ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ

ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਜਿਹਨਾ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੰਨ 1699ਈ. ਦੇ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਆਪ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਬਖਸ਼ਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਹੁਕੁਮ ਮੈਨੂੰ ਸਦਾ ਪਰਵਾਨ ਹੋਵੇਗਾ।

ਕੋਟ ਫਤਹਿ ਖਾਂ, ਅਟਕ, ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਿੱਖ ਸਮਾਧ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਅਸਲੀ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨਾਲ ਫਰੈਸਕੋ ਚਿੱਤਰਣ

ਇਹ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਸਨ:-

1. ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਜੀ
2. ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਜੀ
3. ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਜੀ
4. ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ ਜੀ
5. ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਕਰਨੀ ਸੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਵਾਸਤੇ ਪੰਜ ਸਿਰ ਮੰਗੇ ਗਏ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਪੰਜ ਸਿੱਖ ਚੁਣੇ ਗਏ। ਉਪਰੰਤ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਹੁਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਣਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਸ ਭੇਟ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਪਦਵੀ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਖ਼ੁਦ ਹਾਜ਼ਰ ਸਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ ਨਾਜ਼ਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦੀ ਉਮਰ 33 ਸਾਲ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲੀਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਵਿਰਾਸਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੈਵੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਸਾਖੀ (ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ) ਮੌਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਆਨੰਦਪੁਰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਣ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। 1699 ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਭੇਜੇ ਸਨ ਕਿ ਉਸ ਸਾਲ ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਘਟਨਾ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾ ਕੱਟਣ - ਆਪਣੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਅਤੇ ਚੁੰਨੀਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕੱਟੇ ਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਪੂਰੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਆਉਣ।

ਵਿਲੱਖਣ ਪਛਾਣ

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ, ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਾਣੇ ਦੀ ਦਾਤ, ਵਿਲੱਖਣ ਸਿੱਖ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਦਿੱਤੇ। ਉਸਨੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਪੰਜ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ, ਦੋਵੇਂ ਲਿੰਗਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਪਤਿਸਮਾ-ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜ ਕਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ:

• ਕੇਸ਼, ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਵਾਲ ਇਹ ਰੱਬ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ;
• ਕੰਘਾ, ਲੱਕੜ ਦੀ ਕੰਘੀ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਲਝਣਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚੋਂ ਉਲਝਣਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ;
• ਕਾਰਾ, ਲੋਹੇ (ਜਾਂ ਸਟੀਲ) ਦਾ ਕੰਗਣ, ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਅਰੰਭ ਜਾਂ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕੋਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜਾਂ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ;
• ਕਿਰਪਾਨ, ਤਲਵਾਰ, ਸਿਰਫ ਧਾਰਕ ਨਾਲੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਅਤੇ
• ਕਛਹਿਰਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਅੰਡਰਵੀਅਰ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਘੁੰਮ ਸਕਣ।

ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ 1999 ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਹਰ ਥਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਥ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੀ 300ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੇ ਬਾਕੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਹੁਲ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਯਾਚਨਾ ਕੀਤੀ,ਨੂੰ ਪਹੁਲ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹੁਲ ਲਈ ਸੀ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਜੱਥਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਜਾ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਹੁਲ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਪਹੁਲ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਇਹ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੱਥੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਸਨ ਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਨਹੀਂ ਸਨ।^[1]