Мандела, Нельсон

Нельсон Холилала Мандела
косæ Nelson Rolihlahla Mandela
Хуссар Африкæйы президент[d]
1994-æм азы 10 майы — 1999-æм азы 14 июны
Раздæр чи уыд	Фредерик Виллем де Клерк[d]
Фæстæдæр	Табо Мбеки[d]
Æнæбаиудзинады змæлды генералон секретарь[d]
1998-æм азы 2 сентябры — 1999
Раздæр чи уыд	Андрес Пастрана Аранго[d]
Фæстæдæр	Табо Мбеки[d]
Райгуырдис	1918-æм азы 18 июлы(1918-07-18)[…] Мфезо[d], Капы провинци[d], Хуссар Африкæйы Цæдис[d][…]
Амардис	2013-æм азы 5 декабры(2013-12-05)[…] (95 азы) Хафтон-Эстейт[d], Йоханнесбург[d], Гаутенг, Хуссар Африкæ
Ныгæныны бынат	Цгуну[d]
Гуырæн ном	косæ Rolihllahla Mandela
Фыд	Гадла Генри Мфаканьисва[d]
Мад	Носекени Фанни[d]
Æмкъай	Эвелин Мандела[d], Винни Мандела[d] æмæ Граса Машел[d]
Сывæллæттæ	Макгато Мандела[d], Маказиве Мандела[d], Зенани Мандела-Дламини[d], Тембекиле Мандела[d] æмæ Зиндзи Мандела[d]
Парти	Африкæйы национ конгресс[d] Хуссар Африкæйы коммунистон парти[d] (1960)
Ахуырад	Витватерсранды университет[d] Университет Форт-Хэр[d] Хуссар Африкæйы университет[d] Лондоны университет[d]
Дин	методизм[d]
Къухæрфыст
Сайт	nelsonmandela.org​(афр.)​(англ.)​(косæ)
Викикъæбицы медиа

Мандела райгуырдис Мвезойы, къаролы династийы бинонты ’хсæн. Йæ фыд уыд хъæухицау, фæлæ колониалон хицауад йæ æндæр бынатмæ ацæуын кодта. Æрыгон Мандела уыд, скъоламæ чи бацыдис, йæ æртындæс хотæ æмæ æфсымæрты ’хсæн фыццаг ахæм. Фæстæдæр ахуыр кодта гуманитарон зонæдтæ Форт-Хэры университеты (1939-æм азы уый уыдис, саудзарм студенттæ кæм ахуыр кодтой, иунæг ахæм университет æнæхъæн бæстæйы). Университет каст фæуын йæ къухы нæ бафтыд, студентты простестты хайад иста, æмæ уый тыххæй. Афæдзæй фылдæр куыста сызгъæринкъахæны Йоханнесбургмæ ’ввахс. Фæстæдæр юристæй кусын райдыдта æмæ фæсæууоны хайады райста бакалавры къапхан æмæ райдыдта барад ахуыр кæнын. Студентон царды базонгæ и, фæстæдæр аппартеиды ныхмæ чи тох кæндзысты, уыцы лæппутимæ (коммунист Джо Слово æмæ Германæй ралидзæг Гарри Шварц).

1944-æм азы бацыдис Африкæйы национ конгрессы партимæ (АНК). Манделайы архайдмæ стыр тæваг дардта, бирæ азты Хуссар Африкæйы чи фæцардис, уыцы зындгонд индиаг раздзог Махатмæ Ганди.

1961-æм азы Мандела АНК-ы хотыхджын хайады сæргъы слæууыдис, уый хуындис «нацийы æрц». Уыцы къорд байдыдта хицауад æмæ æфсады объекттæ рæмудзын. Срæмыгъд объектты ’хсæн уыдысты тæрхондонтæ, посты хайæдтæ, паспорты стъолтæ. 1962-æм азы Манделайы æрцæхстой æмæ стæрхон кодтой ахæстоны фондз азмæ. Ахæстоны куы бадтис, ног æххосæвæрд ын бахастой — æмæ, цы бирæ диверситæ бацæттæ кодта, уый тыххæй Манделайæн рахастой мæлæты тæрхон. Уыцы тæрхон 1964-æм азы аивтой царды дæргъы ахæстæй, ахæстоны фæбадтис æдæппæт авд æмæ ссæдз азы.

Йе ’мгъуыды 18 азы Мандела уыдис сакъадах Роббены ахастоны, 1964-æм азæй 1982-æм азы онг. Йемæ ахæсты чи уыдысты, куыстой чъырдур къахæны. Уыцы рæстæг Мандела сси æппæт дунейы зындгонд, уый фæсæууоны ахуыр кодта барад Лондоны университеты. 1985-æм азы Манделамæ бахъардтой йæ сæрибар аивын, тыхми кæй нал кæндзæнис, ахæм дзырд раттыныл. Уымæ Мандела дзуапп радта, бадзырдтæ аразæн, дам, æрмæстдæр сæрибар адæймагимæ ис.

1988-æм азæй Мандела уыд Виктор-Верстеры ахæстоны, йæ режим фæрогдæр и, фæзындис æм Гарри Шварц æмæ йæ иннæ æмбæлттимæ æмбæлыны бар.

1990-æм азы февралы Хуссар Африкæйы Республикæйы фæстаг урсдзарм президент слегализаци кодта АНК æмæ суагъд кодта Манделайы ахæстонæй. Мандела ногæй сси АНК-ы лидер æмæ 1994-æм азы майы сси ХАР-йы президент, уыцы бынаты уыдис 1999-æм азы онг. Йæ президентады æнтыстыты ’хсæн лæвар æнæниздзинад хъахъхъæнынад сывæллæттæн æмæ сывæрджын устытæн, нуазинаг донмæ бацæуæн, æнæмæнг ахуырад алы сывæллонæн дæр, æрзæткъахæнты æдасдзинады тыххæй ног закъон æмæ иннæтæ.

Нельсон Мандела амардис 95-аздзыдæй 2013-æм азы 5 декабры йæхи хæдзары Йоханнесбурджы горæтгæрон. Баныгæдтой йæ Цгунуйы хъæуы.

Йæ фæстæ ныууагъта 4 милуан доллæры бæрц бынтæ, уыдонæй стыр хай райстой Африкæйы национ конгресс, Манделайы мыггаджы фонд æмæ цыппар ахуырдоны.

• Нельсон Мандела. Официальный сайт
• Нельсон Мандела: слово и дело Архивгонд æрцыдис 5 августы 2014 азы.
• Правила жизни Нельсона Манделы Архивгонд æрцыдис 29 ноябры 2013 азы.
• Смерть Манделы: какой станет ЮАР. Передача радиостанции «Эхо Москвы»

Ацы уац адæймаджы тыххæй къæртт у, ома æрдæгцæттæ. Википедийæн баххуыс кæн æмæ ацы уац раст æмæ стырдæр скæн.