ମହିମା ଧର୍ମ

"ମହିମା" ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ ମହିମ, ମୂଳ ପାଳି ମଝିମରୁ ଆହରିତ ଯାହାର ଅର୍ଥ "ମଝି" ବା "ମଧ୍ୟ"।

ଏହି ଧର୍ମ ଏକ ଧାର୍ମିକ ସଂସ୍ଥା ଅପେକ୍ଷା ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ମୌଳିକ ବିଚାର ବହନ କରୁଥିବା ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ ଉପରେ ଅଧିକ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇଥିଲା । ମହିମା ଧର୍ମର ମୂଳ ଆଧାର "ନିରାକାର ବାଦ" ବା "ଶୂନ୍ୟ ପୁରୁଷ ପୂଜନ" ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଏହା ବ୍ରାହ୍ମଣ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜାର ପରିପନ୍ଥୀ । ଏଥିରେ ଓଡ଼ିଶାର ମୌଳିକ ଆରାଧନା ସୂର୍ଯ୍ୟପୂଜା "ଅଲେଖ" ଭାବେ ସାଙ୍କେତିକ ରୂପରେ ପୂଜିତ । ଭୀମଭୋଇଙ୍କ ରଚନାରେ ଏହି ଦର୍ଶନ ଫୁଟି ଉଠିଥିବା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ।

ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଆରତ ଦୁଃଖ ଅପ୍ରମିତ ଦେଖୁ ଦେଖୁ କିବା ସହୁ,
ମୋ ଜୀବନ ପଛେ ନର୍କେ ପଡ଼ିଥାଉ ଜଗତ ଉଦ୍ଧାର ହେଉ ।।

— ଭୀମଭୋଇ

ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଧୂଳିଆବାବା ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇ ପ୍ରଥମେ ମହିମା ଧର୍ମର ବିଚାର ବାଢ଼ିଥିଲେ । ଏଥିରେ ଜାତି ପ୍ରଥାର କଠୋରତାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିରୋଧ କରିବା ସହିତ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା, ପୂଜା ପଦ୍ଧତି ଆଦି ଛାଡ଼ି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ ଭିତରେ ସୀମିତ ନଥିବା ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପରମ୍ପରା ସପକ୍ଷରେ କହିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଶିଷ୍ୟ ଭୀମଭୋଇ ବ୍ରାହ୍ମଣବାଦ ବିରୋଧରେ ଶକ୍ତ ଆନ୍ଦୋଳନ ଗଢ଼ିତୋଳିଥିଲେ ।