ଦାସକାଠିଆ: ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକ ନୃତ୍ୟ

ଦାସକାଠିଆ
ଦାସକାଠିଆ ପରିବେଷଣ
ମାଧ୍ୟମ	ଗୀତ-ନାଟ
ସଂସ୍କୃତି	ଓଡ଼ିଆ ଚଳଣି
ସୃଷ୍ଟି	ଗଞ୍ଜାମ, ଓଡ଼ିଶା
ଗୀତ-ସଙ୍ଗୀତ	ଦାସକାଠିଆ ସଙ୍ଗୀତ
କଳାକାର	ଗାହାଣ, ପାଳିଆ

ଏହା ଆଗକାଳରେ ମନୋରଞ୍ଜନ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଥିଲା । ଏଠିରେ ଏକ କାଠ ଯୋଡ଼ାକୁ ନିଜ ନିଜ ସହିତ ବଜାଇ ଏକ ନିଆରା ଶବ୍ଦ ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ, ପାଳିଆ ଓ ଗାହାଣ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଗୀତ ଓ ଅଭିନୟ ମାଧମରେ ଏକ ପୁରାଣ ବର୍ଣ୍ଣନାକୁ ପରିବେଷଣ କରିଥାନ୍ତି । ଗାୟକରତ୍ନ ବୈଦ୍ୟନାଥ ଶର୍ମ୍ମା ଦାସକାଠିଆର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ କଳାକାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ।

'ଦାସ'ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସେବକ ଓ 'କାଠିଆ' ଅର୍ଥ ହେଉଛି କାଠରେ ତିଆରି ଯୋଡ଼ା ଯାହା ଗାହାଣ ଓ ପାଳିଆଙ୍କ ଦେଇ ବଜାଯାଇଥାଏ । ଏଥିରେ ଗାହାଣ ଓ ପାଳିଆ ନିଜକୁ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ଦାସ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ତାଙ୍କର ବନ୍ଦନାପୂର୍ବକ ଗୀତ ଗାନ କରି ଅଭିନୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଦାସକାଠିଆ ପରିବେଷଣ କରିଥାନ୍ତି ।

ବଡ଼ ଆକାରର ଦାସକାଠିକୁ ରାମତାଳି ନାମରେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ରାମତାଳିର ବର୍ଣ୍ଣନା କବିସମ୍ରାଟ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ।

ବାତପୋତ ତରୁ ସ୍ଫୁଟପ୍ରାୟ ସର୍ବେ ଏକାଳେ ରଘୁନନ୍ଦନ
ବେଳାସ୍ତ ଅନାଇ ଦ୍ୱିବିଦକୁ ପେଷି ବାହୁଡ଼ାଇ ନେଲେ ସୈନ୍ୟ ସେ ।
ବାଜୁଅଛି ରାମତାଳି । ବେଗେ ସୁବେଳରେ ମିଳି ହେ ।

— ଏକଚତ୍ୱାରିଂଶ ଛାନ୍ଦ, ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସ

ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଶିବଙ୍କ ବନ୍ଦନା-ଗୀତନାଟ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ କାଳୀ, ଗଣେଶ ଆଦି ଦେବଦେବୀଙ୍କ ବନ୍ଦନା ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ । ଏହି ପରିବେଷଣ ବେଳରେ ଗାହାଣ ଓ ପାଳିଆ ନାନାଦି ଲଘୁ ପରିହାସ ଛଳରେ ଅନେକ ଜାଣିବା କଥା କହିଥାନ୍ତି । ପରିବେଷଣ ସମୟରେ ହାତରେ ଥିବା ଯୋଡ଼ା କାଠିଆକୁ ବଜାଇ ଗୀତ ବୋଲାଯାଇଥାଏ ଓ ଅଭିନୟ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଥିରେ ପ୍ରଧାନତଃ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ ସ୍ଥାନ ପାଉଥିଲେ ହେଁ ଅଧୁନା ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଆକାଶବାଣୀରେ ପ୍ରସାରିତ ହେଉଥିବା ନାନାଦି ଜନ ସଚେତନତା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଚେତନତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଚେତନତାକୁ ନେଇ ଦାସକାଠିଆ ପରିବେଷଣ କରାଯାଉଛି ।

ପାଲା ଓ ଦାସକାଠିଆ ସାଧାରଣ ଓ ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଅଭାବରୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଲୋପ ପାଇବାକୁ ବସୁଛି, ଏଥି ନିମନ୍ତେ ଧିରେ ଧିରେ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ଧିରେ ଧିରେ ଅଣଲାଭକାରୀ ଓ ଅଣ ସରକାରୀ ସଙ୍ଗଠନ ଜରିଆରେ ଏହାର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଉଅଛି ।