କାଗଜ ଏକ ପତଳା ପଦାର୍ଥ ଯାହା କାଠ, ବାଉଁଶ, ଛିଣ୍ଡା କପଡ଼ା ବା ଘାସର ମଣ୍ଡରେ ଥିବା ଓଦା ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ତନ୍ତୁକୁ ଏକତ୍ର ଚିପି, ଶୁଖେଇ ନମନୀୟ ଚାଦର ଆକାରରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଏହି ଅନୁପମ ପଦାର୍ଥକୁ ଲେଖିବା, ଛପେଇବା, ପୋଛାପୋଛି କରିବା ଓ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଔଦ୍ୟୋଗିକ ଓ ନିର୍ମାଣ କାମରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
କାଗଜ | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ଚୀନା ଅକ୍ଷରରେ "କାଗଜ" ଲେଖାଯାଇଛି ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ (ଉପର ଚିତ୍ର) ଓ ସରଳୀକୃତ (ତଳ ଚିତ୍ର) । | |||||||||||||||||||||
Traditional Chinese | 紙 | ||||||||||||||||||||
Simplified Chinese | 纸 | ||||||||||||||||||||
|
ମଣ୍ଡରୁ କାଗଜ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଥମେ ଚୀନ ଦେଶରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ (ସନ ୧୦୫) ବିକାଶ ହେବା, ଓ ଏହା ହାନ କୋର୍ଟ ହିଜଡ଼ା କାଇ ଲୁନଙ୍କ (Han court eunuch Cai Lun)ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବା କୁହାଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଠାରୁ ମିଳୁଥିବା କାଗଜ ଟୁକୁଡ଼ାରୁ ଏହା ଖ୍ରୀ:ପୂ: ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବା ଜଣାଯାଏ । ଅଧୁନା ମଣ୍ଡ ଓ କାଗଜ ଉଦ୍ୟୋଗ ସାରା ପୃଥିବୀରେ ଅଛି, ଚୀନ ଦେଶରେ ସର୍ବାଧିକ ଓ ତା ପରକୁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଅଛି ।
ଚୀନରେ ମିଳିଥିବା ଆଧୁନିକ କାଗଜର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ସର୍ବ ପୁରାତନ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଟୁକୁଡ଼ା ପ୍ରାୟ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀର ବୋଲି ଜଣାଯାଏ । ମଣ୍ଡ ତିଆରି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ହାନ ବଂଶର ହିଜଡ଼ା କାଇ ଲୁନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବା ଜଣାଯାଏ । ପୂର୍ବରୁ ବ୍ୟବହୃତ ସିଲ୍କ ବଦଳରେ କାଗଜ ବ୍ୟବହୃତ ହେବାରୁ ଚୀନ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ସିଲ୍କ ରପ୍ତାନୀ କରିବାଦ୍ୱାରା ସେଠାରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଯୁଗକୁ ସାହାଯ୍ୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।
ଚୀନରୁ କାଗଜର ଜ୍ଞାନ ଓ ବ୍ୟବହାର ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟରୁ ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ୟୁରୋପକୁ ୧୩ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା ଓ ସେଠାରେ ପ୍ରଥମ ଜଳଶକ୍ତି ଚାଳିତ କାଗଜ କଳ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା । କାଗଜ ପ୍ରଥମେ ବାଗଦାଦ୍ ସହର ମାଧ୍ୟମରେ ପଶ୍ଚିମ ପୃଥିବୀ ସହ ପରିଚିତ ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁ ତାହାକୁ ପ୍ରଥମେ ବାଗଦାତିକସ୍ ନାମ ଦିଆଯିଥିଲା । ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କାଗଜ ମୂଲ୍ୟ ଅହେତୁକ ଭାବରେ କମିଯିବାରୁ ଖବର ବିନିମୟ ବଢ଼ିଲା ଓ ଏହାଦ୍ୱାରା ସାଂସ୍କୃତିକ ବିନିମୟ ସୁଗମ ହେଲା । ସନ ୧୮୪୪ରେ କ୍ୟାନାଡ଼ା ଓ ଜର୍ମାନୀର ଉଦ୍ଭାବକ ଯଥାକ୍ରମେ ଚାର୍ଲସ୍ ଫେନେର୍ଟି ଓ ଏଫ୍ ଜି କେଲର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବେ କାଠ ମଣ୍ଡରୁ ତନ୍ତୁ ତିଆରି କରିବା ଉପାୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।
ସାଇପେରସ୍ ପାପିରସ୍ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Cyperus papyrus) ବୃକ୍ଷକୁ ଗ୍ରୀକ୍ ଭାଷାରେ କୁହାଯାଉଥିବା (Greek πάπυρος ବା papuros) ପାପୁରସ୍ ଶବ୍ଦରୁ ଲାଟିନ ଭାଷାରେ ପାପିରସ୍ ଶବ୍ଦ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ପେପର ବା କାଗଜ ଶବ୍ଦ ସେଠାରୁ ଆସିଥିଲା । ପାପିରସ୍ ଏକ ମୋଟା କାଗଜ ଭଳି ପଦାର୍ଥ ଯାହା ସିପେରସ୍ ପାପିରସ୍ ଗଛରୁ ତିଆରି କରାଯାଉଥିଲା ଓ ପୁରାତନ ମିଶର ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭୁମଧ୍ୟସାଗରୀୟ ସଂସ୍କୃତିରେ ଇତିହାସ ଲେଖିବାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା । ପାପିରସ୍ ଶବ୍ଦରୁ ପେପର ସଂଗୃହିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା । ପ୍ରକୃତିରୁ ନିଆଯାଇଥିବା ଗଛ ତନ୍ତୁକୁ ପତଳା ବା ଲାମିନେସନ୍ କରି ପାପିରସ୍ ତିଆରି କରାଯାଏ କିନ୍ତୁ ଗଛ ତନ୍ତୁକୁ ଭିଜେଇ ଓ ମାସେରେସନ୍ କରି ତାହାର ଗୁଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି କାଗଜ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
କାଠରୁ ମଣ୍ଡ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଲିଗ୍ନିନ୍କୁ ରାସାୟନିକ ମଣ୍ଡ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜଠାରୁ ପୃଥକ୍ କରିବାକୁ ହୁଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ତନ୍ତୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସୁରକ୍ଷିତ ରହେ । ଏହାକୁ 'କାଠ ରହିତ କାଗଜ, ବୃକ୍ଷ-ରହିତ କାଗଜ ଦ୍ୱନ୍ଦରେ ରହିବେ ନାହିଁ' କୁହାଯାଏ; କାରଣ ଏହା ସହିତ ସମୟ କ୍ରମେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଥିବା ଲିଗନିନ୍ ନ ଥାଏ । ଏହାକୁ ବ୍ଲିଚ କରି ଧଳା କରିହୁଏ କିନ୍ତୁ ଏହାଦ୍ୱାରା ୫% ତନ୍ତୁ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ; ତୁଳାରୁ କାଗଜ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏନି କାରଣ ଏଥିରେ ୯୦% ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ପୂର୍ବରୁ ଥାଏ ।
ତିନି ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ଅଛି: ସନ ୧୮୪୦ରୁ ସଲ୍ଫାଇଟ ପଦ୍ଧତି ୨ୟ ବିଶ୍ୱ ଯୁଦ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୂଖ୍ୟ ପଦ୍ଧତି ଥିଲା । କ୍ରାଫ୍ଟ ପଦ୍ଧତି ସନ ୧୮୭୦ରେ ଉଦ୍ଭାବନ କରାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସନ ୧୮୯୦ରେ ପ୍ରଥମେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ଥିଲା ଓ ଏହା ଅଧୁନା ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟବହୃତ ପଦ୍ଧତି । ଏହାର ଏକ ସୁବିଧା ଅଛି: ଲିଗନିନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ତାପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଯାହା ଜେନେରେଟର ଚଲେଇବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ପାର୍ଶ୍ୱବର୍ତ୍ତୀ କାଗଜ କଳମାନଙ୍କୁ ବା ଇଲେକ୍ଟ୍ରିସିଟି ଗ୍ରିଡ୍କୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଣ କରେ । ଏହାର ଆଉ ଏକ ସୁବିଧା ହେଉଛି ଯେ ଏହି ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ସମସ୍ତ ଇନଅର୍ଗାନିକ ପଦାର୍ଥ ଉଦ୍ଧାର ଓ ପୁନଃ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ଆଉ ଏକ ପଦ୍ଧତି ହେଲା ସୋଡ଼ା ମଣ୍ଡ ପଦ୍ଧତି ଯାହା ଅଧିକ ସିଲିକେଟ୍ ଥିବା ପଦାର୍ଥ ଯେପରିକି ନଡ଼ା, କଠିନ କାଠ ଓ ବିଗ୍ୟାସ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟବହାର କରି ମଣ୍ଡ ତିଆରି କରାଯାଏ ।
ଦୁଇ ପ୍ରକାର ମେସିନ୍ ମଣ୍ଡ ଅଛି: ଥର୍ମୋମେକାନିକାଲ (ଟିଏମ୍ପି/TMP) ଓ କାଠଚୁନା ମଣ୍ଡ (ଜିଡବ୍ଲ୍ୟୁ/GW) । ଟିଏମ୍ପି ପ୍ରଣାଳୀରେ କାଠ ଛୋଟ ଛୋଟ ଖଣ୍ଡ କରି ବିରାଟ ଗରମ ବାଷ୍ଫ ରିଫାଇନେରୀରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିଦିଆଯାଏ ଯେଉଁଠାରେ କାଠ ଖଣ୍ଡମାନ ଚିପି ଦିଆଯାଏ ଓ ଦୁଇ ଲୌହ ଡିସ୍କ ମଝିରେ ତନ୍ତୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । କାଠଚୁନା ପ୍ରଣାଳୀରେ କାଠ ଗଣ୍ଡିମାନ ଗ୍ରାଇଣ୍ଡରରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିଦିଆଯାଏ ଓ ସେଠାରେ ଘୁର୍ଣ୍ଣାୟମାନ ପ୍ରସ୍ତରରେ ଚିପି ହୋଇ ତନ୍ତୁରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଲିଗନିନ୍ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ନାହିଁ, ଏଣୁ ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ ଅଧିକ ହୁଏ (>95%), କିନ୍ତୁ ଏହି କାଗଜ ସମୟକ୍ରମେ ହଳଦିଆ ଓ ଭଙ୍ଗୁର ହୋଇଯାଏ । ଏଥିରେ ଅନତିଦୀର୍ଘ ତନ୍ତୁ ବାହାରେ, ଏଣୁ କାଗଜ ଦୁର୍ବଳ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅତ୍ୟଧିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାସାୟନିକ ପ୍ରଣାଳୀ ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ।
ଉଭୟ ରାସାୟନିକ ଓ ମେକାନିକାଲ ଉପାୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ମଣ୍ଡକୁ କାଗଜ ରିସାଇକ୍ଲିଙ୍ଗ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରେ; ମଣ୍ଡ ସହିତ ପାଣି ମିଶାଯାଏ ଓ କାଗଜର ଉଦ୍ଜାନ ବଣ୍ଡକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ତନ୍ତୁ ଅଲଗା କରାଯାଏ । ଅଧିକାଂଶ ରିସାଇକ୍ଲ କାଗଜରେ ମାନ ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ କିଛି ନୁତନ ତନ୍ତୁ ରଖାଯାଏ; ଏହାର ମାନ ପୂର୍ବ କାଗଜ ଭଳି ସମାନ ବା ତା'ଠାରୁ କମ୍ ଥାଏ ।
ତିନି ଶ୍ରେଣୀର ରିସାଇକ୍ଲ ତନ୍ତୁ ମିଳେ:-
ରିସାଇକ୍ଲ ହୋଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ଥିବା କାଗଜ ସାଧାରଣତଃ ଟାଣ ନୁହେଁ ।
ମଣ୍ଡରେ ତନ୍ତୁ ବ୍ୟତୀତ ଚକ୍ ବା ଚୀନା ମାଟି ଥାଏ ଯାହା ଛାପା ବା ଲେଖାର ମାନକୁ ଉନ୍ନତ କରାଏ । ସାଇଜିଙ୍ଗ ନିମନ୍ତେ ଅଧିକ ଜିନିଷ ମିଶାଯାଏ ଓ/ବା ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ପରେ କାଗଜରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ଯାହା କାଳି ବା ରଙ୍ଗ ଯଥେଷ୍ଟ ମାତ୍ରାରେ ଅବଶୋଷିତ କରିପାରିବ ।
ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିବା ମଣ୍ଡକୁ କାଗଜ କଳରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିଲେ କାଗଜ ୱେବ ତିଆରି ହୁଏ ଓ ତାହାକୁ ଚିପି ଦିଆଯାଏ ଓ ଶୁଖେଇଦିଆଯାଏ ।
ଚିପିଦେବାଦ୍ୱାରା ବଳପ୍ରୟୋଗ ପୂର୍ବକ ଜଳ ବାହାର କରିଦିଆଯାଏ । ଏହି ଜଳକୁ ଏକ ବିଶେଷ ଧରଣର ବେଲ୍ଟ ସାହାଯ୍ୟରେ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ହାତ ତିଆରି କାଗଜକୁ ବ୍ଲଟିଙ୍ଗ କାଗଜ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶୁଖାଯାଏ ।
ଶୁଖେଇବା ନିମନ୍ତେ ବାୟୁ ଓ ଉତ୍ତାପଜ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ପୂର୍ବକାଳରେ ଶୁଖେଇବା ନିମନ୍ତେ ଲୁଗା ଶୁଖେଇବା ଭଳି ଝୁଲେଇ ରଖାଯାଉଥିଲା । ଅଧୁନା ଅନେକ ପ୍ରକାରର ମେସିନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି । ଏହାକୁ ଯନ୍ତ୍ର (steam heated can dryer) ସାହାଯ୍ୟରେ ୪୦ଟି ପାତ୍ରକୁ(can) ପର୍ଯ୍ୟୟକ୍ରମେ ପ୍ରାୟ ୨୦୦୦ (200 °F (93 °C)) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ଓ ଏହାଦ୍ୱାରା ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ ପରିମାଣ ୬%ରୁ କମ ହୋଇଯାଏ ।
ସାଇଜ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା କାଗଜର ଭୌତିକ ଗୁଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଏହି ସ୍ଥଳରେ କାଗଜକୁ ଅନକୋଟେଡ କାଗଜ କୁହନ୍ତି । କାଗଜର ଏକ ବା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ପତଳା କ୍ୟାଲ୍ସିଅମ କାର୍ବୋନେଟ ବା ଚୀନା କର୍ଦ୍ଦମ ଦିଆଯାଇ ତାହାକୁ କୋଟେଡ କାଗଜ କରାଯାଏ ଯାହା ଉଚ୍ଚ ରିଜୋଲ୍ୟୁସନ ଯୁକ୍ତ ହାଫ୍ଟୋନ ନିମନ୍ତେ ଉପଯୁକ୍ତ ହୁଏ । କାଲେଣ୍ଡରିଙ୍ଗ ପଦ୍ଧତିରେ କୋଟେଡ ବା ଅନକୋଟଡ କାଗଜକୁ ପଲିସ୍ କରାଯାଏ । କୋଟେଡ କାଗଜକୁ ମାଟ୍ଟେ, ସେମି-ମାଟ୍ଟେ ବା ସିଲ୍କ ଓ ଗ୍ଲସ ଏହି ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ଛାପା ଛବିରେ ସର୍ବାଧିକ ଅପ୍ଟିକାଲ ଡେନସିଟି ମିଳେ ।
ତାହା ପରେ କାଗଜକୁ ପ୍ରିଣ୍ଟିଙ୍ଗ ପ୍ରେସରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଗଲେ ରିଲରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ବା ତାକୁ କାଟି ସିଟ୍ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । କାଗଜର ତନ୍ତୁ ମେସିନ ଚାଲୁଥିବା ଦିଗରେ ତିଆରି ହୁଏ । ସିଟ୍ଗୁଡ଼ିକ ଲଙ୍ଗ-ଗ୍ରେନ ଭାବରେ କଟାଯାଏ ।
ବ୍ୟବହାର ଅଭିପ୍ରାୟ ଅନୁସାରେ ବିଭିନ୍ନ ଗୁଣର କାଗଜ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
ସନ ୧୯୮୬ର ହିସାବରୁ ଦେଖାଯାଏ ପୃଥିବୀର ଦୂରସଞ୍ଚାରରେ କାଗଜ ଚିଠିର ଭାଗ ୦.୦୫% ଥିଲା ଯାହା ଡିଜିଟାଲ ଟେକନୋଲୋଜି ପ୍ରଭାବରୁ କମିବାକୁ ଲାଗିଛି ।
This article uses material from the Wikipedia ଓଡ଼ିଆ article କାଗଜ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ଦର୍ଶାଯାଇନଥିଲେ ସମସ୍ତ ବିଷୟବସ୍ତୁ CC BY-SA 4.0 ରେ ଉପଲବ୍ଧ । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ଓଡ଼ିଆ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.