Reiaume Roman

Segon la tradicion, comença en 753 avC amb la fondacion de la vila per Romul e Rème e s'acaba en 509 avC amb la revòuta còntra lo rèi Tarquin lo Supèrb que menèt a la fondacion de la Republica. Es un periòde mau conegut qu'es marcat per lei rèines de plusors rèis mai ò mens legendaris. D'efiech, lei racòntes sus aquela epòca datan de la fin dau periòde republican e contènon fòrça elements anacronics ò orientats qu'èran destinats a legitimar la Republica. Pasmens, en despiech d'aquelei problemas istoriografics, lo periòde de la monarquia romana es important per l'istòria de Roma car permetèt a la vila d'emergir coma la pus importanta ciutat-Estat de Latium.

Fondacion de Roma

Segon la legenda, Roma foguèt fondada per Romul e Rème, bessons enfants de Mart e de la vestala Rhea Silvia que foguèron alachats per una loba. Segon lei conoissenças actualas, aqueu racònte mitologic se formèt entre lei sègles VI e IV avC. Per calcul, permetèt ai Romans de fixar a 753 avC la data de la fondacion de Roma per Romul a la cima de Palatin.

De segur, lei recèrcas arqueologicas an largament contestat aqueu mite. Pasmens, sa cronologia generala sembla d'èsser valida. D'efiech, se l'existéncia de vilatges sus lo territòri roman es atestada tre lo milleni II avC, la vila actuala sembla ben eissida d'un ensemble de vilatges fondats durant lo sègle VIII avC per de populacions latinas. Vèrs lo sègle VII avC, lei vilatges de Palatin formèron probablament una aglomeracion unificada. Aquela vila s'estendiguèt pauc a pauc e agantèt lo Capitòli au sègle VI avC. Aquela extension correspònd benlèu a la legenda de la Guèrra dei Latins e dei Sabins. Que que siegue sa natura (politica, militara ?), menèt a l'integracion progressiva dei Sèt Còlas de Roma dins l'airau urban. Aqueu procès es lo resultat d'una creissença demografica importanta.

La monarquia latina

Lei quatre premiers rèis de Roma – Romul, Numa Pompilius, Tullus Hostilius e Ancus Martius – son probablament de figuras legendàrias. Leis istorians antics elei meteissei reconoissián l'abséncia de pròvas dirèctas de lor existéncia. Romul auriá creat lo Senat, devesit la populacion en 30 curias e fondat una organizacion militara. Numa Pompilius, conselhat per una nimfa, auriá creat leis institucions religiosas. Puei, Tullus Hostilius auriá melhorat lo foncionament de l'armada e destruch Alba la Lònga. Enfin, Ancus Martius – un Sabin – auriá realizat de trabalhs urbans importants e fondat lo pòrt d'Ostia.

Ges de vestigi arqueologic permet d'atestar l'existéncia d'aquelei sobeirans que semblan totalament imaginaris. En revènge, lei vestigis confierman lo desvolopament relativament rapid de Roma a aquela epòca. La ciutat èra probablament integrada dins una liga de vilas unificadas per de liames religiós. Per de rasons desconegudas, lei Romans semblan de prendre lo contraròtle d'aquela coalicion. Lei vilatges e vilas situats dins la region d'Alba la Lònga, que mòstran de traças de destruccion violenta, foguèron probablament lei victimas d'aquela evolucion.

La monarquia etrusca

Vèrs 575 avC, leis Etruscs estendiguèron sa dominacion sus Roma. Dins l'istoriografia romana, aquò correspònd a un cambiament radicau dau comportament dei rèis que venguèron pus violents e autoritaris. Pasmens, aguèt tanben d'influéncias duradissas sus la societat romana. Plusors fèstas novèlas foguèron integradas au calendier religiós. La persona dau rèi venguèt pus sacrada e seis atributs (cadiera curula, lictors....). Segon la tradicion, tres rèis constituïsson aqueu periòde : Tarquin l'Ancian, Servius Tullius e Tarquin lo Supèrb.

A respècte dei quatre rèis precedents, son benlèu dei personatges istorics vertadiers. Mai coma per lo periòde precedent, cada rèine es marcat per d'eveniments precís aguent un ròtle dins la formacion de Roma. Ansin, lo rèine de Tarquin l'Ancian es marcat per de construccions importantas. Aqueu de Servius Tullius vetz la mesa en plaça de reformas politicas e militaras importantas. Prefigurant lo modèl de la Republica Romana primitiva, aurián permés de renfòrçar lo poder dei patricians e de crear una armada ben organizada e ben equipada. Enfin, Tarquin lo Supèrb es presentat coma un tiran que foguèt reversat per la populacion.

Lei vestigis arqueologics permèton de nuançar aqueu racònte e d'identificar leis elements a l'origina d'aquela tradicion. Ansin, lo desvolopament de l'influéncia etrusca en Latium es ben atestat durant lo sègle VI avC. Foguèt probablament la consequéncia d'una dominacion militara. Aguèt d'efiechs culturaus e religiós importants amb l'adopcion de tecnicas de construccion novèlas, la creacion de temples inspirats per de cultes etrucs e l'adopcion de tecnicas metallurgicas novèlas. Pasmens, au sègle VII avC, l'escritura grèga foguèt adoptada dins la region, çò que mòstra l'existéncia d'influéncias exterioras ai regions etruscas. L'evolucion pus importanta regardèt l'urbanisme amb l'assecament de plusors zònas umidas, la modernizacion dau fòrum e la construccion d'un circ, de conduchs e de temples. Aquela difusion de sabers etrucs s'acompanhèt de l'installacion d'una comunautat de marchands, d'artesans e de nobles originaris de Toscana.

La fin de la monarquia

Segon la tradicion, la fin de la monarquia data de 509 avC. Pasmens, lei recèrcas arquelogicas indican una data leugierament pus tardiva, vèrs 475 avC. La natura de la revòuta es desconeguda. Sembla de mantenir una certana continuitat amb lo periòde etrusc coma o mòstra lei noms de plusors magistrats elegits durant la premiera partida dau sègle V avC. Pasmens, la transicion sembla acabada vèrs 460 avC. La data de 509 avC foguèt probablament adoptada per lei Romans car correspònd a la dedicacion dau temple dau Capitòli. En causa de son importància, èra pas acceptable de laissar de liames entre son acabament e la monarquia.

Coma per son istòria, leis institucions de la monarquia romana son mau conegudas.

Lo rèi

Lo rèi dispausava de l’imperium, un poder militar, e aviá tanben un ròtle religiós impportant. Aquò li permetiá de dirigir lei fòrças militaras de la vila e d'organizar lo calendier religiós. La natura dei poders judiciaris dau sobeiran es pas clara. Segon certaneis istorians, lo poder reiau èra limitat per aqueu dau cap de familha, actor important dau drech roman. Pasmens, d'elements semblan d'indicar l'existéncia de liames entre lo respècte dei principis divins e la repression dei crimes.

Lo procès de designacion dau rèi es tanben l'objècte de debats. Avans la presa de poder per lei rèis etruscs, la monarquia romana èra pas ereditària e lo rèi èra tecnicament elegit per la populacion. Aqueu sistèma explica benlèu l'existéncia de l'interrèi, un magistrat rar destinat a assegurar lo foncionament de l'Estat en cas de disparicion dau rèi ò dei magistrats suprèms (cònsols...) : lei periòdes de vacança dau poder èran prevists. Lei questions religiosas semblan d'ocupar una plaça centrala dins la chausida d'un candidat mai totei leis elements liats a aquela question son mau seguras. D'efiech, son explicats per d'autors latins ben posteriors. Per lei rèis etruscs, una règla de succession per lei femnas sembla d'existir. Son existéncia es possibla car lei femnas tenián un ròtle important dins l'aristocracia etrusca. Pasmens, pòu tanber èsser una legenda tardiva destinada a descreditar mai la monarquia dins la societat romana.

Lo Senat

Segon la tradicion, lo Senat foguèt creat per Romul a la fondacion de la vila. Durant la monarquia, lo nombre de senators seriá passat de 100 a 300. Son existéncia a la fin de la monarquia es atestada e venguèt lo centre deis institucions republicanas. Dins aquò, sei poders durant la monarquia son desconeguts. Per Ciceron, èra unicament un conseu consultatiu. Pasmens, entre dos rèines, son ròtle veniá probable pus important car recuperava lo poder d'establir leis auspicis, un aspècte important dau poder reiau.

Liames intèrnes

• Etruscs.
• Lista dei rèis de Roma.
• Roma antica.
• Romul e Rème.

Bibliografia

• (fr) Mireille Cébeillac-Gervasoni, Alain Chauvot e Jean-Pierre Martin, Histoire romaine, Armand Colin, 2003.
• (fr) Jacques Heurgon, Rome et la Méditerranée occidentale jusqu'aux guerres puniques, Presses universitaires de France, coll. « Nouvelle Clio : l'histoire et ses problèmes » (n° 7), 1993.
• (fr) Thierry Piel e Bernard Minéo, Et Rome devint une République : 509 av. J.-C., LEMME edit, 2011.

Nòtas e referéncias