ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ

ਅੱਜ, ਫਾਰਮ ਆਉਟਪੁੱਟ (ਖੇਤ ਉਤਪਾਦਨ) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ 2013 ਵਿੱਚ ਕੁਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਦਾ 13.7% ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 50% ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੀ.ਡੀ.ਪੀ. ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਯੋਗਦਾਨ ਨਿਰੰਤਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਘਟ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਆਰਥਿਕ ਸੈਕਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਨੇ 2013 ਵਿੱਚ $ 38 ਬਿਲੀਅਨ ਮੁੱਲ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸੱਤਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਛੇਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੈੱਟ ਨਿਰਯਾਤਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।ਇਸ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ/ਬਾਗਬਾਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਭੋਜਨਾਂ ਨੂੰ 120 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਸਾਰਕ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਈਯੂ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2010 ਦੇ ਐਫ.ਏ.ਐੱਫ. ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅੰਕੜੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤਾਜ਼ੇ ਫਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਦੁੱਧ, ਮੁੱਖ ਮਸਾਲਿਆਂ ਦਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ, ਜੂਟ, ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਜਰੇ ਅਤੇ ਆਰਡਰ ਦਾ ਤੇਲ ਬੀਜ ਆਦਿ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਕਣਕ ਅਤੇ ਚਾਵਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਜਾਂ ਤੀਸਰਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁੱਕੇ ਫਲ਼ਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ, ਖੇਤੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਕੱਚਾ ਮਾਲ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੰਦ ਫਸਲਾਂ, ਦਾਲਾਂ, ਮੱਛੀਆਂ, ਅੰਡੇ, ਨਾਰੀਅਲ, ਗੰਨਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ। 2010 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 80% ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪੰਜ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਤਪਾਦਕ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਫੀ ਅਤੇ ਕਪਾਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 2011 ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪੰਜ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਮੀਟ ਦੇ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤ ਹੈ, ਜੋ 2011 ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਾਧਾ ਦਰ ਹੈ।

2008 ਤੋਂ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਕਣਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਹੋਰ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਫੀਡ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਗਲੋਬਲ ਬਰਾਮਦ ਲਈ ਕਣਕ ਅਤੇ ਚਾਵਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਇਹ ਭੋਜਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਖਤਰਨਾਕ ਘਟ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਮੁਲਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮੁੱਖ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਉਪਜ

ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 20 ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਲ ਦੇ ਕੇ, 2009 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਰ ਇੱਕ ਉਤਪਾਦ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਤੇ ਤੁਲਨਾ ਲਈ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭਕਾਰੀ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ, ਜਿੱਥੇ 2010 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭਕਾਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਆਮਦਨੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।