provença

Portau de Provença

Provença (Prouvènço en nòrma mistralenca) es una region istorica e culturala d'Occitània, a l'èst. Es tanben lo nom d'un ancian reiaume puei d'un ancian comtat (annexat juridicament en 1481 a l'estat francés) e d'un ancian marquesat. Correspònd uei, au sens larg, a una granda partida de la region administrativa de Provença-Aups-Còsta d'Azur, au sud-èst de l'estat francés. S'espandís de la region de Nimes fins a la riba drecha de Var ont bòrda l'ancian Comtat de Niça situat a la riba senèstra. Mai lo País Niçard èra dins lo comtat de Provença fins en 1388 e quauquei Niçards se dison provençaus.

Pus largament, dins un sens culturau e toristic, Provença s'espandís fins a l'èst de Gard (delà Ròse fins a Nimes e Vidorle) e fins au sud de Droma e una franja dau sud-èst d'Ardecha. Tanben lo Comtat Venaicin fa partida de la Provença culturala e istorica.

La capitala istorica de Provença foguèt Arle de 911 a 1180, puei Ais de Provença de 1180 a 1789. Mai aquela de la region administrativa de Provença-Aups-Còsta d'Azur es Marselha.

Lutz sus...

Frederic Mistral o pus rar Frederic Mistrau (Malhana, 8 de setembre de 1830 - 25 de març de 1914), es un escrivan e lexicograf en occitan (provençau). Es un dei grands menaires istorics dau renaissentisme occitan. Recebèt lo Prèmi Nobel de Literatura en 1904 a l'encòp amb l'escrivan espanhòu José Echegaray.

Istòria

• Armoriau de Provença
• Lista dei dirigents de Provença
• Personalitats:
  • Marins famós : Pèire Andrieu de Sufren, Ipolit Bochard

Cultura e tradicions

• Musica :

  

  • Classica : Andrieu Camprat, Joan Josèp Moret
  • Folclorica :
    • Cançons : Copa Santa, Lei filhetas de Tolon, Avèm un bèu castèu, Lei cordèlas
    • Instruments de Musica : Galobet, Tamborin de Provença
    • Ritmes e danças : Rigaudon, Farandola
    • Grops : Le Condor
  • Populara : Massilia Sound System
  • cantaires : Félix Mayol, Enric Alibèrt, Michèle Torr - De lenga provençala : Gui Bonnet, Joan Bernat Plantevin, Mirèlha Mathieu

• Arts dramatics :
  • Teatre : Lo Grolier Bel Esprit, vò Suseta e Tribòr (Manicle)
  • Opera : Lei Fèstas de Talia (libret de Josèp de La Font)
  • Cinèma :
    • Realizaire : Marcèu Panhòl
    • Actors : Raimu, Fernandel
    • Filmes :
      • En occitan : Malaterra
      • En francés : Trilogia marselhesa, La molher dau panatier, Manon dei fònts

• Bèleis Arts : Pau Cesana , Cesar Baldaccini

• Literatura :
  • En occitan : Joan de Nòstradama, Robèrt Rufi, Bellaud de la Bellaudiera, Glaudi Brueis, Miquèu Tronc, Pèire Pau, Pèire Chabèrt, Francés Totsants Gròs, Estève Pelabon, Josèp Mariús Dieulofet, Antòni Favel, Victor Quintius Toron, Victor Gelu, Laurenç Pèire Berenger, Estève Garcin, Josèp Romanilha, Josèp d'Arbaud, Frederic Mistral (òbras : Mirèlha, Calendau, Lo Poèma dau Ròse, Lo Tresaur dau Felibritge), Teodòr Aubanèu, Folco de Baroncelli-Javon, Carles Poncy, Pèire Fontan, Carles Rieu, Max Felip Delavoët, Enric Espieut, Robèrt Lafont, Pèire Pessamessa, Glaudi Barsotti , Florian Vernet, Joan Ives Casanova, Joan Ives Roier

• Portal de la literatura

• • En francés : Joan Aicard (Maurin dei Mauras), Anfós Daudet, Joan Giono, Marcèu Panhòl, Émile Zola
• Tradicions : Bovina, Gardian, Felibritge, Santons, Manhanariá

• Gastronomia : Alhòli, Tretze dessèrts, Anchoiada, Tapenada, Cada

• Provençalista : Damase Arbaud