କାହ୍ନୁଚରଣ ମହାନ୍ତି: ଭାରତୀୟ ଓଡ଼ିଆ-ଭାଷୀ ଲେଖକ

କାହ୍ନୁଚରଣ ମହାନ୍ତି କଟକ ଜିଲ୍ଲାସ୍ଥିତ ନାଗବଳି ଗାଆଁରେ ୧୯୦୬ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ତାରିଖରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମାତାଙ୍କ ନାମ ଦୁର୍ଗାଦେବୀ ଓ ପିତାଙ୍କ ନାମ ସୂର୍ଯ୍ୟମଣି । ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟିକ ଗୋପୀନାଥ ମହାନ୍ତି ଥିଲେ ତାଙ୍କର ସାନ ଭାଇ ଓ ତାଙ୍କ ବଡ଼ ଦୁଇ ଭାଇଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ଗିରିଧାରୀ ଓ ଯଦୁନାଥ ଏବଂ ଜଣେମାତ୍ର ଭଉଣୀ ନିଶାମଣି ଥିଲେ । କଟକର ପ୍ୟାରୀମୋହନ ଏକାଡେମୀରୁ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଆ କବି ଗୁରୁପ୍ରସାଦ ମହାନ୍ତି ଥିଲେ ତାଙ୍କ ଦାଦା ଦିବ୍ୟସିଂହ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ପୁଅ । କାହ୍ନୁଚରଣ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଜେଜେବାପା ଧର୍ମୁ ମହାନ୍ତି ଥିଲେ ଜଣେ ଚାଷୀ ଓ ଏକ ଜମିଦାର ପରିବାରର ବଂଶଜ ।

ଶୈଶବରୁ କାହ୍ନୁଚରଣ ମହାନ୍ତି ସାହିତ୍ୟପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ ଥିଲେ ଓ ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ରଚନାରୁ ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ । ପ୍ୟାରୀମୋହନ ଏକାଡେମୀରେ ପାଠ ପଢିବାବେଳେ ତାଙ୍କର କେତୋଟି କବିତା ବିଦ୍ୟାଳୟ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କବିତା ଲେଖିବା ଜାରୀ ରଖିନଥିଲେ । ସେ ପରେ ଗଳ୍ପ ଓ ଉପନ୍ୟାସ ଲେଖିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଉପନ୍ୟାସ ଥିଲା ୧୯୨୩-୧୯୨୪ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଉତ୍ସବେ ବ୍ୟସନ । ୧୯୮୫ରେ ରଚିତ ଯକ୍ଷ ତାଙ୍କର ଶେଷ ଉପନ୍ୟାସ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ୧୯୮୪ରେ ରଚିତ ମେଲାଣି ମାଗୁଣିକୁ ସମାଲୋଚକମାନେ ଶେଷ ରଚନା ବୋଲି ଗ୍ରହଣକରିଥାନ୍ତି ।

ଉପନ୍ୟାସ

କାହ୍ନୁଚରଣ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଗଳ୍ପ ଓ ଉପନ୍ୟାସ ରଚନାର ଆରମ୍ଭ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇବା ସମୟର ଏବଂ ତାଙ୍କ ରଚନାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରର ସାମାଜିକ ପ୍ରଭାବ, ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ଶେଷ, ଓ ନୂଆ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଭାରତ ଗଠନ ସମୟର ସାମାଜିକ ଚିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ ହୋଇଛି । ତାଙ୍କ ରଚନାର ଭାଷା ସରଳ ଓ ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମ୍ୟ ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱମାନଙ୍କୁ ଭିତ୍ତିକରି । ସେ ଉପନ୍ୟାସ ରଚନା କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିବା ବେଳକୁ ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଆଧୁନିକ ଗଦ୍ୟସାହିତ୍ୟ ଖୁବ କମ ଥିଲା । ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାନ୍ତି ତାଙ୍କର ଔପନ୍ୟାସିକ କାହ୍ନୁଚରଣ ପୁସ୍ତକରେ କାହ୍ନୁଚରଣ ଏହି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରିଥିଲେ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଏକ ବହୁଚର୍ଚ୍ଚିତ ଉପନ୍ୟାସ ହା' ଅନ୍ନରେ ଦୈବୀ ଦୁର୍ଯୋଗ ସମୟରେ ମଣିଷର ଅସହାୟତାର ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ତାଙ୍କର ପ୍ରାୟ ରଚନାରେ ମଣିଷପଣିଆ ଓ ସମାଜରେ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ସହାବସ୍ଥାନ ଓ ଗ୍ରାମୀଣ ଓଡ଼ିଶାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଚିତ୍ରିତ ।

• କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, ୧୯୫୮ (କା ଉପନ୍ୟାସ ପାଇଁ)
• ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋ, ୧୯୯୪