ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ନିଷେଧ ଅଧିନିୟମ, ୨୦୦୬

ୟୁନିସେଫ(United Nations Children's Fund)ର ଏକ ଘୋଷଣାନାମା ଅନୁଯାୟୀ ୧୮ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ କନ୍ୟାଟିଏର ବିବାହ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ବୋଲି ଗଣ୍ୟ ହେବ ଏବଂ ଏଭଳି ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ହେଉଛି ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା, କୁସଂସ୍କାର ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ୱଚ୍ଛଳତାର ଅଭାବ କାରଣରୁ ଭାରତରେ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ଭଳି କୁ-ପ୍ରଥା ବହୁଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା । ଋଢୀବାଦି ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ଅନ୍ଧ ବିଶ୍ୱାସ, କୁସଂସ୍କାର ତଥା ଶିକ୍ଷାର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ଏହି ପ୍ରଥାକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ଏକ ଦୁରୂହ ବ୍ୟାପାର ଥିଲା । ୨୦୦୧ର ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତରେ ୧.୫ ମିଲିୟନ ବିବାହିତ କନ୍ୟା ୧୫ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ଥିଲେ । ଏହି କୁସଂସ୍କାରର ଫଲ ସ୍ୱରୂପ କନ୍ୟାଟିଏ ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହେବା ସହ କମ୍ ବୟସରେ ଗର୍ଭ ଧାରଣ କରି ଅନେକ ପ୍ରକାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିଲେ । ଏତଦ୍ ବ୍ୟତୀତ ମାତୃ ମୃତ୍ୟୁହାର ବଢିବା ସହ ଜନ୍ମିତ ଶିଶୁଠାରେ ଅନେକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ରହୁଥିଲା । ଏସବୁ ସମସ୍ୟାର ଦୂରୀକରଣ ଦିଗରେ ଭାରତ ସରକାର ଏହି ଆଇନ ଲାଗୁ କରିଥିଲେ।

ଏହି ଅଧିନିୟମର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା ବାଲ୍ୟବିବାହ ତଥା ତତ୍ ସମର୍କିତ କୁସଂସ୍କାରକୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧିତ କରିବା । ଏହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏଥି ସମ୍ପର୍କିତ ପୂର୍ବ ନିୟମ Child Marriage Restraint Act, ୧୯୨୯ ବଦଳାଇ ଏହି ଅଧିନିୟମ ଲାଗୁ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଆଇନ ବାଲ୍ୟ ବିବାହକୁ ରୋକିବା, ପୀଡ଼ିତ ପକ୍ଷକୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଦେବା ସହ ଏଭଳି କୁସଂସ୍କାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ତଥା ସହଯୋଗ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡିତ କରିବା । ଅଧିନିୟମର ପ୍ରାଅବଧାନ ଅନୁସାରେ ଏହି ନିୟମର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା କରିବା ନିମନ୍ତେ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ବିଷେଧ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ୍ ଏଥିରେ ରହିଛି ।

ବିଶେଷ ଧାରା

• ଅଧିନିୟମର ଧାରା ୨ ଅନୁସାରେ ବିବାହ ପାଇଁ ସାବାଳକ/ସାବାଳିକା ହେବା ବୟସର ସୀମା ପୁଅ କ୍ଷେତ୍ରରେ ୨୧ ଏବଂ ଝିଅ କ୍ଷେତ୍ରରେ ୧୮ ବୟସ ।
• ବର ଏବଂ କନ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ତତଃ କେହି ଜଣେ ଯଦି ଉପରୋକ୍ତ ବୟସ ପ୍ରକାରେ ସାବାଳକ/ସାବାଳିକା ନୁହନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ବିବାହକୁ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ବୋଲି ଧରାଯିବ ।
• ଅଧିନିୟମର ଧାରା ୩ ଅନୁସାରେ ଉପରୋକ୍ତ ଆଇନ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ପୂର୍ବକ କରାଯାଇଥିବା ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ଆଇନତଃ ବୈଧ ବିବାହ ନୁହେଁ ବୋଲି ଧରାଯିବ । ଅତଏବ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଦାଲତରେ (ଜିଲ୍ଲା ନ୍ୟାୟାଧୀଶଙ୍କ ଅଦଲତରେ) ଏଭଳି ବିବାହ ରଦ୍ଦ କରିବା ସହ ବିବାହ ସମୟରେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଅର୍ଥ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦେଇଥିବା ପକ୍ଷକୁ ଫେରସ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ମକଦ୍ଦମା ଦାୟର କରିହେବ ।
• ଅଧିନିୟମର ଧାରା ୧୫ ଅନୁସାରେ ଏହି ଅଧିନିୟମର ଖିଲାପ କରୁଥିବା ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ଏକ ଧର୍ତ୍ତବ୍ୟ ତଥା ଜାମିନ ବିହୀନ ଅପରାଧ ଅଟେ ।