Sociologjia

Është një shkencë shoqërore që përdor metoda të ndryshme të hetimit empirik dhe analiza kritike për të zhvilluar një organ të njohurive për rendin shoqëror, pranimin dhe ndryshimin ose evolucionin shoqëror. Sociologjia përcaktohet gjithashtu si shkencë e përgjithshme e shoqërisë. Ndërsa disa sociologë kryejnë kërkime që mund të zbatohen drejtpërdrejt në politikën sociale dhe mirëqenien, të tjerët përqendrohen kryesisht në rafinimin e të kuptuarit teorik të proceseve sociale. Tempat e lëndës ndryshojnë nga niveli mikro-sociologjik i veprimit individual (agjenti) dhe ndërveprimi në nivelin makro të sistemeve dhe strukturës shoqërore.

Fokusimet e ndryshme tradicionale të sociologjisë përfshijnë shtresimin shoqëror, klasën shoqërore, lëvizjen sociale, fenë, shekullarizimin, ligjin, seksualitetin, gjininë dhe devijimin. Ndërsa të gjitha sferat e veprimtarisë njerëzore preken nga ndërveprimi midis strukturës sociale dhe veprimit individual, sociologjia gradualisht e ka zgjeruar fokusin e saj në lëndë të tjera, siç janë shëndetësia, mjekësia, ekonomia, institucionet ushtarake dhe penale, interneti, arsimi, kapitali shoqëror, etj. roli i veprimtarisë shoqërore në zhvillimin e njohurive shkencore.

Gama e metodave shkencore sociale është zgjeruar gjithashtu. Studiuesit social mbështesin një larmi teknikash cilësore dhe sasiore. Kthesat gjuhësore dhe kulturore të mesit të shekullit XX çuan në qasje gjithnjë e më interpretuese, hermeneutike dhe filozofike drejt analizës së shoqërisë. Në të kundërt, fundi i viteve 1990 dhe fillimi i viteve 2000 kanë parë ngritjen e teknikave të reja analitike, matematikore, dhe llogaritëse, si modelimi i bazuar në agjentë dhe analiza e rrjetit social.

Hulumtimi shoqëror informon politikanët dhe hartuesit e politikave, edukatorët, planifikuesit, ligjvënësit, administratorët, zhvilluesit, biznesmenët, menaxherët, punonjësit socialë, organizatat joqeveritare, organizatat jofitimprurëse dhe njerëzit e interesuar për zgjidhjen e çështjeve sociale në përgjithësi. Shpesh ekziston një marrëveshje e madhe ndërmjet kërkimeve shoqërore, hulumtimit të tregut dhe fushave të tjera statistikore.

Si shkencë e vecantë, sociologjia zyrtarisht njihet aty nga fundi i shekullit të 19. Ajo u shkëput si shkencë e veçantë në atë kohë nga Filozofia, Shkencat ekonomike, Etnografia. Zanafila e krijimit të saj si shkencë është e lidhur ngushtë me zhvillimet e shoqërisë qytetare në Europën e shekullit të 19. si dhe me industrializimin progresiv. Mendimtarët e hershëm dhe ato të mesit të shekullit të 19. si Henri de Saint-Simon, Karl Marx, Herbert Spencer, edhe sot e kësaj dite llogariten si mendimtarët klasik të sociologjisë.

Emërtues i sociologjisë ishte shkencëtari francez Auguste Comte me librin e tij (Système de politique positive, ou Traité de sociologie, instituant la religion de l'humanité, 4 Bde., 1851-1854).

Nga shpjegimi i kuptimit dhe i përmbajtjes se sociologjisë buron edhe vetë përkufizimi i saj. Disa nga këto përkufizime janë:

• "Sociologjia është studim i jetës së grupeve shoqërore" (Earl Babbie, 1983);
• "Sociologjia është studim sistematik i shoqërisë njerëzore" (John Macionisin & Ken Plummerin, 1998);
• "Sociologjia është shkencë, në kuptimin që ajo nënkupton metodat sistematike te studimit dhe vlerësimit te teorive nën driten e fakteve dhe argumenteve logjike" (Anthony Giddens);
• "Sociologjia është një studim sistematik i jetës shoqërore, grupeve shoqërore dhe shoqërive, me theks te veçantë në shoqëritë moderne" (N.Fanuko 1997).

Sociologjia në një ndarje të thjeshtë ndahet në:

Sociologjia e përgjithshme

Temat kryesore të Sociologjisë së përgjithshme janë psh: Veprimi social,Interaksioni social, Shkëmbimi social,Ndryshimi social, Mobiliteti social, Struktura sociale, Pushteti, Hegjemonia, Elitat, Grupet, Rolet sociale, Klasat, Socializimi etj.

Sociologjitë e veçanta

Ndër më të rëndësishmet nga sociologjitë e veçanta janë: sociologjia e Punës, sociologjia e Familjes, sociologjia Politike, sociologjia juridike. Nga diferencimi i vazhdueshëm edhe i vet sociologjisë, dita ditës formohen edhe sociologji të tjera të veçanta.

Metodat Sociologjike

Numëri i madhë i instrumenteve metodike të sociologjisë empirike ndahet si vijon:

• Metodat Kualitative;

• Metodat Kuantitative;

• Metodat Historiko-Krahasuese (komparative).

Shumë shpesh përdoren kombinime të këtyre 3 Metodave (Metodat mixe/të përziera).

Makrosociologjia

• Sociologjia Marxiste
• Strukturalizmi
• Funksionalizmi
• Strukturfunksionalizmi
• Teoritë Kritike
• Teoritë Sistemore
• Teoritë Kulturore

Mikrosociologjia

• Sociologjia e Konfliktit
• Interaksionizmi Simbolik
• Dinamika e Situates
• Sociologjia e Fenomenit
• Individualizmi Metodologjik
• Sociologjia Figurative
• Etnometodologjia

Messosociologjia

Ky nocion është shumë pak i definuar dhe përshkruan psh. Sociologjinë e Institucioneve, të Ritualeve dhe Organizatave.

• Theodor W. Adorno
• Auguste Comte
• Émile Durkheim
• Norbert Elias
• Michel Foucault
• Jürgen Habermas
• Paul Lazarsfeld
• C Wright Mills
• Karl Marx
• Vilfredo Pareto
• Talcott Parsons
• Georg Simmel
• Herbert Spencer
• Ferdinand Tönnies
• Max Weber