ଭୂମିକମ୍ପ
ଭୂମିକମ୍ପ ଏକ ପ୍ରକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ଅଟେ । ଇଂରାଜୀରେ ଏହାକୁ earthquake, quake, tremor ବା temblor କୁହାଯାଏ । ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରୁ ହଠାତ ବହୁତ ପରିମାଣରେ ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଭୂକମ୍ପୀୟ ତରଙ୍ଗ (seismic wave) ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଳାସ୍ତରରେ ଥିବା ତୃଟି ସ୍ଥଳ ଭାଙ୍ଗିଯିବା ଯୋଗୁ ସାଧାରଣତଃ ଭୂମିକମ୍ପ ହୁଏ । ସେଠାରେ ଥିବା ଦୁଇଟି ଶିଳା ବା ପ୍ଲେଟ ପରଷ୍ପର ସହ ଘସି ହୋଇ ସାମାନ୍ୟ ଲାଖିଯାଆନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ପରଷ୍ପରକୁ ଠେଲୁଥାଆନ୍ତି । ବେଳେ ବେଳେ ଚାପ ଅତ୍ୟାଧିକ ହେଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ଓ ଭୂମିକମ୍ପ ହୁଏ । ଏହି ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଶିଳା ସ୍ତର ଘୁଞ୍ଚୁଥାଏ । ଆଉଥରେ ଯେତେବେଳେ ଦୁଇ ସ୍ତର ଲାଖିଯାଆନ୍ତି ସେତେବେଳେ ଏହା ବନ୍ଦ ହୁଏ । ଏହି ଚାପଗ୍ରସ୍ତ ସ୍ଥାନର ଠିକ୍ ଉପରକୁ ଥିବା ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଏପିସେଣ୍ଟର କୁହାଯାଏ । ଭୂମିକମ୍ପର ଆବୃତ୍ତି, ଆକାର ଓ ଟାଇପକୁ ସିସ୍ମିସିଟି, ସିସ୍ମିଜିମ୍ କିମ୍ବା ସିସ୍ମିକ କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ । ଭୂମିକମ୍ପକୁ ଆମେ ସିସ୍ମୋମିଟର (seismometers)ଦ୍ୱାରା ମାପିଥାଉ । ମୋମେଣ୍ଟ ମ୍ୟାଗ୍ନିଚ୍ୟୁଡ୍ ଅତି ସାଧାରଣ ସ୍କେଲ୍ ଯେଉଁଥିରେ ଭୂମିକମ୍ପ ମାନକ ୫ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ସାରା ପୃଥିବୀକୁ ରିପୋର୍ଟ କରାଯାଏ । ମାନକ ୫ରୁ କମ୍ ଥିଲେ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍କେଲ୍ରେ ମପାଯାଏ ଯାହାକୁ ରିଟର ମ୍ୟାଗ୍ନିଚ୍ୟୁଡ୍ ସ୍କେଲ କୁହାଯାଏ । ମାନକ ୩ରୁ କମ୍ ଥିଲେ ପ୍ରାୟ କମ୍ପନ ଜଣାଯାଏ ନାହିଁ । ମାନକ ୭ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସାଙ୍ଘାତିକ ବିନାଶ ହୁଏ । ଅଗଭୀର ସ୍ଥାନରେ ଭୂମିକମ୍ପ ହେଲେ ଅଧିକ ବିନାଶ ହୁଏ ।
ପ୍ରାକୃତିକ ଭୂମିକମ୍ପ
ଶୀଳାସ୍ତରୀୟ ଭୂମିକମ୍ପ (tectonic earthquake) ପୃଥିବୀର ଯେ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ହୋଇପାରେ ଯେଉଁଠାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଇଲାସ୍ଟିକ ସ୍ଟ୍ରେନ (strain) ଏନର୍ଜି ଷ୍ଟୋର ହୋଇ ଥାଏ ଯାହା ଶୀଳା ତୃଟି ସ୍ଥାନରେ ଘୁଞ୍ଚେଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ଥାଏ । ଏହି ସ୍ତର ପରଷ୍ପର ସହିତ ଘଷି ହୋଇଥାଆନ୍ତି ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ତର ଗୁଡ଼ିକ ପାଲିସ୍ ଥାଏ ଓ କୌଣସି ଆବୁଡ଼ଖାବୁଡ଼ା ବା ଅନିୟମିତତା ନ ଥାଏ । ଏହି ଘଷି ହେବା ସ୍ଥାନ ଲାଖିବା-ଖସିବା ପଦ୍ଧତିରେ ଘୁଞ୍ଚି ଯାଉଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଥରେ ଲାଖିରହିଗଲେ ପ୍ରବଳ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ସେହି ଶକ୍ତି ବା ଏନର୍ଜି ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପରି ଚାପ ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଅବଶେଷରେ ଲାଖି ନ ରହି ଘୁଞ୍ଚିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ଓ ଗଚ୍ଛିତ ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ବିକୀରିତ ଇଲାସ୍ଟିକ ସ୍ଟ୍ରେନ ସିସ୍ମିକ୍ ତରଙ୍ଗ (radiated elastic strain seismic waves), ଘର୍ଷଣ ଉତ୍ତାପ ଓ ଶୀଳା ଫାଟିବା ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ମିଳିତ ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁ ଭୁମିକମ୍ପ ଜାତ ହୁଏ । ବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଚାପ ଓ ଭୂମିକମ୍ପ ଫେଲ୍ହେବାକୁ ଇଲାସ୍ଟିକ ରିବାଉଣ୍ଡ ଥିଓରି କୁହାଯାଏ । ହିସାବରୁ ଜଣାଯାଏ, ଗଚ୍ଛିତ ଶକ୍ତିର ୧୦ % କିମ୍ବା ତା'ଠାରୁ କମ୍ ଶକ୍ତି ଭୂମିକମ୍ପରେ ବିକୀରିତ ସିସ୍ମିକ୍ ଶକ୍ତି ଆକାରରେ ବାହାରେ । ଭୂମିକମ୍ପ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ଭୂକମ୍ପ ଭଗ୍ନ ବୃଦ୍ଧିରେ ଲାଗେ ବା ଘର୍ଷଣ ଯୋଗୁ ଉତ୍ତାପ ଜାତ ହୁଏ । ଅତଏବ ଭୂମିକମ୍ପ ପୃଥିବୀର ଉପଲବ୍ଧ ପୋଟେନ୍ସିଆଲ ଶକ୍ତି କମାଏ ଓ ଉତ୍ତାପ ବଢ଼ାଏ ଯଦିଓ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ପୃଥିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରୁ ଜାତ କଣ୍ଡକ୍ଟିଭ୍ ଓ କନ୍ଭେକ୍ଟିଭ ଉତ୍ତାପ ପ୍ରବାହ ଅପେକ୍ଷା ନଗନ୍ୟ ।
ଆଧାର
ବାହାର କଡ଼ି
- U.S. Geological Survey Earthquake Hazards Program
- European-Mediterranean Seismological Centre
- European-Mediterranean Seismological Center, real-time earthquake information website.
- Seismological Society of America.
- Incorporated Research Institutions for Seismology.
- Open Directory - Earthquakes Archived 2007-08-23 at the Wayback Machine.
- World earthquake map captures every rumble since 1898 | MNN - Mother Nature Network—Mother Nature Network (29 June 2012)
This article uses material from the Wikipedia ଓଡ଼ିଆ article ଭୂମିକମ୍ପ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ଦର୍ଶାଯାଇନଥିଲେ ସମସ୍ତ ବିଷୟବସ୍ତୁ CC BY-SA 4.0 ରେ ଉପଲବ୍ଧ । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ଓଡ଼ିଆ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.