ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ

ਅਤੀਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਕੇਵਲ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ, ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲ਼ਦੇ ਹਨ।

ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ- ਜੇਮਜ਼ ਪ੍ਰਿੰਸੇਪ, ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ, ਹੈਨਰੀ ਮੀਅਰਸ ਇਲੀਅਟ, ਐਡਵਰਡ ਥਾਮਸ ਆਦਿ- ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕ ਪਟਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਯੋਗੇਂਦਰ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ 1972 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਰਾਜਤਰੰਗਿਨੀ ਦੀ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਪਰ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਦੀਨਾ ਬੰਧੂ ਪਾਂਡੇ - ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ - ਨੇ ਆਪਣਾ ਡਾਕਟਰਲ ਖੋਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮੁਸਲਿਮ ਸਰੋਤਾਂ, ਸਿੱਕਿਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖੰਗਾਲਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਸਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਬੀ/ਫ਼ਾਰਸੀ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

1979 ਵਿੱਚ, ਅਬਦੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨੇ ਆਰਥਰ ਲੇਵੇਲਿਨ ਬਾਸ਼ਮ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਤੁਰਕ ਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਦੇ "ਇਤਿਹਾਸ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ, ਸਿੱਕਾ, ਅਤੇ ਪੈਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ" ਉੱਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਅਥਾਰਟੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 2010 ਵਿੱਚ, ਮਾਈਕਲ ਡਬਲਯੂ. ਮੀਸਟਰ — ਯੂਪੈਨ ਵਿਖੇ ਕਲਾ-ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਚੇਅਰ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ — ਨੇ ਸਾਹੀ ਦੇ ਮੰਦਰ-ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ; ਉਸਨੇ ਰਹਿਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। 2017 ਵਿੱਚ, ਇਜਾਜ਼ ਖਾਨ ਨੇ "ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ[ਆਂ] ਦੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ" ਉੱਤੇ ਲੈਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ।

ਸਾਹਿਤ

ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਹਿਤ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਤੁਰਕ ਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਗੁਆਂਢੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ - ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਗਜ਼ਨਵੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ ਖੰਡਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਕਲਹਣ ਦੀ ਰਾਜਤਰੰਗੀਨੀ (1148-1149) ਹੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਲ-ਬਰੂਨੀ (ਅੰ. 1030) ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼-ਅਲ-ਹਿੰਦ, ਅਬੂਲ-ਫ਼ਜ਼ਲ ਬੇਹਾਕੀ (ਅੰਦ. 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ),ਦੀ ਤਾਰੀਖ-ਏ-ਬੇਹਾਕੀ, ਅਬੂ ਸਈਦ ਗਰਦੇਜ਼ੀ ਦੀ ਜ਼ੈਨ ਅਲ-ਅਖ਼ਬਾਰ, ਅਤੇ ਅਲ-ਉਤਬੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ-ਏ ਯਾਮਿਨੀ (ਸੀ. 1020) ਹਨ।