ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା: ଓଡ଼ିଶାର ଜିଲ୍ଲା, ଭାରତ

ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା
ଓଡ଼ିଶାର ଜିଲ୍ଲା
ଉପର-ବାମରୁ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା ଦିଗରେ: ପଦ୍ମସମ୍ଭବ ମହାବିହାର, ମହେନ୍ଦ୍ରଗିରି, ମହେନ୍ଦ୍ରଗିରି ପର୍ବତ, ଗଣ୍ଡାହାଟୀ ଜଳପ୍ରପାତ, ବି. ଏନ. ପ୍ରାସାଦ, ଗଜପତି ପ୍ରାସାଦ
ଓଡ଼ିଶାରେ ଅବସ୍ଥିତି
Coordinates: 18°53′N 84°12′E / 18.88°N 84.2°E / 18.88; 84.2
ଦେଶ	ଭାରତ
ରାଜ୍ୟ	ଓଡ଼ିଶା
ବ୍ଲକ & ତହସିଲ	07
ଜିଲ୍ଲା ଗଠନ	୨ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୨
Founded by	ଓଡ଼ିଶା ସରକାର
Named for	କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି
ମୁଖ୍ୟାଳୟ	ନୂଆଗଡ଼
ବ୍ଲକ & ତହସିଲ	ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି (ଗୋଷାଣୀ) କାଶୀନଗର ଗୁମ୍ମା ରାୟଗଡ଼ା ନୂଆଗଡ଼ ଆର. ଉଦୟଗିରି ମୋହନା
Government
• ଜିଲ୍ଲାପାଳ ଓ ଜିଲ୍ଲା ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ	ଲିଙ୍ଗରାଜ ପଣ୍ଡା, ଆଇଏଏସ
• ଏସପି	ସ୍ୱାତୀ ଏସ. କୁମାର, ଆଇପିଏସ
• ସାଂସଦ (ବ୍ରହ୍ମପୁର)	ଚନ୍ଦ୍ର ଶେଖର ସାହୁ, ବିଜେଡି
• ବିଧାୟକ (Mohana)	ଦାଶରଥୀ ଗମାଙ୍ଗୋ, କଂଗ୍ରେସ
Area
• ସମୁଦାୟ	3850 km2 (1,490 sq mi)
• Rank	୧୬ତମ
Elevation	850 m (2,790 ft)
Population  (୨୦୧୧)
• Total	୫୭୭୮୧୭
• Rank	୨୮ତମ
• Density	133/km2 (340/sq mi)
Demonym	ଗଜପତିଆ
ଭାଷାସମୂହ
• ସରକାରୀ	ଓଡ଼ିଆ, ଇଂରାଜୀ
• ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷା	ସଉରା • କୁଇ
Time zone	UTC+୫:୩୦ (ଆଇ.ଏସ.ଟି.)
ପିନ	୭୬୧ xxx
ଟେଲିଫୋନ କୋଡ଼	୦୬୮୧୫ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ୦୬୮୧୬ ମୋହନା ୦୬୮୧୭ ଆର. ଉଦୟଗିରି
ଯାନବାହାନ ପଞ୍ଚୀକରଣ	OD-20
ନିକଟତମ ନଗର	ବ୍ରହ୍ମପୁର
ଲିଙ୍ଗ ଅନୁପାତ	୧୦୪୨ ♂/♀
ସାକ୍ଷରତା	୫୩.୪୯%
ଲୋକ ସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ	ବ୍ରହ୍ମପୁର
ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭା	୨   ୧୩୬-ମୋହନା(ଏସ.ଟି.) ୧୩୭-ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି
ପାଣିପାଗ	Aw (Köppen)
ଆର୍ଦ୍ରତା	1,403.3 millimetres (55.25 in)
ମଧ୍ୟମ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ତାପମାତ୍ରା	38 °C (100 °F)
ମଧ୍ୟମ ଶୀତ ତାପମାତ୍ରା	18 °C (64 °F)
Website	www.gajapati.nic.in

ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା, ଓଡ଼ିଶାର ଦକ୍ଷିଣରେ ଥିବା ଏକ ପ୍ରଶାସନିକ ଜିଲା । ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ନାମକରଣ ମହାରାଜା ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେଓ , ଯିଏକି ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ଜମିଦାରୀର ପୂର୍ବତନ ରାଜା ସାହେବ ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। ଯାହାଙ୍କର ଅବଦାନ ଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟ ଗଠନ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଥିଲା ଏବଂ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ଜମିଦାରୀ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରିଛି । ୧୯୯୨ ମସିହାର ଅକ୍ଟୋବର ୨ ତାରିଖରୁ ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାଠାରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଜିଲ୍ଲାର ମାନ୍ୟତା ହାସଲ କରିଥିଲା । ତେବେ ଏହା ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ଉପଖଣ୍ଡରେ ନାମିତ ଥିଲା । ତାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା ନାମିତ ହୋଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ମୋଟରେ ୭ଟି ତହସିଲ, ୭ଟି ବ୍ଲକ, ୧୫୩୪ଟି ଗ୍ରାମ, ୧୪୯ ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ, ୧୦ଟି ପୋଲିସ ଥାନା ରହିଛି ।

୩,୮୫୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର କ୍ଷେତ୍ରଫଳରେ ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା ରହିଛି ଓ ଏହା ୧୮ ଡିଗ୍ରୀ ୪୪ ମିନିଟରୁ ୧୯ ଡିଗ୍ରୀ ୩୦ ମିନିଟ ଉତ୍ତର ଅକ୍ଷାଂଶ ଏବଂ ୮୩ ଡିଗ୍ରୀ ୪୮ ମିନିଟରୁ ୮୪ ଡିଗ୍ରୀ ୦୮ ମିନିଟ ପୂର୍ବ ଦ୍ରାଘିମାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ପାଣିପାଗ ପ୍ରାୟ ୧୨.୫ ଡିଗ୍ରୀରୁ ୪୨ ଡିଗ୍ରୀ ପାରଦ ଓ ବାର୍ଷିକ ବର୍ଷାପାତ ହାରାହାରି ୧୯୨୫.୬ ମିଲିମିଟର ଅଟେ । ଏହି ଜିଲ୍ଲାର ଦକ୍ଷିଣ ପଟେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଶ୍ରୀକାକୁଲମ , ପୂର୍ବ ପଟେ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା ,ପଶ୍ଚିମ ପଟେ ରାୟଗଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା ଓ ଉତ୍ତର ପଟେ କନ୍ଧମାଳ ଜିଲ୍ଲା ରହିଛି।

ଗଜପତି ରାଜବଂଶର ଇତିହାସ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ଇତିହାସରେ ସ୍ୱର୍ଣ ଅକ୍ଷରରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇରହିଛି । ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ଐତିହାସିକ ଦସ୍ତବେଜରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ , ଏହାର ଇତିହାସ ସାଧାରଣତଃ ମହାରାଜା ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେଓଙ୍କ ରାଜାଭିଶେଖ ଦିନଠାରୁ ଗଣନା କରାଯାଏ । ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ମହାରାଜା ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେଓ ଜଣେ ବିଚକ୍ଷଣ ତଥା ସର୍ବଗୁଣସମ୍ପନ୍ନ ରାଜା ଥିଲେ , ଯିଏ କି ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାୟତଃ ସାତଶହ ବର୍ଷରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିଥିବା ଗଜପତି ରାଜବଂଶୀୟ ରାଜା ଥିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ସୀମା ଉତ୍ତରରେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଦକ୍ଷିଣରେ ନେଲୁର ଜିଲ୍ଲାର ଉଦୟଗିରି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା । ସମଗ୍ର ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା । ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାଦ୍ଧିର ଶେଷ ଭାଗରେ କଲାହୋମ , କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ପୁତ୍ର ଏଠାରେ ଆଧିପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରି ନିଜର ରାଜବଂଶ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡିଠାରେ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ ଥିବା ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡିରେ ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ଓ ମାଲିୟା ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜନଜାତି ଏଠାରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ । ଉପଲବ୍ଧ ଥିବା ଅଭିଲେଖ ତଥା ଦସ୍ତବେଜରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ , ମହାରାଜା ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେଓ ହେଉଛନ୍ତି ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ , ଯିଏ କି ଓଡ଼ିଶାକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ କରିବାରେ ତଥା ପରଳାଖେମୁଣ୍ଡିକୁ ନବ ଗଠିତ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶରେ ମିଶାଇବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା ୧୯୯୨ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨ ତାରିଖଠାରୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଜିଲ୍ଲା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇ ଆସୁଅଛି। ଏଠାରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତୂପ , ପ୍ରାସାଦ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କଳାକୃତି ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ଐତିହ୍ୟକୁ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶର ଇତିହାସରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ପ୍ରଦାନ କରିଛି । ଗଜପତି ରାଜ ପ୍ରସାଦ , ବୃନ୍ଦାବନ ପ୍ୟାଲେସ ପରି ପ୍ରସାଦ ତଥା ସେରଙ୍ଗ, ମହେନ୍ଦ୍ରଗିରି ଓ ଜିରାଙ୍ଗଠାରେ ଥିବା ସ୍ତୂପ ତଥା ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନ ସମୂହ ଏହାର ଐତିହାସିକ ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଅଛି ।

ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ଆୟତନ ୩,୮୫୦ ବର୍ଗ କିମି୤

 

ଅବସ୍ଥିତି

• ଏହାର ଉତ୍ତରରେ: ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା ଓ କନ୍ଧମାଳ ଜିଲା
• ଦକ୍ଷିଣରେ: ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ
• ପୂର୍ବରେ: ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା
• ପଶ୍ଚିମରେ: ରାୟଗଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା ଅଛି।

ଜନସଂଖ୍ୟା

୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ, ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲାର ମୋଟ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୫,୭୫,୮୮୦ | ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ୫,୦୫,୩୫୪ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ୭୦,୫୨୬ ଲୋକ ବାସ କରନ୍ତି |

• ପୁରୁଷ: ୨,୮୨,୦୪୧
• ମହିଳା: ୨,୯୩,୮୩୯
  • ଛ ବର୍ଷରୁ କମ: ୮୨,୭୭୭
• ସାକ୍ଷରତା ହାର ୫୪.୨୯%
  • ପୁରୁଷ: ୬୫.୫୮%
  • ମହିଳା: ୪୩.୫୯%

ସଦର ମହକୁମା

• ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି

ତହସିଲ

• ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି(ଗୋଷାଣୀ)
• ରା.ଉଦୟଗିରି
• ମୋହନା
• ରାୟଗଡ଼
• କାଶିନଗର
• ଗୁମ୍ମା
• ନୂଆଗଡ଼

ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ

ମୋଟ ୧୪୯ ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ(୨୦୧୭ ମସିହାରୁ) ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ

• ମୋହନା ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୩୯ଟି
• ଆର‌. ଉଦୟଗିରି ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୧୭ଟି
• ନୂଆଗଡ଼ ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୧୯ଟି
• ଗୁମ୍ମା ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୨୦ଟି
• କାଶିନଗର ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୧୨ଟି
• ଗୋଷାଣି (ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି) ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୨୧ଟି
• ରାୟଗଡ଼ ତହସିଲ ଅଧିନରେ: ୨୧ଟି

• ମହେନ୍ଦ୍ରଗିରି
• ଗଣ୍ଡାହାତୀ
• ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି
• ଚନ୍ଦ୍ରଗିରି

• କବିକଳହଂସ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ପଟ୍ଟନାୟକ
• ସାଧକ କବି ଗୌରହରି ପରିଚ୍ଛା
• କବି ରଘୁନାଥ ପରିଚ୍ଛା
• ମହାରାଜା ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେବ
• ଓଡ଼ିଶୀ ଗାୟକ ଅନ୍ଧ ଆପନ୍ନା ପାଣିଗ୍ରାହୀ