ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਲੂਣਾ: ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ

ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਕਥਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਇਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪਿਤਾ ਲੂਣਾ ਨਾਮ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਦੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਲੂਣਾ ਪੂਰਨ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੂਰਨ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਭਗਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੂਣਾ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਸੱਟ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਤੇ ਝੂਠਾ ਇਲਜਾਮ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾ ਕੇ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਵਾ ਕੇਆਪਣਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਥਾ ਵਿੱਚ, ਲੂਣਾ ਖਲਨਾਇਕ ਹੈ।

ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਦੰਤਕਥਾ ਤੋਂ ਉਲਟ ਨਜ਼ਰੀਆ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਲੜਕੀ ਦੇ ਦਰਦ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅੱਗੇ, ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਲੂਣਾ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੇਤਾਬ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਦਸਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੂਰਨ ਉਸਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਰਦੇ ਲੂਣਾ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਿਸਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸੇ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਧਾ ਵੀ ਬਣਾਈ। ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ(ਕਵੀ) ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਜੋ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

• ਨਟੀ: ਇੰਦਰ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਦੀ ਇੱਕ ਗੰਧਰਵ ਨਾਇਕਾ ਸੂਤਰਧਾਰ ਦੀ ਪਰੇਮਿਕਾ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਇਹਨੂੰ ਸੂਤਰਧਾਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ
• ਸੂਤਰਧਾਰ: ਇੰਦਰ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਦਾ ਇੱਕ ਗੰਧਰਵ ਨਾਇਕ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਹਰ ਨਾਟਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਟੀ ਸੰਗ ਮੰਚ ਤੇ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਟਕ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰਦਾ ਹੈ।*ਈਰਾ: ਲੂਣਾ ਦੀ ਸਹੇਲੀ
• ਮਥਰਾ: ਲੂਣਾ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਹੇਲੀ
• ਵਰਮਨ: ਚੰਬੇ ਦਾ ਰਾਜਾ
• ਲੂਣਾ
• ਬਾਰੂ: ਲੂਣਾ ਦਾ ਪਿਓ
• ਪੂਰਨ
• ਸਲਵਾਨ: ਪੂਰਨ ਦਾ ਪਿਓ
• ਗੋਲੀ
• ਇੱਛਰਾਂ: ਪੂਰਨ ਦੀ ਮਾਂ
• ਰਾਜਾ ਚੌਧਲ: ਇੱਛਰਾਂ ਦਾ ਪਿਓ

• ਲੂਣਾ ਆਨ ਲਾਈਨ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ^{[permanent dead link]}