Siria

- Jorn

الجمهوريّة العربيّة السّوريّة
Al-Jumhūriyyah al-ʿArabiyyah as-Sūriyyah
Siria Siria
Devisa nacionala : ---
Lenga oficiala arabi
Capitala Damasc
Siria
President Bashar al-Assad
Primièr ministre Adel Safar
Superfícia 185 180 km²
Populacion
Densitat
19 405 000 (2007)
103 ab./km²
Independéncia

(de França)


1èr de genièr de 1944

Moneda Liura siriana
Ora UTC+2
Imne nacional Homat el Diyar
ISO-3166 (Internet) .sy
Còde telefonic +963

Siria (en arabi: سوريا, Sūriyā), oficialament la Republica Aràbia Siriana (en arabi: الجمهورية العربية السورية, Al-jumhūriyya al-ʿarabiyya as-sūriyya), es un estat de l'Orient Mejan situat a la broa de la mar Mediterranèa, al sud de Turquia, a l'oèst d'Iraq e al nòrd de Jordania, Israèl e Liban.

La capitala es Damasc e lo gentilici es sirian -a.

Istòria

Los arqueològs demostrèron que Siria aculhiguèt una de las civilizacions pus ancianas e los amorritas (un dels pòbles pus ancians de l'Antiquitat).

Dins la vila excavada d’Ebla, dins lo nòrd-oèst de Siria, los arqueològs descobriguèron en 1975 los vestigis d’un grand empèri semita, que s'estendiá del nòrd de la mar Roja a Turquia e fins en Mesopotamia dins sa part orientala.

Aquel empèri que remonta a 2500 a 2400 ans abans J.-C. fa de l'eblaïta la lenga semitica la pus anciana. Siria compta d’autres grands sites arqueologics coma Mari ont foguèt retrobat un còdi comparable al Còdi de Hammurabi a Babilònia, Ogarit e Doura Europos.

Siria 
Palmira.

Siria es un país mportant dins l'istòria del cristianisme. Pau de Tarse, lo futur sant Pau, foguèt convertit al cristianisme sus la rota de Damasc, e establiguèt una Glèisa d'en primièr a Antiòquia en Siria antica (uèi en Turquia). D'aquel pòrt partiguèt per maites de sos viatges de mission.

Damasc foguèt fondada al IIIen millenni abans JC ; es una de las vilas pus ancianas del monde e foguèt abitada sens interrupcion (coma Benarés e Jericó). Après l’arribada dels conquistaires musulmans, Damasc venguèt la capitala de l’Empèri omeia, e atenguèt un prestigi e un poder encara inegalats dins l'istòria siriana. Aquel empèri s'estendiá d’Espanha a l’Asia centrala (661 a 750 apr. J.-C.). Après la casuda dels omeiads, un empèri novèl foguèt creat a Bagdad, l’Empèri abassida. En 1260, Damasc es venguda la capitala provinciala de l’empèri dels Mamelocs. En 1400, la vila foguèt destruita en granda part per Tamerlan : Damasc foguèt gaireben entièrament incendiada, e los artesans damasquins foguèron enlevats per trabalhar a Samarcanda. Un còp tornar bastida, Damas serviguèt de capitala entrò 1516. En 1517, la vila e lo país caiguèron jos ocupacion otomana. Los otomans regnèron sul país pendent mai de 400 ans entrò 1918, levat una passa ont l’egipcian Ibrahim Pacha occupèt lo país de 1832 à 1840.

Lo país se desliurèt de l’ocupacion otomana après la Revòlta araba, las fòrças arabas dintrèron a Damasc en 1918. Un reialme arab sirian independent foguèt creat. Faisal, eissit de la familha ashemiti, fraire d’Abd Allah ibn Hussein, ne serà lo primièr e darrièr rei.

D'efièch, l’independéncia del reialme s'acabarà amb l'ocupacion francesa en 1920. Après la batalha de Maisalon en julhèt de 1920, la colomna del general Goybet, dintra a Damasc. Los franceses impausèron son mandat dins lo país, çò qu'entrainèt l'exili de Faisal en Iraq. França e lo Reialme Unit, que se disián aliats de las fòrças arabas de Faisal, s’èran mes d’accòrd per se partejar l'Orient Mejan.

Après l’acòrd Sykes-Picot, los franceses e los britanics se repartisson administrativament los territòris de l'Empèri otoman descaigut, en crear artificialament de paises distints. L’acòrd acabèt amb la Siria istorica, Bilad al-Cham, qu'amassava la Siria actuala, Liban, (Jordania, Palestina (actuals territòris palestinian e israelian). Lo periòde del mandat vegèt la pojada del nacionalisme e de la revòlta contra l’armada francesa. Siria faguèt partida, amb Egipte, de la Republica Aràbia Unida entre 1958 e 1961.

Pendent un brèu periòde dins lo decenni de 1970, Siria amb Libia e Egipte formèt una federacion que pretendiá d'èsser l'embrion de l'unitat aràbia definitiva. Aquela federacion èra estada impulsada de manièra decidida pel cap libian Moammar al-Gaddafi, mas fracassèt, per encausa dels conflictes d'interèsses entre los tres païses que se vegèron dividits entre autres per sa postura fàcia a Israèl. En 1970, après une seria de dictaturas militaras instablas, Hafez el-Assad, alavetz ministre de la Defensa, prend lo poder per un nòu còp d'estat. Son regim fortament autoritari, estructurat a l'entorn d'un partit unic, lo partit Baas, a mes en plaça un contraròtle de l'ensemble de la vida politica siriana. Es responsable del chaple de Hama.

A sa mòrt en 2000, son filh, Bashar al-Assad, li succediguèt e mantenguèt lo regim instaurat per son paire, amb un certan destibament de las libertats al començament del mandat.

Politica

Article detalhat: Guèrra Civila Siriana.
Granda manifestacion a Al-Assy square a Hama

De manifestacions comencèron en Siria lo 26 de genièr de 2011 influénciada per las autres manifestacions de la region; lo meteis jorn, un cas d'autoimmolacion foguèt raportat. Los manifestants demandavan de refòrmas politicas, lo retorn dels dreches civils, e la fin de l'estat d'urgéncia mes en plaça dempuèi 1963. Aquelas manifestacions contre lo govèrn de Bashar al-Assad, començadas dins lo contèxte de la Prima Aràbia foguèron reprimidas amb violéncia per las fòrças governamentalas. Lo conflicte se transformèt pauc a pauc en rebellion armada apès de meses de sètge militar.

L'oposicion armada consistís en divèrses grops que se formèron long del conflicte, d'en primièr l'Armada Siriana Liura, que foguèt la primièra de prene las armas en 2011, e lo Front Islamic format en 2013. En 2013, lo Hezbollah dintrèt dins la guèrra en supòrt de l'armada siriana. A l'èst, l'Estat Islamic, un grop jihadista militant originari d'Iraq, obtenguèt de victòrias rapidas a l'encòp en Siria e en Iraq, dintrant tanben en conflicte amb los autres grops rebels. En julhèt de 2014, contrarotlava un terç del territòri sirian e una granda part de sa produccion de petròli e de gas, çò que ne fasiá de fach la principala fòrça d'oposicion. En febrièr de 2019, una aliança arabo-curda lancèt son ofensiva finala contra l'ultim recapte d'aquel grop.

Geografia

Geografia fisica

Siria 
Mapa de Síria (en anglés)

Dins lo país se destinguisson, d'oèst en èst, tres regions: a l'oèst se tròba una plana litorala, separada de l'interior pel Jabal Ansaria, una doble serra a l'interior de la qual sorgisson diversas vals; lo centre del país es format per un plan accidentat amb diverses pics volcanics e qu'es traversat del nòrd-èst al sud-oèst per una serra que i se destinguisson diversas formacions: Jabal Abd al-Aziz, Jabal Visir, Jabal Buwaida, Jabal Saar, Jabal al Sarqi e Jabal Garbi; la region de l'èst es constituïda per la val d'Eufrates. Aqueste es lo principal riu que traversa lo país, que penetra per l'èst e sortís pel nòrd-oèst; son importants tanben los afluents Jabur e Orontes, a l'oèst. A l'extrèm nòrd-èst, la frontièra amb Turquia seguís Tigre. A la part oèst del país lo clima es mediterranèu, mas en s'avançant cap a l'èst ven pus sec e caud.

La populacion se concentra dins los territòris plaçats a l'oèst; lo taus de creissença vegetativa es fòrça naut.

Organizacion politicoadministrativa

Siria 
Províncias de Síria

Síria ten 14 províncias o governorats (muhafazat, singular: muhafazah), devesidas en 60 districtes, manatiq (sing. mintaqah), que al seu torn se subdevesisson en subdistrictes, o nawahi (sing. Nahia). Los nawahi se compausan de vilas o ciutats, que son las unitats administrativas pus pichonas.

  1. Damasc (en arab: 'دمشق')
  2. Rif Dimashq ( 'ریف دمشق')
  3. Al-Qunaytirah ( 'محافظة القنيطرة')
  4. Dar'a ( 'محافظة درعة')
  5. As-Suwayda o Sweida ( 'محافظة السويداء')
  6. Homs ( 'محافظة حمص')
  7. Tartus (en arab: 'محافظة طرطوس')
  8. Al Ladhiqiyah o Latakia ( 'محافظة اللاذقي' ة)
  9. Hamah ( 'محافظة حماه')
  10. Idlib ( 'محافظة ادلب')
  11. Halab o Alèp ( 'محافظة حلب')
  12. Ar-Raqqà ( 'محافظة الرقة')
  13. Dayr az-Zawr ( 'محافظة دير الزور')
  14. Al-Hasakah ( 'محافظة الحسكة, en curd: 'حسكة)

Economia

    De veire: Economia de Siria.
    En çò que tanh a l'economia lo país es en via de desvolopament, e mai se dempuèi 1973, e a causa de de problèmas politics que li an fach destinar part del sieu pressupòst a de despensas militaras, l'inflacion a frenat aqueste progrès.

Cultura

Bibliografia

Vejatz tanben

Siria 

Wiki Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Siria.

Ligams extèrnes


Nòtas e referéncias

Tags:

Siria IstòriaSiria PoliticaSiria GeografiaSiria EconomiaSiria CulturaSiria BibliografiaSiria Vejatz tanbenSiria Ligams extèrnesSiria Nòtas e referénciasSiria

🔥 Trending searches on Wiki Occitan:

Belmont (Nauta Sòna)Acid carminicISSNJoan Pau FerrèrBram StokerRevolucion de FebrièrEconomia de MalawiHassan RouhaniNauta ÀustriaBenzènUcraïnaAlix LynxAustràliaMichelle PfeifferMoment cineticElon MuskJòc d'argentWinona RyderVõ Văn ThưởngUrsus maritimusAlaskaComunautat de comunas de Milhau Grands CaussesBurzumAria NoirVeit StossMarçRowan AtkinsonAnuraHiraganaNamibiaJaponBiàrritz Olimpic País BascoJeansagnièrePanda gigantClub de ParísVòt (lenga)2022AllenayEstat d'urgénciaGlenèvaBestiauFrederic X de DanemarcProteasaPartit politicNovembreMichelangelo BuonarrotiCarta nauticaJaç d'ozònGary CooperMàfiaUlsanClaudi PtolemèuAcuèlhChrząszczyżewoszyceAjudaLuscinia megarhynchosIodizacionNuèitCredit SuisseLibèria2019Nikita KhrushchovAups de Provença AutaVegenaAllosaurusFinlàndiaEstrogènReiaume de França🡆 More