Armenia

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Muga con Turquía a l'ueste, Cheorchia a lo norte, Azerbaichán a l'este, y Irán. Actualment fa parti d'a Comunidat d'Estatos Independients.

Republica d'Armenia Հայաստանի Հանրապետություն Hayastani Hanrapetut’yun
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Մեկ Ազգ, Մեկ Մշակույթ (Armenio) Mek Azg, Mek Mshakuyt’ Transcripción: "Una nación, una cultura"
Himno nacional: Mer Hayrenik
Capital  • Población  • Coordenatas	Erevan 1.103.488 40°16'N, 44°34'E
Mayor ciudat	Erevan
Idiomas oficials	Armenio
Forma de gubierno President d'Armenia Primer ministro	Republica presidencialista Vahagn Khachaturyan Nikol Pashinyan
Independencia	d'a URSS 23 de setiembre de 1991
Superficie  • Total  • % augua Mugas	Posición 138º 29.800 km² 4,7% 5.529 km
Población  • Total (2021)  • Densidat	Posición 137º 2,963,900 101,5 hab/km²
PIB (PPA)  • Total (2021)  • PIB per capita	Posición 127º US$ 13.612 millons US$ 4.595
Moneda	Dram (AMD) = 100 Iouma
Chentilicio	Armenio/a
Zona horaria  • en Verano	UTC+4 UTC+5
Dominio d'Internet	.am
Codigo telefonico	++374
Prefixo radiofonico	EKA-EKZ
Codigo ISO	AM / ARM / 051
Miembro de: ONU, OSCE, COE.

 

O 23 de setiembre de 1991 Armenia proclamó a suya independencia d'a URSS, estando a sola republica socialista sovietica que siguió o cauz legal, con un referendum. A lo mes vinient Ter Petrossian fue esleito president d'a Republica.

En ixos primers anyos d'independencia y de descomposición d'a URSS i habió tropas sovieticas que colaboraban en a muga d'Armenia y Azerbaichán en a deportación d'armenios, mientres os armenios de Karabakh yeran en rebelión ubierta y encomenzoron a vencer a los chenocidas azerins a servicio d'a republica d'Azerbaichán, y dimpués a forachitar a los azerins de l'Alto Karabakh, (y a los meskhetas asentatos por os azerins). Os armenios de Karabakh y os armenios d'Azerbaichán refuchiatos en Karabakh consiguioron controlar o 10 % d'Azerbaichán, y creyar un corredor con Armenia. Plegoron a controlar dica a ribera ezquierda de l'Araxes, en a muga con Irán, dica que l'exercito iraní intervinió creyando una zona de seguridat de 10 km.

Armenia ye dividita en 11 provincias. Istas se claman marzer (մարզէր) u en a forma singular marz (մարզ) en armenio.

 

1. Aragatsotn (Արագածոտնի)
2. Ararat (Արարատի)
3. Armavir (Արմավիրի)
4. Geghark'unik' (Գեղարքունիքի)
5. Kotayk' (Կոտայքի)
6. Lorri (Լոռու)
7. Shirak (Շիրակի)
8. Syunik (Սյունիքի)
9. Tavush (Տավուշի)
10. Vayots' Dzor (Վայոց Ձորի)
11. Erevan (Երևան)

Os esportes mes populars son a luita, l'halterofilia, o judo, o fútbol, o boxeyo y os esportes d'hibierno, anque l'esporte nacional ye l'aixedrez. En iste esporte Tigran Petrosian estió campión d'o mundo dende 1963 dica 1969, l'equipe d'Armenia tamién estió campión en a Olimpiada d'Ajedrez de 2006.

• Historia d'Armenia.
• Republica Socialista Sovietica d'Armenia.