگھ دے اندروں اس طرحاں اگمیا سی جویں نیچر دیاں چیزا اگمدیاں ہن۔ بھائی ویر سنگھ تریخی تکنیک نوں بنیاد نہ بناؤن بارے اپنی کردار وچ درساؤدے ہن کہ نرے سمتا طریقہ تے واقعیات دیاں لسٹ پتراں نال تریخی دور لیکھا پتہ تاں لگدا اے پر جیون رمکو روآں نہی مار اٹھدے۔ہاں جیون لہراں تاں ولولے وچ آؤدیاں ہن۔ اچے جیون لئی اچے جیون ہی اکھاں اگے آؤن تاں لابھ ہندا اے۔ پر ایہہ جے کجھ گھٹے تاں پھیر اچے جیون جیکو وسر ہوئے ہو-بہو اوہناں دیاں مانو جیوندیاں تصویراں اکھاں اگے آ جان تاں وی لابھ ہندا اے۔(کلغیدھر چمتکار، پنہ 4) بھائی ویر سنگھ دے چمتکاراں دی اپروکت تریخی تکنیک جیون دی سدینوی سوچھتا اتے روانگی دا دھرواس پیدا کردی اے۔ چمتکاراں دی انتربھاوی نیچر تریخی طور نوں زندگی دی نیڑتا وچ اجیہی دھرواس حاصل کر رہی اے جس دھرواس نال جیون کنی گورو-سمرپن اتے وسماد وچ مولدی اے۔ اسے جیون کنی وچ آسونت قابلیت اپنے مکمل آمورت نوں وی دھارن کردی اے۔
بھائی ویر سنگھ جی ولوں رچت چمتکارا دی سٹائل سکھ تجربہ اتے ادھیاتمک جگیاسا نوں روپمان کردی اے۔ ایہناں دی سٹائل دیا فنی چھوہاں دیوی رسکتا نال بھرپور ہن۔ زندگی دے کل ورتاریا دی سمجھ اتے رمجھ اس سٹائل رانہی ظاہر ہندی اے۔ سٹائل دا مہاندرا اس ویلے دے پرچلت بھاشائی پربندھا(عربی، فارسی، سنسکرت اتے انگریزی) ‘چوں توانائی گرہن نہی کردا سگوں سکھ سرتِ دی علم مئی پرتبا دا ادرشک پرتیبندھ سرجدا اے۔ اس عکس ‘چو پیدا ہوئی فنی روانگی شبداں دیا وچاردھارائی سگلیاں نہی بناؤندی سگوں اس وچلی انلکارک سمرتھاں نوں بھاشائی پربندھ دے مطلب پسارا توں پار پیش کردیاں ہن۔ گرو دور دے درشا دا چرترن اتے تہذیبی ووہار دی نرنترتا نوں چرتدے ہوئے بھائی صاحب بستیوادی دور دی پرچلت سٹائل دی کھڑوت نوں توڑ دندے ہن۔ جس وچ جذبات دی رواننگی، وچاردھرائی دوندھ، مقررہ ماپدنڈ، اتہاس دے ادھرے پرتیکرم اتے منوسائنسی ترقی عمل انسانی دھراتل مطابق گرو دا انسانی کردار پیش کر رہی سی۔ “بھائی ویر سنگھ نے اس سٹائل دے وپرت ادھیاتمک شبد النکار دا چترن پرسعنصر کیتا اے، جو اکثر سکھم، جٹل اتے گمبھیر، شاتی دے مطلب نوں ظاہر کردی اے۔ اس سٹائل وچ اند دا مطلب یکت اثر امڑ-امڑ پیندا اے۔“ (گرچرن سنگھ، بھائی ویر سنگھ دی ساہتی پرتیبا پنہ 118)
بھائی صاحب دے چمتکارا دی سمت سابق ویاکھیاواں انروپ کم نہی کردی جس وچ انفرادی اتے آپہندرے مانسیک جھکاء، اتہاس دے تتھملک ویروے، ماجک اتے انسانی سروکارا دی چڑت اتے پربھاوی انکرن، وچاردھارئی دنوندھ دا پرپیکھ کم شیل رہندا اے۔ بھائی صاحب جیونی مولک اتہاس اتے تریخی ویرویا دے تتھمولک ذکر توں پار ساکھی تجربہ دا دبتامئی رس حاصل کردے ہن۔ جس وچ علم مشتمل سکھ سرت دا پرگاس موجود رہندا اے۔ چمتکاراں توں بنھاں سنتھیا شری گرو گرنتھ صاحب وچ وی اپروکت اثر شامل رہندے ہن۔
گرُ جیون دا برتاتک ذکر ،لڑیوار سنکیتک ویروے اتے سرجناتمک پرگٹائ چمتکارا اندر باہرلی انسانی زندگی دا انسن نہی سگوں اندرونی سفر دا ادھیاتمک کھڑاء اے۔اس کھڑاء اندر سرتِ دا گرمکھّ والا عکس کھلدا ہیے۔گرمکھ اتے منمکھ دی اندرینی کشمکش دا تناؤ گرُ چوجا دے راز رانہی نمودار ہوندا اے۔ چمتکارا دے ساتھ وچ سکھ تجربہ دے سمچے اتارے شامل رہندے ہن۔ جس وچ پرانے گرنتھا دے حوالے اتے اثر چمتکارا دی پرکیتی اندر علم دے تیز نوں ودھیرے سخت کردے ہن۔
بھائی ویر سنگھ بستیوادی نظام، سنگھ سبھا لہر، ساہتی جھکانوا اتے سماجی ویاکھیا نوں ادھیاتمک اچائی دا ساتھ دندے ہوئے اپنی جون کمائی رانہی سنتلت پرپیکھ وچ ڈھالدے راے بھاوے کے بعد وچ بائی صاحب دے سوچ وچار اتے سرجنا بارے ہیٹھ لکھی ویاکھیا وی پرچلت رہی کہ “سکھ دھرم دے ماضی قالین گرو دی پنر قیام لئی بھائی ویر سنگ دی تعمیری سنویدنا اک پاسے سکھ مذہبی سمودائے دی پرمپرا تو پرریرنا لیندی اے جس دے آدرشا اتے پرتمانا دی جم زمین ماضی دور اے اتے کرم زمین برطانوی راج دا پنجاب ۔ دوسرے پاسے ایہہ سنویدھنا اپنے مدھ ورگی پچھوکر مطابق سدھاروادی فکر نوں مُتحرک کرن دا پرگتیشیل رول ادا کردی اے۔ اس ترا بائی ویر سنگھ دی ستھتی بھارتی مدھ شرینیا دی مکمل فکر دے سمعੴدربھ وچ پچھم تو آئی نوی روشنی دے اثر ماتحت نوَ جاگرتی دا رستہ وی کردی سی اتے اپنی مذہبی سماجی سمودائے دے اتہاس اتے دھرم بھاونا دے ماضی قالین گرو نوں پنر سرجیت کرن لئی وی یتنشیل سی” ।(کرمجیت سنگھ،جدید پنجابی شعری دھاراواں دے وچاردھارائی بنیاد،پنہ-58) اپروکت ویاکھیا بھائی ویر سنگھ دی سمچی سرجنا اتے پرپیکھ وچو اجاگر نہی ہندی سگوں پنجابی سوچ وچار دے اکہرے اتے پرچلت دھراواں دے وستار نوں درساؤندی اے۔
| ویر سنگھ | |
| جیون | 1957 - 1872 |
| جمن پو | امرتسر برطانوی ہندستان |
| گن | شاعر |
اس سمچی وچار چرچہ دی بنیاد تے ایہہ کیہا جا سکدا اے کہ بھائی ویر سنگھ دے سرجناتمک اتے چنتنمئی پرپیکھ وچ سکھ ادھیاتمکتا اتے سپت سندھو دے سبھیاچار نقش اجاگر ہندے ہن جہڑے کہ بستی وادی دوڑ دی ادرشکتا اتے مذہبی تجربہ توں آزاد وچردے ہن۔ بھائی ویر سنگھ دے اس ویکتتوَ نوں اجے تک سکھ سوچ وچار نے نہی ابھاریا اتے نہ ہی اجے تک اوہناں دی سرجنا اتے سوچ وچار دا ادھیاتمک اتے سکھ پرپیکھ سرجیا اے۔ سکھا نوں بھائی ویر سنگھ دے شبد دے برہمنڈی پسار وچو راعوامی اتے سماجیک پہلو دی تلاش کردے ہوئے سکھ سبھیاتا دے نقشہ دی پہچان کرنی چاہدی اے۔
رچناواں
- سندری -فکشن
- بجے سنگھ-گلپگھ
- ستونت کور-دور حصہ فکشن
- ستّ اوکھیاں راتاں -فکشن
- بابا نودھ سنگھ -فکشن
- ستونت کور حصہ دوجا -فکشن
- رانا بھبور -فکشن
- دل ترنگ-شعری مجموعہ
- تریل تپکے-شعری مجموعہ
- لہراں دے ہار-شعری مجموعہ
- مٹک ہلارے-کاورے مجموعہ
- بجلیاں دے ہار-شعری مجموعہ
- پریت ویناں-شعری مجموعہ
- میرے سانئینیاں جیؤ-شعری مجموعہ
- سری کلغیدھر چمتکار
- پرانے جم ساکھی
- سری گرو نانک چمتکار
- بھائی جھنڈا جیو
- بھائی بھومیاں اتے کلجگ دی ساکھی
- سنت گاتھا
- سری اشٹ گر چمتکار حصہ - 1 تے 2
- گرسکھ واڑی
- سری گرو نانک دیوَ جی دیاں گر بالم ساکھیاں
- سری گرو گوبند سنگھ جی دیاں گر بالم ساکھیاں
- سکھاں دی بھگت مالا
- پرانے پنتھ روشنی
- گنج نامہ سٹیک
- سری گرو گرنتھ کوش
- سری گرپرتاپ سورج گرنتھ
- دیوی پوجن پڑتال
- پنج گرنتھی سٹیک
- کبتّ بھائی گرداس
- واراں بھائی گرداس
- بن جدھّ
- ساکھی پوتھی
حوالے
بارلے جوڑ
This article uses material from the Wikipedia شاہ مکھی پنجابی (Shāhmukhī Pañjābī) article ویر سنگھ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). لکھت CC BY-SA 4.0 لسنس تھلے ہیگا اے۔ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki شاہ مکھی پنجابی (Shāhmukhī Pañjābī) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.