La Germania (gherdëina: Germania, Deutschland, Paejes tudësc o nce Daiclont, badiot y fascian: Germania, tudësch: Deutschland (scota su)), ufizielmënter la Republica Federela Tudëscia (tudësch: Bundesrepublik Deutschland (scota su)), ie n stat te l'Europa zentrela.
Articul per Ladin Gherdëina |
Cun na populazion de 84 358 845 ai 31 dezëmber 2022 iel l stat cun la segonda majera populazion te l'Europa do la Ruscia y l stat cun la majera populazion te l'Union Europea. La Germania ie danter l mer baltich y l mer dl nord a nord y la Elpes a sud, cun na spersa de 357 027 km². La Germania cunfina cun la Danimarca a nord, la Republica Ceca y Polonia a est, l'Austria y la Svizra a sud, y la Franzia, l Luxemburg, l Belje y i Paejes Basc a vest. La capitela y majera zità ie Berlin, l zënter de la finanza ie Frankfurt y la majera zona urbana ie la Ruhr. La Germania ie fata de 16 stac federei. L majer stat per spersa ie l Paiern, l majer per populazion ie l Nordrhein-Westfalen.
Republica Federela Tudëscia | |
---|---|
Bundesrepublik Deutschland | |
Bandiera | Blason |
Motto Einigkeit und Recht und Freiheit (Ladin: "Unità y Dërt y Lidëza") | |
Inn Deutschlandlied (Ladin: "Ciantia de la Germania") | |
Inuem ufiziel | Bundesrepublik Deutschland |
Rujeneda ufiziela | Tudësch |
Capitela | Berlin |
Geografia | |
Spersa | 357 587,8 km² |
Ega | 2,3% |
Demografia | |
Populazion | 84 358 845 ab. (31 dezëmber 2022) |
Densità | 235,9 ab./km² |
Cumpëida dla fertilità | 1,39 (2014) |
Guviern | |
Forma de guviern | Republica parlamentera federela |
Presidënt | Frank-Walter Steinmeier |
Canzelier | Olaf Scholz (SPD) |
Economia | |
PIB (numinel) • de ndut • a persona | (2023) $4 121 miliarc $48 853 |
PIB (VPC) • de ndut • a persona | (2021) $4 743 miliarc $56 224 |
Munëida | Euro (€) |
CVN | 19% |
Auter | |
Codesc Internet | .de |
Prefis dl telefon | +49 |
Furnea a | man drëta |
Codesc ISO 3166 | DE |
Indesc dl Svilup Uman | 0,942 (scialdi aut) |
Coefizient Gini | 31,7 (mesan) |
La Germania ie na gran putënza cun na economia sterscia, che ie la majera te l'Europa y la cuarta majera al mond.
Temperatures mesanes y prezipitazions per Berlin
Funtana: DWD, Daten: 1971–2000 |
Temperatures mesanes y prezipitazions per Minca
|
N grum de tribù germaniches vivova tl nord de la Germania bel te l'antichità. Dal 10ejim secul inant à gran pert di raions de la Germania fat pert dl San Mper Roman. Ntan l 16ejim secul ie i raions tl nord de la Germania deventei pert de la refurmazion protestanta. Do la vieres Napoleoniches se à l San Mper Roman desfà tl 1806 y la Confederazion Tudëscia ie stata metuda su tl 1815. Tl 1871 se à duc i paejes tudësc metù adum y à furmà l Mper Tudësch sota la dominazion pruscia. Do la Prima Gran Viera y la revoluzions ie stata metuda su la republica de Weimar, che à durà nfin al 1933, canche l partit nazista ie ruà tl guviern. Da ilò inant ie la Germania stata na ditatura che à purtà mo na viera te l'Europa y l Holocaust. Do la segonda viera mundiela fova la Germania per n pez sota la aministrazion de i aleac y ie po stata spartida su te doi stac. Chis ie inò unic adum tl 1989.
La Germania, coche republica federela, ie metuda adum da 16 stac federei (tudësch: Bundesländer o mé Länder). Chisc ie stai metui su tl ovest tl 1949 cun la creazion de la Republica Federela Tudëscia, y chëi tl est ie stai metui su tl 1990 do la reunificazion tudëscia.
A trëi de chisc stac ti vëniel dit Stadtstaaten (zità-stat), ajache si spersa cuer mé chëla de na zità. Chisch ie Bremen, Hamburg y Berlin. L majer stat per spersa ie l Paiern, l majer per populazion ie l Nordrhein-Westfalen.
Liej de plu tl articul: Stac federei de la Germania
Blason | Stat | Codesc | Da l'ann | Capitela | Majera zità | Spersa (km2) | Populazion (dez. 2019) | Pop. per km2 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Baden-Württemberg | BW | 1952 | Stuttgart | Stuttgart | 35 752 | 11 100 394 | 310 | |
Paiern (Bayern) | BY | 1949 | Minca (München) | Minca (München) | 70 552 | 13 124 737 | 185 | |
Berlin | BE | 1990 | – | – | 892 | 3 669 491 | 4 086 | |
Brandenburg | BB | 1990 | Potsdam | Potsdam | 29 479 | 2 521 893 | 85 | |
Bremen | HB | 1949 | – | – | 419 | 681.202 | 1.630 | |
Hamburg | HH | 1949 | – | – | 755 | 1.847.253 | 2.439 | |
Hessen | HE | 1949 | Wiesbaden | Frankfurt sul Main (Frankfurt am Main) | 21.115 | 6.288.080 | 297 | |
Niedersachsen | NI | 1949 | Hannover | Hannover | 47.609 | 7.993.448 | 168 | |
Mecklenburg-Vorpommern | MV | 1990 | Schwerin | Rostock | 23.180 | 1.609.675 | 69 | |
Nordrhein-Westfalen | NW | 1949 | Düsseldorf | Köln | 34.085 | 17.932.651 | 526 | |
Rheinland-Pfalz | RP | 1949 | Mainz | Mainz | 19.853 | 4.084.844 | 206 | |
Saarland | SL | 1957 | Saarbrücken | Saarbrücken | 2.569 | 990.509 | 386 | |
Sachsen | SN | 1990 | Dresden | Leipzig | 18.416 | 4.077.937 | 221 | |
Sachsen-Anhalt | ST | 1990 | Magdeburg | Halle (Saale) | 20.446 | 2.208.321 | 108 | |
Schleswig-Holstein | SH | 1949 | Kiel | Kiel | 15.799 | 2.896.712 | 183 | |
Thüringen | TH | 1990 | Erfurt | Erfurt | 16.172 | 2.143.145 | 133 |
Liej de plu tl articul: Lista de la majera ziteies te la Germania
Chësta tabela mostra la ziteies te la Germania cun n plu de 500 000 abitanc cun lepro i raions metropolitans:
| Zità | Populazion | Agglomerazion | Raion metropolitan | | |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Berlin | 3.664.088 | 4.630.000 | 6.120.000 | ||
2 | Hamburg | 1.852.478 | 2.820.000 | 5.360.000 | ||
3 | Minca | 1.488.202 | 2.210.000 | 5.990.000 | ||
4 | Köln | 1.083.498 | 4.910.000 | 10.680.000 | ||
5 | Frankfurt sul Main | 764.104 | 2.710.000 | 5.720.000 | ||
6 | Stuttgart | 630.305 | 2.360.000 | 5.300.000 | ||
7 | Düsseldorf | 620.523 | 4.910.000 | 10.680.000 | ||
8 | Leipzig | 597.493 | 1.200.000 | 2.400.000 | ||
9 | Dortmund | 587.696 | 5.610.000 | 10.680.000 | ||
10 | Essen | 582.415 | 5.610.000 | 10.680.000 | ||
11 | Bremen | 566.573 | 990.000 | 2.730.000 | ||
12 | Dresden | 556.227 | 830.000 | 2.400.000 | ||
13 | Hannover | 534.049 | 1.130.000 | 3.830.000 | ||
14 | Nürnberg | 515.543 | 1.350.000 | 3.560.000 |
*) Situazion ai 31 dezëmber 2020
Europa | |
---|---|
Albania • Andora • Austria • Aserbaigian • Armenia • Belje • Bieloruscia • Bosnia y Herzegovina • Bulgaria • Republica Ceca • Cipre • Croazia • Danimarca • Estonia • Finlandia • Franzia • Germania • Grecia • Georgia • Islanda • Irlanda • Kosovo • Letonia • Liechtenstein • Lituania • Luxemburg • Macedonia dl Nord • Malta • Moldova • Monaco • Montenegro • Norvegia • Paejes Basc • Polonia • Portugal • Riam Unì • Romania • Ruscia • San Marino • Serbia • Slovachia • Slovenia • Spania • Svezia • Svizra • Talia • Turchia • Ucraina • Ungaria • Zità dl Vatican |
Germania 6 1878 Germania (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:1)
gad. Germania Badia Germania grd. Germania fas. Germania fod. Germania LD Germania
topon.
<(gad. P/P 1966, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002, LD DLS 2002) a) Dopo che la löm dl Cristianejim â fat sparí les scurités dl’ idolatria en Germania - ti lüsc todësc - ára nia püch smorjelé i costüms groi de chëra jënt amanta dla vera Dopo che la lum d’l Cristianesimo ā fatt sparì les scuritès d’l’ idolatrìa in Germania - in t’ i lusc’ todesc’ - àla nia puc smorjelè i costumi grŏi de chella jent amante d’la verra DeclaraJM, SantaGenofefa1878:1 (Badia).
Luesc todesc (gad.) Ⓘ Germania Ⓓ Deutschland ◇ a) Dopo che la löm dl Cristianejim â fat sparí les scurités dl’ idolatria en Germania - ti lüsc todësc - ára nia püch smorjelé i costüms groi de chëra jënt amanta dla vera Dopo che la lum d’l Cristianesimo ā fatt sparì les scuritès d’l’idolatrìa in Germania - in t’i lusc’ todesc’ - àla nia puc smorjelè i costumi grŏi de chella jent amante d’la verra DeclaraJM, SantaGenofefa1878:1 (Badia).
This article uses material from the Wikipedia Lingaz article Germania, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Il contenuto è disponibile in base alla licenza CC BY-SA 4.0, se non diversamente specificato. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Lingaz (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.